Aπό τον Richard Osman / The Sunday Times Magazine / News Licencing / Απόδοση: Γιώργος Τσίρος
Θέλω να ρωτήσω τον Στίβεν Κινγκ κάτι που δεν τον έχουν ρωτήσει ποτέ ξανά: «Στο τηλεπαιχνίδι Pointless που συμπαρουσίαζα, είχαμε δώσει σε 100 ανθρώπους 100 δευτερόλεπτα για να θυμηθούν όσα περισσότερα βιβλία σου μπορούσαν. Αναρωτιέμαι αν μπορείς να μαντέψεις τα τρία πρώτα στις απαντήσεις τους».
«Χμμμ… Το Αυτό; Ίσως η Κάρι;» σκέφτεται φωναχτά.
«Αυτά βγήκαν όντως πρώτο και τρίτο αντίστοιχα. Μπορείς να βρεις το Νο 2;»
Ο Κινγκ σκέφτεται για λίγο ποιο μπορεί να είναι το δεύτερο διασημότερο βιβλίο του. Δεν του έρχεται κάτι, οπότε σκέφτομαι να το πάρει το ποτάμι. Είναι η Λάμψη.
Βγάζει ένα επιφώνημα έκπληξης. «Ω, η Λάμψη! Το είχα ξεχάσει αυτό».
Κι αυτή είναι μια ιδανική στιγμή για να πιάσουμε το νήμα της κουβέντας μας. Η καριέρα του Κινγκ είναι τόσο αξιοσημείωτη, με τόσες μεγάλες επιτυχίες που έχουν εντυπωθεί ανεξίτηλα στη συλλογική συνείδηση και με βιβλία που σημαίνουν τόσο πολλά σε τόσο πολλούς, που ο ίδιος μπορεί να ξεχνά, έστω και στιγμιαία, ότι έχει γράψει τη Λάμψη. Μετρώντας 350 εκατομμύρια πωληθέντα αντίτυπα και με αναρίθμητες μεταφορές έργων του στο σινεμά και στην τηλεόραση, παραμένει παραγωγικότατος. Ήταν 1974 όταν εκδόθηκε η Κάρι, το πρώτο του βιβλίο. Το πιο πρόσφατο, με τον τίτλο Fairy Tale, είναι το εξηκοστό πέμπτο. Τώρα, στα 74 του, κέρδισε το Βραβείο Λογοτεχνικής Αριστείας των Sunday Times. Η λίστα προηγούμενων διακριθέντων περιλαμβάνει τον Τεντ Χιουζ, τον Σίμους Χίνι, τον Τζον λε Καρέ, τη Μάργκαρετ Άτγουντ, τον Καζούο Ισιγκούρο και την Έλενα Φεράντε. Του αναφέρω ότι για πολλούς αναγνώστες μπορεί να είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή συγγραφέας και βάζει τα γέλια. Κάνει λάθος, φυσικά, αλλά τι άνθρωπος θα ήταν αν απλώς έγνεφε συγκαταβατικά;
Επιμένω. «Κι αν κάναμε ένα γκάλοπ μεταξύ έγκριτων κριτικών, πιστεύεις ότι θα έλεγαν το ίδιο;» τον ρωτώ. «Όχι, ούτε κατά διάνοια δεν πιστεύω ότι θα με θεωρούσαν τον μεγαλύτερο συγγραφέα. Ποιος είναι ο τύπος που έγραψε την Εξιλέωση; Ο Ίαν Μακ Γιούαν. Από τη δική μας μεριά του Ατλαντικού, ο Κόρμακ Μακ Κάρθι μπορεί να έπαιρνε τις ψήφους, αλλά γενικά υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που ξέρουν να γράφουν ασύγκριτα καλύτερα από μένα. Από την άλλη, είμαι ικανοποιημένος με αυτό που κάνω και είναι θαυμάσιο που κέρδισα το βραβείο. Είναι προτιμότερο να κερδίζεις βραβεία παρά να δεις το όνομά σου στη στήλη με τις νεκρολογίες».
Ο Στίβεν Κινγκ πάντως είναι πρόθυμος να παραδεχθεί ότι σε μερικά πράγματα, όπως το να οπτικοποιεί σκηνές, είναι καλός. «Ο Μπιλ Τόμσον, ο πρώτος επιμελητής μου, συνήθιζε να λέει ότι “ο Στιβ έχει έναν προβολέα μέσα στο μυαλό του”. Πάντα είχα την ικανότητα να μετατρέπω σε εικόνες την εξέλιξη της πλοκής, τη δράση, την αφήγηση. Σκηνές όπου οι χαρακτήρες είναι φοβισμένοι και τρέχουν ή εμπλέκονται σε σύγκρουση, ή αντιμετωπίζουν μια συνθήκη αγωνίας. Τέτοιες σκηνές τις βλέπω πεντακάθαρα».
Είμαι έτοιμος να ρωτήσω αν υπάρχουν πτυχές της συγγραφής όπου αισθάνεται ότι υστερεί σε σχέση με άλλους. Αλλά, όπως πάντα, ο Κινγκ βρίσκεται ένα βήμα μπροστά. Μου λέει ότι ένας κριτικός κάποτε του είχε πει ότι, κατά κανόνα, δεν περιγράφει τους ανθρώπους. «Του απάντησα: “ Όντως ισχύει αυτό, γιατί είμαι μέσα τους. Ενδεχομένως θα τους περιέγραφα αν περνούσαν από έναν καθρέφτη ή αν έπρεπε να σταματήσουν μπροστά του. Για παράδειγμα, ξέρω ότι η Χόλι Γκίμπνεϊ [σ.σ.: αγαπημένος χαρακτήρας του Κινγκ από την τριλογία του ντετέκτιβ Μπιλ Χότζες, ήτοι τα Ο κύριος Μερσέντες, Finders Keepers και Τέλος βάρδιας] «γκριζάρει», γιατί το είδα σε έναν καθρέφτη. Και κάτι άλλο που είναι αρχή μου να μην κάνω, είναι να περιγράφω τα ρούχα που φορούν οι χαρακτήρες. Δεν με νοιάζουν. Δεν είμαι και ο άνθρωπος που δίνει σημασία στα ντυσίματα. Οι επιμελητές μου πάντα με ρωτούν πώς μοιάζει κάποιος χαρακτήρας και απαντώ: “Σαν τον καθένα”». Σαν τον καθένα. Ναι, αυτό. «Το κλειδί της συγγραφής είναι να καθίσεις σε μια καρέκλα και να ξεκινήσεις», του λέω. «Ποια είναι η δική σου σχέση με την καρέκλα του συγγραφέα;» «Είναι δύσκολο. Είναι δύσκολο να ξεκινήσεις, ΟΚ; Πάντα σκέφτομαι ότι έχω μια υπέροχη ιδέα στο μυαλό μου. Μπουμ! Έχει ξεπηδήσει, είναι εκεί. Αλλά γνωρίζω επίσης ότι, όταν κάθομαι να γράψω, όταν κάνω download από το μυαλό μου στη σελίδα, δεν θα είναι το ίδιο καλή. Κάτι που έλεγα είναι ότι έχω στα χέρια μου ένα ψόφιο ψάρι και του λέω: “Πώς μυρίζεις σήμερα, αγαπητό μου;”».
«Όσο άσχημα και να μυρίζει όμως, δεν θα καθίσεις στην καρέκλα και την επόμενη μέρα;»
«Ρίτσαρντ, το θέμα είναι, αν δεν έκανα αυτή τη δουλειά από τις οκτώ το πρωί ως το μεσημέρι, τι άλλο θα έκανα στη ζωή μου; Στο διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο βιβλία, έχω τη συνήθεια να περιφέρομαι στο σπίτι και να τακτοποιώ σαβούρα. Βάζω διάφορα πράγματα σε κουτιά, μέχρι που τελικά η σύζυγός μου θα με ρωτήσει: “Γιατί δεν γράφεις κάτι;”».
Ο Κινγκ βρίσκεται στο σπίτι του στο Μέιν (δεν ταξιδεύει με αεροπλάνο), όπου ζει με τη συζυγό του Ταμπίθα, επίσης συγγραφέα. Γνωρίστηκαν στα φοιτητικά τους χρόνια, έχουν μία κόρη και δύο γιους και είναι παντρεμένοι 51 ολόκληρα χρόνια. Εκείνος άρχισε να γράφει ως παιδί και πούλαγε τις ιστορίες του σε φίλους. Ο πατέρας του ήταν πλασιέ ηλεκτρικών σκουπών, πολέμησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εγκατέλειψε τη μητέρα του όταν ο Στίβεν ήταν δύο ετών.
Ο ίδιος έχει γράψει ότι «το να γράφω κάνει τη ζωή μου πιο φωτεινή και πιο ευχάριστη». Αυτό αποδείχθηκε περίτρανα το 1999, έπειτα από ένα ατύχημα που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή. Είχε βγει για έναν περίπατο και ένα φορτηγάκι τον χτύπησε. Το πόδι του έσπασε σε εννέα σημεία, ο πνεύμονάς του τρύπησε, υπέστη κρανιοεγκεφαλική κάκωση και βρέθηκε με σπασμένο ισχίο. Έπειτα από πέντε εβδομάδες χειρουργικών επεμβάσεων, άρχισε να γράφει ξανά – τότε προέκυψαν τα απομνημονεύματά του.
ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ
Η ευχαρίστηση που αντλεί από το γράψιμο μας οδηγεί ομαλά στο υπέροχο νέο βιβλίο του Fairy Tale, έναν (ακόμα) ογκώδη τόμο, ένα χρονικό μιας μικρής πόλης κάπου στην Αμερική και μιας μάχης ανάμεσα στο καλό και το κακό – κλασικός Κινγκ και ξεκάθαρα γραμμένος με κέφι. Ο γενεσιουργός μύθος του βιβλίου είναι ότι ο Κινγκ στο ξεκίνημα της καραντίνας αποφάσισε να γράψει κάτι που θα του έδινε χαρά. «Κάπως έτσι συνέβη», επιβεβαιώνει. «Εσείς οι Βρετανοί έχετε μια φράση που λατρεύω: “Τhumping Good Read” [Σ.τ.Μ.: εκκωφαντικά καλό ανάγνωσμα]. Έτσι ονομάζεται ένα λογοτεχνικό βραβείο που είχε κερδίσει εκείνος ο συγγραφέας μυθιστορημάτων σασπένς, ο Ρόμπερτ Γκόνταρντ. Ποτέ δεν το ξέχασα. Αυτό που ήθελα να κάνω και εγώ, ήταν να γράψω ένα εκκωφαντικά καλό ανάγνωσμα. Η ιδέα ήταν να κάνω κάτι που θα μου έδινε χαρά και θα μου αποσπούσε την προσοχή από τον Covid και τον Τραμπ, από την πολιτική και όλα τα άλλα δυσάρεστα της καθημερινότητας. Και λίγο πολύ αυτό συνέβη».
Ο Στίβεν Κινγκ είναι επίσης ένας από τους καλύτερους συγγραφείς όταν πρόκειται για την παιδική ηλικία και την εφηβεία, μια παράδοση που συνεχίζεται και στο νέο του βιβλίο – ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας 17χρονος ονόματι Τσάρλι Ριντ. Λέει, όμως, ότι το να ανατρέχει στα δικά του παιδικά χρόνια για να αντλεί έμπνευση γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο. «Χρειάστηκε να κάνω κάποιες ερωτήσεις στα εγγόνια μου και να βάλω τη φαντασία μου να δουλέψει. Πιστεύω ότι οι κεντρικοί χαρακτήρες και το συναισθηματικό τους υπόβαθρο δεν αλλάζουν πολύ από γενιά σε γενιά, αλλά σήμερα έχουμε έναν νέο κόσμο εκεί έξω με τα σόσιαλ μίντια και έπρεπε να προσπαθήσω να τοποθετήσω τον Τσάρλι σε αυτό το πλαίσιο».
Τι πιστεύει για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; «Είναι δηλητήριο. Ή μάλλον, για να είμαι πιο σαφής, σε μερικές περιπτώσεις, όπως η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από την αστυνομία και οι διαδηλώσεις που οργανώθηκαν σε πόλεις της Αμερικής και ανά τον κόσμο χάρη στα σόσιαλ μίντια, αυτό που συνέβη ήταν ομολογουμένως κάτι εκπληκτικό. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα σόσιαλ μίντια διέσπειραν την ιδέα ότι η εκλογική ήττα του Ντόναλντ Τραμπ ήταν “κλοπή”. Και αυτά φταίνε που έχουμε τόσα εκατομμύρια αντιεμβολιαστές. Άρα η επίδρασή τους μπορεί να είναι καλή ή όχι και τόσο καλή, και κάποιες φορές είναι ο ορισμός του κακού».
Στα μέρη μας νομίζω ότι κάποιοι άνθρωποι ανησυχούν για την «άνοδο του φασισμού» στην Αμερική, αλλά ο Κινγκ το βρίσκει κάπως υπερβολικό. «Υπάρχει μια ισχυρή Δεξιά στην Αμερική και διαθέτει κάποια μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν ως μεγάφωνα. Δεν είναι φασίστες, αλλά σκληροπυρηνικοί δεξιοί. Σαφώς και πρόκειται για αρνητές της κλιματικής αλλαγής, κι αυτό είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Αλλά και πάλι, τα πιο ακραία και παρανοϊκά στοιχεία, όπως το συνωμοσιολογικό κίνημα Qanon, παίρνουν όλη τη δημοσιότητα. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Χίλαρι Κλίντον στη λαϊκή ψήφο υπερίσχυσε του Τραμπ κατά τρία εκατομμύρια και ότι ο Μπάιντεν τον κέρδισε με επτά εκατομμύρια ψήφους διαφορά».
Ο Κινγκ πάντα έγραφε για το κακό σε διάφορες μορφές του, αλλά αυτό αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι επίσης έγραφε για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. «Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι καλοί», λέει. «Οι περισσότεροι θα δώσουν σ’ αυτόν που έχει ανάγκη το πουκάμισο που φορούν. Κυκλοφορεί μια ιστορία για τον Τζέραλντ Φορντ, που έγινε πρόεδρος για ένα διάστημα μετά την παραίτηση του Νίξον. Έλεγαν λοιπόν ότι την εποχή που ήταν μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων έμπαινε στο Καπιτώλιο και, αν έβλεπε ένα πεινασμένο παιδί, θα του έδινε το τάπερ με το φαγητό του και έπειτα θα ψήφιζε υπέρ ενός νομοσχεδίου κατά του προγράμματος σχολικών γευμάτων και δεν θα αντιλαμβανόταν την αντίφαση. Νομίζω ότι κάπως έτσι είναι οι περισσότεροι Αμερικανοί».
Υπάρχει όμως ένας Αμερικανός στον οποίο κάνει ειδική μνεία. «Πιστεύω ότι ο Τραμπ ήταν ένας φρικτός πρόεδρος και είναι ένας φρικτός άνθρωπος. Θεωρώ ότι οι πράξεις του ήταν εγκληματικές, πρόκειται για έναν κοινωνιοπαθή που προσπάθησε να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα όχι με κάποιο πολιτικό κίνητρο, αλλά επειδή δεν μπορούσε να παραδεχθεί ότι έχασε. Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τους ανθρώπους που συνεχίζουν να τον υποστηρίζουν. Κατανοώ όμως πως ένας τύπος που οδηγεί ένα φορτηγάκι καλυμμένο με αυτοκόλλητα υπέρ του Τραμπ και της NRA, ξέρεις, ένας τύπος από αυτούς που λένε ότι θα αποχωριστούν το όπλο τους μόνο νεκροί, θα σταματούσε μέσα στην καταιγίδα για να πάρει έναν ξένο στο αμάξι, λέγοντάς του “πού να σε πετάξω φιλαράκο;”. Και μπορεί να έβγαινε από τον δρόμο του για να πάει τον ξένο στον προορισμό του, γιατί οι άνθρωποι, ως άτομα, είναι καλοί. Μερικές φορές όμως, όταν μπλέκονται με πολιτικές ομάδες, υπάρχει πρόβλημα».
Ο χρόνος μας έχει σχεδόν τελειώσει και θέλω να του κάνω μια τελευταία ερώτηση εκ μέρους των απανταχού συγγραφέων. Υπάρχουν πολλοί εκεί έξω που αυτή τη στιγμή γράφουν το πρώτο τους βιβλίο και το κρυφό τους όνειρο είναι ότι ύστερα από 50 χρόνια θα έχουν πουλήσει 350 εκατομμύρια αντίτυπα και θα είναι αγαπητοί σε όλο τον κόσμο. Έχοντας ζήσει αυτό το όνειρο ο ίδιος, πιστεύει ότι είναι τόσο ρόδινο όσο ακούγεται; Χαίρομαι για την απάντηση που έδωσε.
«Ναι, είναι. Είναι υπέροχο που μπορώ να συντηρώ την οικογένειά μου κάνοντας κάτι που αγαπώ. Είναι υπέροχο που μπορώ να αξιοποιώ το ταλέντο που μου δόθηκε και να γράφω ιστορίες που κάνουν τους ανθρώπους χαρούμενους. Όταν γράφω, υπάρχουμε μόνο εγώ και ο αναγνώστης, κι αυτό είναι κάτι πολύτιμο όταν το έχεις. Δεν θα ισχυριστώ ότι στα πιο τρελά μου όνειρα δεν ονειρεύτηκα την τεράστια επιτυχία, αλλά αυτό που πραγματικά ήθελα ήταν να μπορώ να βιοπορίζομαι από το γράψιμο. Το υπόλοιπο ήταν αυτό που εμείς οι Αμερικανοί αποκαλούμε “σάλτσα”. Πλέον όλα είναι “σάλτσα”».
Στίβεν Κινγκ
→ Γνωστά ψευδώνυμα: Ρίτσαρντ Μπάκμαν, Μπέριλ Έβανς, Τζον Σουίδεν.
→ Βιβλία: 65. → Πωλήσεις παγκοσμίως: Πάνω από 350 εκατομμύρια αντίτυπα.
→ Ρεκόρ πρώτης εβδομάδας κυκλοφορίας: 134.000 για τη Λάμψη στις ΗΠΑ.
→ Κινηματογραφικές μεταφορές: Πάνω από 59, σύμφωνα με το IMDB, συμπεριλαμβανομένων του οσκαρικού Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ, τεσσάρων διαφορετικών βερσιόν της Κάρι και της θρυλικής Λάμψης του Στάνλεϊ Κιούμπρικ το 1980.
→ Μελλοντικά σχέδια: «Ο Θεός θα αποφασίσει πότε θα αποσυρθώ», είχε πει στο The Late Show του Στίβεν Κολμπέρ το 2019. «Θα μου πει βγες απ’ το παιχνίδι, τελείωσες».
→ Το Fairy Tale θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά στις αρχές του 2023 από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, που επανεκδίδουν σταδιακά όλο το έργο του Κινγκ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά και ο Μακάβριος χορός, μια μελέτη του συγγραφέα για την κουλτούρα του τρόμου.
Ρίτσαρντ Όσμαν
→ Βιβλία: Tρία.
→ Πωλήσεις (στο Ηνωμένο Βασίλειο): Πέντε εκατομμύρια.
→ Ρεκόρ πρώτης εβδομάδας κυκλοφορίας: 114.202 αντίτυπα στο Ηνωμένο Βασίλειο για τον Άνδρα που πέθανε δύο φορές, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, όπως και η Λέσχη των φόνων της Πέμπτης.
→ Κινηματογραφικές μεταφορές: Η Λέσχη των φόνων της Πέμπτης γυρίζεται από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ.
→ Μελλοντικά σχέδια: «Θα ήθελα να γράφω μέχρι τα 80 ή τα 90 μου. Δείτε τι εκπληκτικά βιβλία έγραψε ο Λε Καρέ στον ύστερο βίο του. Δεν είμαι Λε Καρέ, αλλά θα ήθελα να συνεχίσω να γράφω όσο οι άνθρωποι θέλουν να με διαβάζουν».