Χρόνια λέω ότι όσοι αγαπάμε αληθινά τα σκυλιά, έχουμε υποχρέωση «να τα θάβουμε, να τα πενθούμε και να περνάμε στο επόμενο». Το λέω κυνικά, αλλά οι αναγνώστες μου καταλαβαίνουν ακριβώς τι εννοώ. Όπως ο φίλος μου ο Βασίλης, που μου έστειλε αυτή την επιστολή:
«Ζω με σκυλιά από τα εννέα και για παραπάνω από τέσσερις δεκαετίες. Τον τέταρτο κατά σειρά, τον Αντώνη, τον απέκτησα το 2005 και έζησε, πέραν πάσης προσδοκίας, έως τις αρχές του φετινού Αυγούστου. Ξεπέρασε, δηλαδή, τα 17,5 χρόνια, όταν το προσδόκιμο για το Μπρακ της Ωβέρνης είναι 11 με 13. Τον τελευταίο χρόνο, τα πράγματα είχαν δυσκολέψει, γιατί έπρεπε να βγαίνει συχνά για τα απαραίτητα, ακόμη και τρεις-τέσσερις φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ από τον Μάιο χρειαζόταν βοήθεια για να σηκωθεί. Ωστόσο δεν πονούσε και διατηρούσε την όρεξή του και ένα γενικότερο joie de vivre. Ήδη είχε αρχίσει να με προβληματίζει το πώς θα πεθάνει, αν θα χρειαστεί ευθανασία και με ποια κριτήρια θα πάρω μια τέτοια δύσκολη απόφαση.
»Υπάρχουν δύο ειδών εγωιστικές συμπεριφορές από πλευράς ιδιοκτητών: αυτοί που κοιμίζουν τον σκύλο πριν από την ώρα του, επειδή έχει αρχίσει και τους ταλαιπωρεί –χωρίς να ζορίζεται απαραιτήτως ο ίδιος– και αυτοί που εξαντλούν κάθε πιθανή ιατρική παρέμβαση, παρατείνοντας μαρτυρικά τη ζωή του συντρόφου τους, γιατί δεν αντέχουν να τον αποχωριστούν. Στη δεύτερη περίπτωση, το ζώο πιθανότατα θα ξεψυχήσει μόνο του, μέσα σ’ ένα κλουβί στο κτηνιατρείο. Στην αγωνία κάθε ιδιοκτήτη (προτιμώ “φροντιστής” ή φίλος”) για την εύρεση της “χρυσής τομής” σημαντικό ρόλο παίζει ο κτηνίατρος. Ο δικός μου (που από κάποια άποψη είναι γιατρός του ιδιοκτήτη και του σκύλου), ο Κώστας, περιθάλπει τα σκυλιά μας για περισσότερα από σαράντα χρόνια. Αυτή η σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαίας εκτίμησης ήταν καταλυτική για να διαχειριστώ τη δύσκολη, ψυχικά και πρακτικά, διαδικασία του αποχαιρετισμού.
»Όταν ο Αντώνης σταμάτησε να πίνει νερό και παρουσίασε πολυοργανική ανεπάρκεια, ζήτησα από τον Κώστα να έρθει σπίτι για ευθανασία. Το κτηνιατρείο δεν άρεσε καθόλου στον Αντώνη (και δεν τον κατηγορώ γι’ αυτό) και δεν ήθελα στις τελευταίες του στιγμές να αισθανθεί φόβο και άγχος. Ήταν η πρώτη φορά που χρειάστηκε να είμαι παρών στη φιλεύσπλαχνη αυτή πράξη, αφού την Πόλκα την κοίμισε ο πατέρας μου και στον Γκάρυ έλειπα, με αποτέλεσμα να πιει το πικρό ποτήριον ο αδελφός μου.
»Στο μυαλό μου την είχα σαν κάτι αποτρόπαιο και δυσβάσταχτο. Τα πράγματα, όμως, ήταν πολύ διαφορετικά. Η διαδικασία ήταν μάλλον λυτρωτική παρά οδυνηρή. Ο Αντώνης πέθανε ήρεμος δίπλα στους ανθρώπους που τον αγαπούσαν, στο καθιστικό του σπιτιού, χωρίς να ταλαιπωρηθεί και να πονέσει. Περιέργως δε, παρά τη γενικότερη κατάρρευσή του, διατήρησε μέχρι την τελευταία στιγμή τη διάθεσή του για λιχουδιές.
»Ίσως, λόγω της ηλικίας του, θυμήθηκα το “κρυμμένο ποίημα” 27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ. του
Καβάφη:
“Δεκαφτά χρόνια μοναχά με τα ’ζησες, παιδί μου…” δεν μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα· “δεκαφτά μέρες μοναχά”, μοιρολογούσε, “δεκαφτά μέρες μοναχά σε χάρηκα, παιδί μου”.
»Παρότι αισθάνομαι ένα αβυσσαλέο, δυσαναπλήρωτο κενό, που ξέρω ότι θα διαρκέσει, διαφωνώ με όσους δεν αποκτούν ζώο γιατί φοβούνται το τέλος. Η χαρά που μου έδωσε και ελπίζω ότι έδωσα στον Αντώνη για σχεδόν δεκαοκτώ χρόνια είναι απείρως περισσότερη από το όποιο κόστος».