Ο γάδαρος, όπως το λένε στο νησί του παππού μου, τη Μήλο, είναι σπουδαίο ζώο.
Δεν στηλώνει τα πόδια του από πείσμα. Είναι η ενστικτώδης αντίδρασή του στον φόβο. Άλλα ζώα το βάζουν στα πόδια, αυτός τα καρφώνει στη γη.
Ο γάιδαρος, τετράποδη εκδοχή της υπομονής και της καλοσύνης, γίνεται το πιο τρυφερό κατοικίδιο. Ένας φίλος, συνταξιούχος, έχει μαζέψει δύο στο εξοχικό που σιγά σιγά μετατρέπει σε μόνιμο σπίτι του. Μόνο για τους γαϊδάρους του μας μιλάει.
Πολέμησε στην Αλβανία δίπλα στον παππού μου. Ο παππούς μου είχε λίγες ιστορίες να μου διηγηθεί για τους συμπολεμιστές του· πολύ περισσότερες για τους γαϊδάρους.
Δεν είναι φτωχοσυγγενής του αλόγου. Είναι ένα διαφορετικό ιπποειδές με άλλες αρετές.
Ο γάιδαρος καλπάζει. Το ψέμα ότι δεν καλπάζει το διέδωσαν οι ευγενείς, αυτοί που καβαλούσαν μόνο άλογα, για να διαχωρίσουν τη θέση τους από τους κοινούς θνητούς. Οι κοινοί θνητοί είμαστε εμείς.
Ο γάδαρος δεν είναι μπάσταρδος. Είναι ζώο που γεννάει υβρίδια ζευγαρώνοντας με το άλογο και με τη ζέβρα.
Δεν είναι μπαμπέσης. Δεν θα σε κλοτσήσει ποτέ ύπουλα ή αναίτια. Αν σε φοβηθεί, θα απομακρυνθεί. Αν τον στριμώξεις, θα κλοτσήσει. Μια δαγκωνιά (!) έχω φάει στη ζωή μου και αυτή ήταν από ιπποειδές. Από άλογο, αν πρέπει να ξέρετε.
Ο γάιδαρος έχει δουλέψει φύλακας σε κοπάδια αιγοπροβάτων σε πολλές φάσεις της Ιστορίας του.
Έχει μια τεράστια επικοινωνιακή γκάμα, δεν ξέρει απλά «να γκαρίζει». Είναι το μόνο ζώο που μπορεί «να μιλάει» όταν εισπνέει αλλά και όταν εκπνέει.
Ο γάιδαρος έχει μαθησιακή ικανότητα εφάμιλλη του δελφινιού και του σκύλου. Θυμάται τις εμπειρίες του για πολύ καιρό και είναι βαθιά κοινωνικός. Θέλει παρέα και μπορεί να πάθει κατάθλιψη αν του τη στερήσεις (γι’ αυτό συνήθως οι άνθρωποι παίρνουν δύο γαϊδούρια μαζί για κατοικίδια).
Στη Μήλο και σε άλλα νησιά του Αιγαίου (δεν ξέρω μήπως οι Επτανήσιοι είναι κάπως πιο πολιτισμένοι) τα γαδούρια τα παρατούσαν στα μακρινά χωράφια για να ψοφήσουν, όταν δεν μπορούσαν να πάρουν τα πόδια τους. Δεν είχαν τα κότσια ούτε ένα φυσίγγιο να χαλαλίσουν. Ο παππούς μου είχε τσακωθεί με πολλούς τέτοιους χωριάτες και είχε μαζέψει δύο γκουρίτες (θηλυκές γαϊδάρες), για να τις γηροκομήσει. Τη μία την πρόλαβα. Με αγαπούσε.
Ξέρω ότι η γλώσσα εξελίσσεται όπως γουστάρει εκείνη· όμως η φράση «είσαι γάιδαρος» για τον αγνώμονα, αγενή, απολίτιστο αγροίκο πρέπει να εξαλειφθεί διά νόμου. Ο γάιδαρος είναι ακριβώς το αντίθετο. Η φράση προέρχεται από τους ανθρώπους που βρέθηκαν κοντά στον γάιδαρο –στην ελληνική επαρχία βεβαίως βεβαίως– και το μόνο που είδαν στο υπέροχο αυτό ζώο ήταν ο φόβος του να κάνει όλα αυτά τα δυσβάσταχτα που του ζητάνε ακόμα και σήμερα.
Αυτά ξέρω για τους γαϊδάρους. Κι όλο αυτό το κατεβατό είναι η απάντηση στην αγένεια μιας τυχαίας συνάντησης που μου είπε –επί λέξει– «εντάξει, αλλά νισάφι πια με το γαϊδούρι της Ζίτσας. Ασχοληθείτε με τους ανθρώπους και αφήστε τα ζώα σε εμάς που ζούμε στην επαρχία και ξέρουμε καλύτερα».
Δεν ξέρετε. Ο γάιδαρος δεν σας αξίζει.