Υπάρχουν κάποια πράγματα, κάποιες εμπειρίες και κάποιοι άνθρωποι που αποτελούν ορόσημα. Ο πρώτος έρωτας και συνακόλουθα η πρώτη φορά που ράγισε η καρδιά σου· η πρώτη φορά που πήρες μισθό, ολοδικό σου· αργότερα, ίσως, όταν έφερες το παιδί σου στον κόσμο ή, δυστυχέστερα, όταν έχασες κάποιον δικό σου. Για μένα, σε όλα αυτά μπαίνει και το άκουσμα των Belle and Sebastian στην τρυφερή ηλικία των 19 ετών.
Οι Belle and Sebastian ήρθαν στη ζωή μου με το τόσο δροσερό Get me away from here I’m dying, ένα αγνό, μελωδικό ποπ κομμάτι, το οποίο, παρά το γεγονός ότι μόνο να πεθάνω δεν ήθελα εκείνη την εποχή, με σημάδεψε. Στο πέρασμα του χρόνου θα άκουγα εκατοντάδες κομμάτια τους, αλλά και θα συμμετείχα σε συζητήσεις μεταξύ φίλων για το αν οι Belle and Sebastian είναι δραματικοί, μελαγχολικοί ή υπαρξιακοί. Ήξερα ότι πολλά πράγματα αλλάζουν, και αυτό είναι αρκετά αποκαρδιωτικό ενίοτε (λυτρωτικό άλλοτε), οι Belle and Sebastian όμως όχι. Δεν αλλάζουν ή δεν τους αλλάζω εγώ.
Πηδώντας δύο δεκαετίες, φτάνουμε στο 2022. Οι Belle and Sebastian έχουν βγάλει συνολικά 11 άλμπουμ, έχουν αναδιαμορφωθεί, έχουν χάσει μέλη και έχουν προσθέσει άλλα. Δεν έχουν αλλάξει ριζικά τον ήχο τους ούτε τον στίχο τους, έχοντας παίξει με είδη που αγγίζουν ελαφρά την ίντι ποπ. Συνεχίζουν όμως να βγάζουν δίσκους – με λιγότερο σούσουρο από ό,τι τα τελευταία χρόνια του προηγούμενου αιώνα, όπως όταν κυκλοφόρησαν το πρώτο (Tigermilk), το δεύτερο (If you’re feeling sinister) και το τρίτο άλμπουμ τους (The boy with the Arab strap), που τους εδραίωσε στο πάνθεον της ίντι ποπ. Δίσκους που δεν επιτρέπουν σε κανέναν παλιό θιασώτη να τους θεωρεί πασέ.
Η ίδια αγάπη για τη μουσική
Όταν μιλάμε με τον Στούαρτ Μέρντοχ, τον ιδρυτή και φρόντμαν του συγκροτήματος, βρισκόμαστε στην παράξενη και για τους δυο μας θέση να συζητάμε περισσότερο για τις ζωές μας, το πώς αλλάζουν με τα χρόνια, την ψυχική ασθένεια και τη γονεϊκότητα παρά για το τοπίο της ποπ. Δεν πειράζει. Είναι μία απ’ αυτές τις συνεντεύξεις που δεν ξέρεις πώς μπαίνεις και σίγουρα δεν είσαι σε θέση να ξέρεις αν βγαίνεις ακριβώς ο ίδιος άνθρωπος.
Εκείνος, βέβαια, δηλώνει πως είναι ακριβώς ο ίδιος εδώ και 25 χρόνια – όπως λέει εκείνο το παλιό τραγούδι τους I’m waking up to us, «I haven’t changed, how could I/ I’m pretty much the same person» («Δεν έχω αλλάξει, πώς θα μπορούσα/ Είμαι περίπου ο ίδιος άνθρωπος»), μόνο για να σημειώσει στη συνέχεια ότι ο χρόνος και οι σχέσεις σε κάνουν πιο συμπονετικό και υπομονετικό. To πρώτο κομμάτι του δίσκου τιτλοφορείται Young and Stupid, οπότε τι να πιστέψω; «Όλα έχουν αλλάξει και τίποτα δεν έχει αλλάξει στους Belle and Sebastian: η αγάπη για τη μουσική έχει μείνει η ίδια».
Τέλος διαδρομής
Ο Μέρντοχ κλείνει τα 54 την ημέρα που μιλάμε, στις 25 Αυγούστου. Δεν είναι κάποια σημαδιακή χρονιά, αλλά είναι κιόλας. Είναι η χρονιά που ο ίδιος αποφάσισε ότι ο πολύ τρυφερός δίσκος που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες, A bit of previous, θα είναι και ο τελευταίος του γκρουπ. Αποφασίζει δηλαδή ένα τέλος διαδρομής. Όταν ενηλικιώθηκε και άρχισε να ασχολείται σοβαρά με τη μουσική, ο Μέρντοχ πέρασε αρκετά χρόνια ταλαιπωρίας με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, το οποίο, κατά τον ίδιο, τον προστάτευσε ώστε να μη «βγάλει τραγούδια τόσο νέος και να μετανιώσει αργότερα γι’ αυτά που τραγουδούσε». Ο πρώτος του δίσκος, το Tigermilk, βγήκε το 1996, όταν οι Belle and Sebastian ήταν μεν στα σπάργανα, αλλά στο μυαλό του τους οργάνωνε αρκετά χρόνια. Για τα χρόνια πριν από το γκρουπ γράφει ο Μέρντοχ αυτές τις μέρες (εδώ και τρία χρόνια, όπως μου εκμυστηρεύεται) σε ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο που μοιάζει να τον εμπνέει ως επόμενο βήμα στη ζωή του. «Αν μπορώ να ζω κάνοντας κάτι δημιουργικό και καλλιτεχνικό, τότε θα είμαι ευτυχής», μου λέει, προσθέτοντας πως έχει πάντα απόθεμα δημιουργικότητας. Το μόνο που «παίζεται» είναι αν αυτό που θα δημιουργεί θα βρίσκει κοινό.
«Έχω αρχίσει να γράφω για την εποχή πριν από το συγκρότημα και μόλις σήμερα σκεφτόμουν το πώς μεγαλώνουμε. Όσο μεγαλώνεις, τα προβλήματα συσσωρεύονται. Έρχονται παιδιά, ευθύνες, θέματα οικονομικά ή υγείας. Πώς τα αντιμετωπίζεις; Ο μόνος τρόπος είναι να κερδίσεις σε σοφία και να σκεφτείς διαφορετικά από ό,τι πριν. Να κερδίσεις σε συμπονετικότητα. Όσο γερνάς, αρχίζεις να καταλαβαίνεις τις δυσκολίες των άλλων ανθρώπων. Ειδικά αν αποκτήσεις παιδιά. Είτε γίνεσαι πιο υπομονετικός είτε δεν επιβιώνεις. Ακόμη κι αν δεν κάνεις παιδιά, θα κάνεις μια μακροχρόνια σχέση ή θα πιάσεις κάποια δουλειά που θα κρατήσει καιρό ή, ακόμη, μπορεί να έχεις έναν γονιό που σε χρειάζεται. Όλα αυτά χρειάζονται συμπόνια». Πόσο δίκιο έχεις, του λέω, και συνεχίζει: «Σκεφτόμουν για τις μητέρες σήμερα, δεν ξέρω γιατί, αλλά σκεφτόμουν ότι κάποια στιγμή γίνονται συμπονετικές και τρυφερές και υπομονετικές. Έχουν μια σοφία την οποία αποκτούν οι γυναίκες μόνο εφόσον γίνονται μητέρες», λέει, και τι να απαντήσω ενώ ακούω το απαλό μουρμουρητό του επτά μηνών γιου μου από το διπλανό δωμάτιο; Ο Μέρντοχ έχει δύο παιδιά, εκ των οποίων το πρώτο έχει αυτισμό και σύνδρομο διάσπασης προσοχής. «Αν μεγάλωνε στην εποχή που μεγάλωσα εγώ, θα τον χτυπούσαν κάθε μέρα ή θα τον έδιωχναν απ’ το σχολείο, ενώ δεν φταίει ο ίδιος, δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του. Ευτυχώς, αυτές τις μέρες μιλάμε με το σχολείο και έχει ένα ειδικό μέρος όπου μπορεί να πάει αν αισθανθεί πιεσμένος. Πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα με αισιοδοξία, ότι ο πολιτισμός μας βαδίζει στη σωστή κατεύθυνση, παρόλο που υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο, όπως ο Πούτιν, που προσπαθούν να μας γυρίσουν πίσω».
A bit of previous, θα είναι και το τελευταίο στην
ιστορία του γκρουπ.
Ένα τραγούδι για την Ουκρανία
Μιλώντας για τον πόλεμο, θυμάμαι πως το τραγούδι If they are shooting at you ήταν να βγει όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία και μου λέει ότι ξαφνικά έμοιαζε παράταιρο. «Αποφασίσαμε τελικά να το βγάλουμε και ό,τι έσοδα προκύψουν να διατεθούν στον Ερυθρό Σταυρό. Η γυναίκα μου ήρθε σε επαφή με Ουκρανούς φωτογράφους και έφτιαξαν ένα βίντεο με φωτογραφικό υλικό από τη χώρα και τη διαμάχη». Το κομμάτι μιλάει, μου εξηγεί ο Μέρντοχ, για ανθρώπους που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη κατάσταση και για το πώς θα μπορούσαμε να τους υποδεχτούμε στις ζωές μας.
Επιστρέφουμε στην ωριμότητα που έρχεται με την ηλικία και του θυμίζω έναν πολύ αγαπημένο τραγούδι του Λέοναρντ Κοέν που λέει: «And I lift my glass to the awful truth/ Which you can’t reveal to the ears of youth/ Except to say it isn’t worth a dime» («Σηκώνω το ποτήρι μου στην τρομερή αλήθεια/ Που δεν μπορείς να αποκαλύψεις στα αφτιά των νέων/ Παρά μόνο για να πεις ότι δεν αξίζει δεκάρα»). Ξεκάθαρα κερδίζεις σε σοφία μεγαλώνοντας, αλλά, αναρωτιέμαι, τι συμβαίνει σε έναν μουσικό που έγραφε από πολύ νέος για την εξουσία και τη νεότητα; Που παρατηρούσε τους ενήλικες να προσπαθούν να του επιβληθούν και πόσο τον καταπίεζε αυτό; Πόσα τραγούδια του συγκροτήματος μιλάνε για νεαρούς γκέι ή για τα δεσμά της κοινωνίας, για φιλίες που σε τραβάνε ως το τέλος του κόσμου, για έρωτες χωρίς ανταπόκριση και για γονείς που σε καταπιέζουν; «Είναι μια πολύ σωστή παρατήρηση και κανένας δεν μου την έχει κάνει μέχρι στιγμής», λέει ο Μέρντοχ. «Για να είμαι ειλικρινής, για όλα αυτά τα παλιά τραγούδια που μιλάνε για την εξουσία και τους ενήλικες νιώθω όπως τότε. Αισθάνομαι σαν έφηβος που κοιτάζει τον κόσμο, κυρίως γιατί νιώθω το ίδιο απογοητευμένος βλέποντας πώς λειτουργεί η κοινωνία, οι πολιτικοί και οι άνθρωποι. Πόσο αδιάλλακτοι και θυμωμένοι είναι, πόση σημασία δίνουν στο χρήμα και στο να ελέγχουν τους άλλους και να τους λένε τι πρέπει να κάνουν. Ο τρόπος που βλέπω τα πράγματα είναι ακριβώς ο ίδιος. Συνεχίζω να παρατηρώ τον κόσμο με την ίδια περιέργεια». Και συμπληρώνει: «Δεν βαριέμαι να παίζω κομμάτια όπως το Εxpectations ή το She’s losing it. Τα βρίσκω όσο επίκαιρα τα έβρισκα όταν μιλούσα ως νέος ενήλικας ή φοιτητής στο πανεπιστήμιο».
Ο Μέρντοχ κρατάει μια σπουδαία θέση στην καρδιά του για τη θρησκευτικότητα και την πνευματικότητα. Τον ελκύουν εξίσου ο χριστιανισμός και ο βουδισμός, αλλά αισθάνεται πως δεν βρίσκεται ποτέ στο ύψος των περιστάσεων. «Αν σε ενδιαφέρουν αυτά τα πράγματα, είναι σχεδόν απίθανο να μην αισθάνεσαι τύψεις. Να σκέφτεσαι πόσο θα ήθελες να μη θυμώνεις τόσο εύκολα, να μη λειτουργείς με τον τάδε τρόπο ή να μη σκέφτεσαι τόσο τον εαυτό σου και το τι θέλεις να κάνεις εσύ, αλλά αυτό που κάποιος άλλος θέλει. Πολύ συχνά στοχάζομαι τρόπους να αλλάξω τον εαυτό μου, αλλά ποτέ δεν καταφέρνω να προχωρήσω σε συγκεκριμένες πράξεις». Καθημερινές σκέψεις, του λέω μειδιώντας, αλλά προσθέτω ότι δεν χρειάζεται να είσαι θρησκευόμενος για να αισθάνεσαι ότι θα έπρεπε να είσαι λιγότερο εγωιστής. Στούαρτ, σε καταλαβαίνω, του λέω. Εκείνος προσθέτει πως ο ψυχοθεραπευτής του θα ήταν πολύ χαρούμενος με την κουβέντα μας και εγώ κλείνω ζητώντας το τηλέφωνο αυτού του ψυχοθεραπευτή, για να εξερευνήσω λίγο παραπάνω το υπέροχα περίπλοκο μυαλό του Στούαρτ Μέρντοχ.
ΙΝFO → Οι Belle and Sebastian θα εμφανιστούν στο Anodos Club, Πειραιώς 183, την Παρασκευή 23/09, στις 20.30. Εισιτήρια: viva.gr/tickets/music/belle-sebastian
