Από την ANA IONOVA © 2023 The New York Times Company / Απόδοση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΡΟΣ
Αναρίθμητοι θαυμαστές ανά τον κόσμο θρηνούν τις τελευταίες μέρες την απώλεια του Πελέ, αλλά στη Σάντος της Βραζιλίας, εκεί όπου το άστρο του ανέτειλε και έλαμψε για το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του, ο θάνατός του είχε άλλο ειδικό βάρος. Για τους απλούς ανθρώπους, ήταν σαν να έχασαν κάποιον δικό τους. Ο Πελέ είχε φτάσει στο λιμάνι νότια του Σάο Πάολο ως λιπόσαρκος έφηβος τη δεκαετία του ’70 και, κατά μία έννοια, δεν έφυγε ποτέ. Για πολλούς, ήταν ένας γείτονας και φίλος που και μετά την εκτόξευσή του στο στερέωμα της διασημότητας σταματούσε να πει δυο κουβέντες με τον κόσμο στη γωνιά του Βίλα Μπελμίρο, όπως είναι γνωστή η έδρα της Σάντος όπου διακρίθηκε ως παίκτης.
Για όσους δεν τον γνώρισαν ποτέ, η ψυχή του φαίνεται να διαπερνά τον τόπο, αντιπροσωπεύοντας στη Βραζιλία ένα ενωτικό πνεύμα παρά τις ανισότητες – ή ίσως λόγω αυτών. Παραμονές της κηδείας του, βρεθήκαμε στους ίδιους δρόμους, για να μιλήσουμε με απλούς ανθρώπους που είχαν βγει για να αποτίσουν τον δικό τους φόρο τιμής και να πουν το δικό τους «αντίο».
ΤΕΟΦΙΛΟ ΝΤΕ ΦΡΕΪΤΑΣ
68 ετών, συνταξιούχος Δημοτικός Υπάλληλος
«Είμαι οργανωμένος στη Σάντος από το 1975. Υποστηρίζω την ομάδα από παιδί. Σ’ αυτό το γήπεδο έχω παίξει μπαλιές με τον Πελέ. Ήταν θυμάμαι σε μια προπόνηση, το 1972. Σε όλους τους Βραζιλιάνους αρέσει το ποδόσφαιρο, γι’ αυτό και ο Πελέ είναι ίνδαλμά μας. Είναι το ίνδαλμα του ποδοσφαίρου. Γι’ αυτό και μας έχει ραγίσει η καρδιά. Είναι πολύ λυπηρό να τον αποχαιρετούμε. Φυσικά και όλοι θα πεθάνουμε κάποια μέρα, αυτή η απώλεια φέρνει μεγάλη θλίψη στη Βραζιλία. Ο Πελέ ήταν ένας μοναδικός άνθρωπος και παίκτης. Έκανε τόσους ανθρώπους χαρούμενους. Ήταν μια ποδοσφαιρική μεγαλοφυΐα».
ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΡΕΖ ΤΖΟΥΝΙΟΡ
65 ετών, δικηγόρος
«Τον έχω δει να παίζει εδώ. Ήμουν στο αποχαιρετιστήριο παιχνίδι του το 1974. Τον έχω δει όμως και το 1968, και το 1970. Πρέπει να ήμουν 13 ή 14. Όλα τα αδέρφια μου υποστήριζαν την Κορίνθιανς [σ.σ.: αντίπαλο δέος της Σάντος]. Εγώ είχα γεννηθεί εδώ, αλλά εκείνοι στο Σάο Πάολο. Και ο πατέρας μου και τα αδέρφια μου μισούσαν τον Πελέ, γιατί πάντα “τιμωρούσε” την ομάδα τους. Τους εξαφάνιζε. Κι έπρεπε να το σκάω από το σπίτι για να ακούω το ματς, να ακούω τον Πελέ να παίζει. Εκείνος ανέβασε το ηθικό του λαού της Βραζιλίας. Μας έδωσε αυτοπεποίθηση. Η χώρα μας έχει υποφέρει πολύ. Ο Πελέ μάς έδωσε αξιοπρέπεια. Μας έκανε να νιώσουμε ότι μπορούμε να γίνουμε σημαντικοί όπως εκείνος. Κι αυτό πήγαινε πέρα από το ποδόσφαιρο. Είναι αυτή η αίσθηση του “ποιος είμαι” και “τι μπορώ να γίνω”».
ΜΑΝΟΥΕΛ ΜΕΣΙΑΣ ΝΤΟΣ ΣΑΝΤΟΣ
83 ετών, συνταξιούχος λιμενεργάτης
«Γνώρισα τον Πελέ όταν ήμουν στον στρατό, την εποχή που και εκείνος έκανε τη θητεία του. Η ομάδα του στο στρατόπεδο κέρδιζε συνέχεια. Έπειτα δούλεψα ως αποθηκάριος στη γειτονιά Γκονζάγκα, όπου σύχναζε. Τον έβλεπα εκεί στο πεζοδρόμιο να μιλάει με τον έναν και με τον άλλο. Ήταν σαν εμάς. Ήταν άνθρωπος του λαού. Μιλούσε με όλους. Με όλους. Με μικρά παιδιά, με γέρους, οποιονδήποτε. Ήταν πολύ δημοφιλής».
ΜΑΡΚΟΣ ΜΑΡΤΙΝΣ
48 ετών, πολιτικός μηχανικός
«Εδώ γεννήθηκα. Η Σάντος ήταν πάντα η πόλη μου. Ο θείος μου ήταν επίσης ποδοσφαιριστής της ομάδας. Ήταν ο 10ος κορυφαίος σκόρερ της Σάντος, ήταν στην ομάδα την εποχή του Πελέ και είχε παίξει μαζί του. Πάντα μου έλεγε πολλές ιστορίες για εκείνον. Όταν ο Πελέ έφτασε στο Βίλα Μπελμίρο, ήταν 17 ετών – ο θείος μου ήταν 28. Με την άφιξή του άλλαξαν τα πάντα. Εκείνος ανέβασε τον πήχη για το ποδόσφαιρο στη Βραζιλία. Μετέτρεψε την εθνική ομάδα και τη Σάντος σε παγκόσμια σημεία αναφοράς. Η πόλη μας είναι μικρή, αλλά είχε μια ομάδα ισάξια, αν όχι ανώτερη, πολλών ευρωπαϊκών. Επίσης, ο Πελέ έμαθε να παίζει κιθάρα με τον θείο μου. Ο θείος μου τον έμαθε. Μοιράζονταν την ίδια αγάπη για τη μουσική».
ΟΝΟΦΡΑ ΑΛΒΕΣ ΚΟΣΤΑ ΡΟΒΑΪ
91 ετών, συνταξιούχος μοδίστρα
«Ζω εδώ από το 1949. Έχω έρθει από την επαρχία στη Σάντος. Κι από την πρώτη στιγμή το σπίτι μου ήταν εδώ, δίπλα στο γήπεδο. Είμαι σκληροπυρηνική οπαδός της Σάντος! Από το σπίτι μου βλέπαμε τον αγωνιστικό χώρο. Μαζευόμασταν στο καθιστικό και βλέπαμε το ματς. Όποτε έπαιζε, το γήπεδο ήταν κατάμεστο. Όλοι ήθελαν να τον δουν. Είχε κάτι το διαφορετικό. Όποτε έπαιρνε την μπάλα, έτρεχε και έτρεχε. Έπαιζε με την καρδιά του. Τον έχω συναντήσει. Έκανε μια στάση εδώ για να πει ένα “γεια”. Η μητέρα μου τον λάτρευε – στέκονταν εδώ στο κατώφλι του σπιτιού και έπιαναν την κουβέντα».
ΛΟΥΙΖ ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΤΟΜΑΣΙΝΙΟ
31 ετών, τεχνικός κλιματιστικών
«Η Σάντος ήταν πάντα η ομάδα μου, όπως ήταν και του πατέρα μου. Μετακόμισα στην πόλη πριν από δύο χρόνια για χάρη της Σάντος. Η ζωή ήταν σκληρή για πολλούς ανθρώπους τον καιρό που μεγάλωνα. Το να βλέπουμε τη Σάντος να παίζει μας έδινε χαρά. Η πρώτη μου ποδοσφαιρική φανέλα ήταν με το Νο 10 του Πελέ. Ήμουν επτά ετών. Το ίδιο και με τα παιδιά μου. Είναι και τα δύο επτά ετών και τους έχω πάρει ήδη τις φανέλες του Πελέ. Τα πήγα στο γήπεδο σήμερα, για να αποτίσουν τον δικό τους φόρο τιμής. Πόσο λυπηρό είναι… Σπαράζει η καρδιά μου. Ποτέ δεν είδα τον Πελέ να αγωνίζεται. Έχω δει μόνο τις φωτογραφίες και τα βίντεο. Είχε κάτι το μαγικό, διέφερε απ’ όλους τους άλλους. Το ίδιο κάνουν και τα πιτσιρίκια σήμερα: βλέπουν τα στιγμιότυπά του στο YouTube και ερωτεύονται το ποδόσφαιρο. Η κληρονομιά του είναι τεράστια».
ΜΑΡΙΟ ΜΑΖΙΕΡΙ
66 ετών, συνταξιούχος τραπεζικός
«Προέρχομαι από την επαρχία. Μετακόμισα εδώ στα 14 και ο λόγος ήταν η Σάντος. Τη δεκαετία του ’60, όταν ακόμα ζούσαμε στη φάρμα, τα αδέρφια μου και εγώ ακούγαμε τους αγώνες της ομάδας στο ραδιόφωνο. Δεν υπήρχε τηλεόραση τότε. Ακούγαμε λοιπόν τα ματς, τις φάσεις του Πελέ, τις περιγραφές των γκολ του. Αποφάσισα ότι έπρεπε να το δω αυτό με τα μάτια μου. Όταν πρωτόφτασα στη Βίλα Μπελμίρο, έτρεμα σύγκορμος. Με βρίσκεις πάντα σ’ αυτό το μπαρ. Είναι το στέκι μας, είμαστε όλοι “Σαντίστας”. Συχνά βλέπαμε και τον Πελέ. Μια μέρα, εκεί που σου δείχνω, του έσφιξα το χέρι. Ήταν 2012».
ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΣΙΛΒΑ ΠΑΟΥΛΙΝΟ ΝΤΟΣ ΣΑΝΤΟΣ
20 ετών, προγραμματιστής εφαρμογών
«Ποτέ δεν τον είδα να παίζει. Ο πατέρας μου όμως έβλεπε τους αγώνες του και μετά έβλεπε τον Πελέ να περπατά στο δρόμο. Σαν κανονικός άνθρωπος. Αν σήμερα είναι δύσκολο για κάποιον φτωχό να γίνει επιτυχημένος ποδοσφαιριστής, στην εποχή του νομίζω ήταν πολύ δυσκολότερο, γιατί υπήρχαν πολλοί “τοίχοι” και γιατί ήταν πιο σκληρό το παιχνίδι. Οι παίκτες χτυπούσαν στο ψαχνό και δεν δέχονταν ούτε παρατήρηση. Αυτά τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα τότε. Έτσι ο Πελέ αφιερώθηκε σ’ αυτό. Προπονήθηκε πολύ. Λένε ότι έκανε προπονήσεις εδώ, στην παραλία. Προπονιόταν στο γήπεδο και μετά συνέχιζε στην παραλία. Ήταν πολύ προσηλωμένος».
ΛΟΥΣΙΑ ΜΠΟΥΕΝΟ
25 ετών, project manager
«Είμαι παιδί της γειτονιάς Βίλα Μπελμίρο. Πολλές αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας συνδέονται με τους πανηγυρισμούς των γκολ που άκουγα πριν τα δω στην οθόνη της τηλεόρασης. Οι μεταδόσεις των αγώνων ήταν κάτι που πάντα έφερνε την οικογένεια κοντά. Νομίζω ότι ο λόγος που ο Πελέ σημάδεψε τόσο πολλούς ανθρώπους ήταν όχι μόνο η αθλητική του ικανότητα, αλλά και το γεγονός ότι προερχόταν από μια πολύ φτωχή οικογένεια. Ήμουν ανέκαθεν αναμεμειγμένη σε κοινωνικά κινήματα υπέρ των μαύρων κι έτσι κατάλαβα τι σήμαινε ο Πελέ για τους ανθρώπους – πόσο ισχυρό πρότυπο υπήρξε. Έπαιξε ρόλο στη ζωή τόσο πολλών, δίνοντας το παράδειγμα. Ήταν ένας εκπληκτικός αθλητής, αλλά ήταν και ένας μαύρος που έγινε ο καλύτερος στον κόσμο».