Η «γουρούνα» στη χώρα μας είναι ταυτισμένη στη συνείδηση των περισσοτέρων με τις καλοκαιρινές διακοπές. Φέρνει στον νου εικόνες από τουρίστες που περιπλανώνται στους δρόμους των νησιών σε αναζήτηση κάποιας απάτητης παραλίας, αλλά θεωρείται ταυτόχρονα ένα μέσο που επιφυλάσσει αυξημένους κινδύνους για τους χρήστες του. Το γνωστό υβρίδιο τετράτροχου και μοτοσικλέτας, γνωστό και ως «quad» ή «ATV» (All-Terrain Vehicle), χρησιμοποιείται για μετακινήσεις σε άσφαλτο και χώμα και είναι σε θέση να προσφέρει άφθονη αδρεναλίνη στον αναβάτη του, αλλά και να αξιοποιηθεί σε κάποια επαγγελματική δραστηριότητα ή, ακόμα πιο συχνά, σε αγροτικές εργασίες.
Η πρώτη εκδοχή τέτοιου οχήματος πιστώνεται τυπικά στη Royal Enfield, που το 1893 κατασκεύασε ένα μηχανοκίνητο τετράκυκλο του οποίου η αρχιτεκτονική δεν διέφερε από αυτήν των σύγχρονων ATV. Οι πρώτες πραγματικές «γουρούνες» εμφανίστηκαν αρκετές δεκαετίες αργότερα και διέθεταν αρχικά τρεις μεγάλους τροχούς σε σχήμα μπαλονιού, έτσι ώστε τα ελαστικά να επιτελούν και μέρος της λειτουργίας της ανάρτησης.
Η «γουρούνα» του Τζέιμς Μποντ
Η αρχή ουσιαστικά έγινε το 1969 από τη Honda με τη US90, η οποία κόστιζε κάτω από 600 δολάρια, όταν η τιμή ενός μέσου αυτοκινήτου κυμαινόταν στα 3.500 δολάρια. Η εμπορική επιτυχία της ήταν άμεση, κάτι στο οποίο συνέβαλε και το γεγονός ότι πρωταγωνίστησε σε τηλεοπτικές σειρές της εποχής, αλλά και σε μια σκηνή καταδίωξης στην ταινία του Τζέιμς Μποντ Τα διαμάντια είναι παντοτινά. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας, η Honda πήρε πίσω τις τέσσερις από τις πέντε «γουρούνες» που χρησιμοποιήθηκαν και τις κατέστρεψε. Εκείνη που οδήγησε ο Σον Κόνερι διασώθηκε από κάποιο μέλος του συνεργείου και σήμερα βρίσκεται στην κυριότητα του Ιδρύματος Ίαν Φλέμινγκ, αποτελώντας κομμάτι της συλλογής οχημάτων του Μποντ.
Τη Honda US90 διαδέχθηκε το 1974 η ATC90 (All-Terrain Cycle), ακρωνύμιο με το οποίο ουσιαστικά βαφτίστηκε ολόκληρη η συγκεκριμένη κατηγορία. Τα ATC γίνονταν με τα χρόνια ολοένα και πιο δημοφιλή, κυρίως σε Αμερική και Καναδά, καθώς προσέφεραν στον αναβάτη τους τη δυνατότητα να κινηθεί σε δασικούς δρόμους και μονοπάτια όπου δεν θα μπορούσε να πατήσει συμβατικό αυτοκίνητο. Η ζήτηση για «γουρούνες» εκτοξεύτηκε την επόμενη δεκαετία, οπότε νομοτελειακά μπήκαν στο παιχνίδι και οι υπόλοιποι Ιάπωνες κατασκευαστές, Yamaha, Kawasaki και Suzuki.
Σύντομα, άρχισαν να εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με το πόσο ασφαλείς ήταν για τους αναβάτες τους. Το 1987, όλοι οι κατασκευαστές συμφώνησαν οικειοθελώς να σταματήσουν να παράγουν τρίκυκλες «γουρούνες», θέλοντας να προλάβουν τη λήψη νομοθετικής ρύθμισης που θα απαγόρευε την κυκλοφορία τους.
Πόσο ασφαλείς είναι;
Οι τετράτροχες «γουρούνες» που διαδέχθηκαν τις ATC ήταν όντως πιο εύκολες στην οδήγηση, δεν αποδείχθηκαν όμως πιο σταθερές στον δρόμο. Οι στατιστικές των ατυχημάτων, ήδη από τα πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας τους, παρέμεναν επιβαρυντικές και για τα τετράτροχα ATV, ακόμα και σε σύγκριση με τις χωμάτινες μοτοσικλέτες – βέβαια, αυτό πολλές φορές είχε να κάνει με το γεγονός ότι οι αναβάτες των τελευταίων φορούσαν σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό τον απαραίτητο εξοπλισμό προστασίας.
Ως σημαντική αιτία ατυχημάτων καταγράφεται επίσης το γεγονός ότι, ιδίως στην Ελλάδα, οι περισσότεροι αναβάτες ATV είναι περιστασιακοί χρήστες, με προηγούμενη οδηγική εμπειρία μόνο πίσω από το τιμόνι ενός συμβατικού αυτοκινήτου. Επίσης, μερίδιο ευθύνης για την πρόκληση ατυχημάτων έχουν οι αφιλόξενες έως τριτοκοσμικές ελληνικές οδικές συνθήκες στις οποίες εκτίθεται ο αλλοδαπός επισκέπτης και περιστασιακός οδηγός ενός ΑΤV. Φυσικά, η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ αποτελεί επίσης έναν από τους λόγους των ατυχημάτων.
Πάντως, παρότι λαμβάνουν αρκετή δημοσιότητα, τα ατυχήματα με «γουρούνες» στα παραθεριστικά κέντρα τα τελευταία χρόνια δεν φαίνεται να έχουν αναλογικά μεγάλη συμμετοχή στις στατιστικές της Τροχαίας, πόσω μάλλον αν σκεφτεί κανείς ότι ο στόλος τους είναι πολλαπλάσιος έναντι των ενοικιαζόμενων δικύκλων. Φέτος (έως τις 19/8) έγιναν τέσσερα δυστυχήματα με ισάριθμους νεκρούς, πέρυσι έξι, ενώ από το 2018 έχουν χαθεί συνολικά 22 ζωές.
Ένα ακόμη μέτρο της επικινδυνότητας των τετράτροχων μοτοσικλετών είναι ο τρόπος που τις αντιμετωπίζει η ασφαλιστική αγορά: Πράγματι κάποιες εταιρείες δεν δέχονται να τις ασφαλίσουν, οι περισσότερες όμως τις καλύπτουν, αξιολογώντας τες ως κανονικές μοτοσικλέτες (δίκυκλα) – το κόστος της ασφάλισης σε αυτή την περίπτωση ακολουθεί την κλίμακα του κυβισμού. Υπάρχουν, τέλος, κάποιες ασφαλιστικές που τις κατατάσσουν στην ειδική κατηγορία «φορτηγά ιδιωτικής χρήσης μότο» και εκεί το κόστος είναι ελαφρώς υψηλότερο από την προηγούμενη περίπτωση.
Όπως και να ’χει, η δύστροπη οδική συμπεριφορά που στο μυαλό μας έχουμε συνδέσει με τη συγκεκριμένη κατηγορία οχημάτων συναντάται εν πολλοίς στις προηγούμενες γενιές των ATV, τα οποία διέθεταν μικρά μετατρόχια και μεταξόνια και ενιαίο πίσω άξονα χωρίς διαφορικό. Οι σύγχρονες κατασκευές έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και κατά συνέπεια ευρύτερο αποτύπωμα στην άσφαλτο, που παρέχει μεγαλύτερη ευστάθεια. Εξοπλίζονται επίσης με ισχυρότερους κινητήρες, που εξασφαλίζουν ταχύτητες κίνησης συμβατές με την υπόλοιπη κυκλοφορία αλλά και χαμηλότερες εκπομπές καυσαερίων.
Απαγορεύσεις και αντιδράσεις
Μια εύλογη ερώτηση είναι κατά πόσο ένα όχημα που εξελίχθηκε για οδήγηση σε εκτός δρόμου διαδρομές μπορεί να προσαρμοστεί στις κυκλοφοριακές συνθήκες των δημόσιων δρόμων. Στην Αμερική, τη μεγαλύτερη αγορά των ATV, πολλές πολιτείες απαγορεύουν την κίνησή τους στην άσφαλτο. Από την άλλη πλευρά, κάποιοι θεωρούν πως είναι παράλογο να απαγορευτεί στην Ελλάδα ένα όχημα που διαθέτει ευρωπαϊκή έγκριση τύπου και το οποίο για παράδειγμα στη Γερμανία κυκλοφορεί κανονικά με άδεια οδήγησης αυτοκινήτου.
Περίπου πέντε χρόνια πριν, τέθηκε και στη χώρα μας το ζήτημα της απαγόρευσης κυκλοφορίας στην άσφαλτο των τετράτροχων μοτοσικλετών με κυβισμό μέχρι 125 κ.εκ. Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν ήταν ιδιαίτερα έντονες, καθώς αποτελούσαν τότε μεγάλο μέρος του στόλου των γραφείων ενοικίασης. Οργανώθηκε δε μέχρι και μηχανοκίνητη πορεία με δεκάδες «γουρούνες» από τη λεωφόρο Συγγρού με κατεύθυνση προς τη Βουλή και εν συνεχεία το Υπουργείο Μεταφορών.
Τελικά, η απαγόρευση αυτή ποτέ δεν επιβλήθηκε, με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο να δίνει τη δυνατότητα στην τοπική αυτοδιοίκηση να θέσει συγκεκριμένους κανόνες στην κυκλοφορία αυτών των οχημάτων, εντός του οδικού δικτύου που εμπίπτει στην αρμοδιότητά της, κάτι όμως που στην πράξη δεν έχει εφαρμοστεί.
Σε κάθε περίπτωση, οι προαναφερθείσες, παλιάς τεχνολογίας «γουρούνες» κάτω των 125 κ.εκ. σταδιακά αποσύρονται από την κυκλοφορία, οπότε στα επόμενα δύο χρόνια αναμένεται πως το σύνολο του στόλου των ενοικιαζόμενων ΑΤV θα έχει εκσυγχρονιστεί, τηρώντας παράλληλα τα πιο πρόσφατα πρότυπα Euro 4 και Euro 5 όσον αφορά τις εκπομπές καυσαερίων.
Το σημερινό τοπίο των ATV
Αν οι Ιάπωνες υπήρξαν πρωτοπόροι στην κατηγορία των ATV, σήμερα πρωταγωνιστές είναι η κινεζική CFMoto στην Ευρώπη και η αμερικανική Polaris στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με τις δύο αυτές εταιρείες να διατηρούν και τη μερίδα του λέοντος στην ελληνική αγορά. Το κόστος για μια σύγχρονη «γουρούνα» ξεκινά περίπου από τα 6.000 ευρώ, διαθέτοντας έναν κινητήρα που αποδίδει περί τους 25 ίππους, και μπορεί να ξεπεράσει τα 20.000 ευρώ για μια «1.000άρα» και με απόδοση κοντά στους 70 με 80 ίππους. Φυσικά, αυτά τα πιο δυνατά μοντέλα απευθύνονται περισσότερο στους ιδιώτες και επ’ ουδενί στα γραφεία ενοικιάσεων.
Ο ιδιοκτήτης ενός ATV κατά κύριο λόγο θα τo αξιοποιήσει για να έρθει κοντά στη φύση και πολύ σπάνια για να κινηθεί στους δρόμους της πόλης, καθώς αυτό δεν διαθέτει την ευελιξία ενός δικύκλου, ενώ έχει και αρκετά υψηλή κατανάλωση καυσίμου. Στα επόμενα δύο χρόνια όμως ίσως τα πράγματα να αλλάξουν, αφού θα δούμε εξηλεκτρισμένα μοντέλα, με υβριδικές και αμιγώς ηλεκτρικές υλοποιήσεις, ιδανικά και για αστικές διαδρομές.
Έως τότε η «γουρούνα» θα αποτελεί, ως επί το πλείστον, το ιδανικό μέσο για την εξερεύνηση ενός τόπου, καθώς είναι πιο ευέλικτη από ένα αυτοκίνητο, αλλά και πιο σταθερή από ένα δίκυκλο, ιδίως στις εκτός δρόμου διαδρομές. Θα πρέπει όμως οι αναβάτες να φέρουν τον σωστό εξοπλισμό ασφαλείας και οι πρωτάρηδες οδηγοί να κινούνται με πολύ μεγάλη προσοχή έως ότου εξοικειωθούν με τον ιδιαίτερο οδηγικό χαρακτήρα αυτού του μέσου. Θα προσθέταμε επίσης να αποφεύγουν τις νυχτερινές μετακινήσεις, τουλάχιστον μέχρι να βελτιωθεί το οδικό δίκτυο της χώρας μας, κάτι που μάλλον αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός.
→ Οι «γουρούνες» της Tesla
Στη διάρκεια της παρουσίασης του Cybertruck, του εντυπωσιακού, αν και αμφιλεγόμενης αισθητικής pick-up της Tesla, η εταιρεία προϊδέασε το κοινό για ένα ακόμα εκτός δρόμου όχημα, το Cyberquad, ένα ηλεκτρικό ATV. Ο ιδρυτής της εταιρείας, Ίλον Μασκ, διευκρίνισε σε ένα τουίτ του πως στόχος της Tesla είναι να βγουν στην αγορά τα δύο αυτά οχήματα ταυτόχρονα.
Και αν οι επίδοξοι αγοραστές του Cyberquad θα πρέπει να περιμένουν ακόμη, η αμερικανική εταιρεία δίνει μια πρώτη γεύση με το Cyberquad for Kids, μια «γουρούνα» που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 8 έως 12 ετών. Το Cyberquad for Kids μπορεί να σηκώσει έως 68 κιλά, ενώ διαθέτει δύο ρυθμίσεις μέγιστης ταχύτητας 8 και 16 χλμ./ώρα και αυτονομία έως 24 χλμ. Το κόστος του ανέρχεται στα 1.900 δολάρια και αρχικά η διάθεσή του περιορίζεται στην αμερικανική αγορά.
Trivia
→ 10.000 – 12.000 «γουρούνες» υπολογίζεται ότι κυκλοφορούν στα νησιά, από τις οποίες οι μισές στην Κρήτη.
→ 850.000 πουλήθηκαν παγκοσμίως το 2021.
→ 5 δισ. το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς των ATV.
→ 680 εκατ. το μέγεθος της αγοράς ηλεκτρικών ATV το 2021. Την επόμενη δεκαετία εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 4,7 δισ.