Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΓΚΟΥΡΝΑ
Όταν ανακοινώθηκε ότι το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2021 θα απονεμόταν στον Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, οι περισσότεροι έπρεπε να γκουγκλάρουν το όνομά του για να μάθουν ποιος είναι αυτός ο συγγραφέας και γιατί θα πρέπει να μας απασχολεί. Γεννημένος στην Τανζανία, νεαρός μετανάστης στη Μεγάλη Βρετανία, ο 73χρονος Γκούρνα πέρασε διά πυρός και σιδήρου μέχρι να γίνει καθηγητής Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο Κεντ και συγγραφέας που μετέτρεψε σε λογοτεχνία τη μεταναστευτική εμπειρία και έδωσε φωνή σε μια γωνιά του κόσμου που μέχρι τότε σχεδόν δεν υπήρχε στην αγγλόφωνη λογοτεχνία. Από πολλές δοκιμασίες, τραγωδίες και διλήμματα περνάει και ο ήρωας του πιο πρόσφατου βιβλίου του –και του πρώτου που μεταφράζεται στα ελληνικά– Άλλες ζωές (εκδ. Ψυχογιός), ένας ονειροπόλος νεαρός που δραπετεύει από έναν πόλεμο που δεν είναι δικός του. Στη σκιά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η πατρίδα του συγγραφέα δοκιμάζεται από τη σύγκρουση Γερμανών και Βρετανών αποικιοκρατών, έναν πόλεμο που πρακτικά διεξάγεται μεταξύ Αφρικανών μισθοφόρων.
«Άρχισα να σκέφτομαι γιατί όλοι οι στρατοί που πολέμησαν σε αυτόν τον πόλεμο απ’ όλες τις πλευρές, τη βρετανική, τη βελγική, την πορτογαλική, αποτελούνταν από Αφρικανούς», μου είπε πει στη συνέντευξη που κάναμε πριν από λίγο καιρό. Θέματα ταυτότητας, εξουσίας, πτυχές της αφρικανικής ζωής της εποχής, η θέση της γυναίκας, ο έρωτας, η κληρονομιά της αποικιοκρατίας και οι μεγάλες αντιφάσεις της ανθρώπινης φύσης περνούν μέσα από την ιστορία του συγγραφέα, ο οποίος δεν κλείνει τα μάτια στις χαραμάδες της ανθρωπιάς, απ’ όποια πλευρά και αν προέρχονται.
Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ
Η μεταφράστρια της Υπόσχεσης (εκδ. Διόπτρα), Κλαίρη Παπαμιχαήλ, μας συστήνει τον Ντέιμον Γκαλγκούτ και το βιβλίο που κέρδισε το Μπούκερ του 2021.
Τι είναι λοιπόν η Υπόσχεση; Ένα πολιτικό βιβλίο; Ένα βιβλίο για το Απαρτχάιντ;
Περισσότερο είναι ένα κοινωνιολογικό βιβλίο θα έλεγα. Ο Γκαλγκούτ εξετάζει την κοινωνία των λευκών της Νότιας Αφρικής, πώς βλέπουν τις αλλαγές, ποιοι τις δέχτηκαν, ποιοι αντιδρούν, τι γίνεται με τις κυβερνήσεις, πώς οι μαύροι παρέμειναν αδικημένοι. Δεν τους δίνει φωνή. Κι αυτό γιατί θέλει να μας θυμίσει ότι επί της ουσίας οι μαύροι ακόμα δεν έχουν φωνή.
Τι εντύπωση σας άφησε όταν ολοκληρώσατε τη μετάφραση;
Ότι είναι καθαρή λογοτεχνία, έχει μεγάλη σημασία αυτό. Ο Γκαλγκούτ ήταν μια αποκάλυψη για μένα, δεν τον γνώριζα. Σ’ αυτό το βιβλίο είναι σχεδόν κινηματογραφικός, οι εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη, είναι σαν να βλέπεις μια ταινία, τον έχει βοηθήσει σε
αυτό και η θεατρική του παιδεία. Υπάρχει κι ένα εύρημα που αφορά τον αφηγητή, ο οποίος λειτουργεί ως ένα αντικειμενικό μάτι που
«ξεσκεπάζει» τους ήρωες και τα κίνητρά τους, ανοίγει διάλογο, έρχεται σε αντιπαράθεση.
Πόσο σημαντικό είναι ένα βραβείο όπως το Μπούκερ; Θα διαβάζαμε τον Γκαλγκούτ στην Ελλάδα αν δεν είχε κερδίσει το βραβείο;
Το συγκεκριμένο βιβλίο θα έβρισκε τη θέση του, έτσι πιστεύω, ίσως και επειδή μιλάει για μια δυσλειτουργική οικογένεια, και εμείς εδώ στην Ελλάδα έχουμε ταλέντο σ’ αυτό, είναι εύκολο να ταυτιστεί ο αναγνώστης, άνδρας ή γυναίκα. Άλλωστε απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας και αναγνωστικής εμπειρίας. Γιατί είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα, αλλά έχει πολλά επίπεδα που θα ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. – Α.Δ.