Στην αρχαιότητα, από τις τότε αναγνωρισμένες πέντε ανθρώπινες αισθήσεις, εκείνη που επικρατούσε στον κήπο ήταν η όσφρηση. Όλες οι σχετικές περιγραφές, από όποιον πολιτισμό και αν προέρχονται, δίνουν μεγάλη βαρύτητα στις ευωδιές των λουλουδιών, αλλά και στα ευγενή συναισθήματα που αυτές μας προκαλούν. Στη μακραίωνη μετάβαση προς τους κήπους του νεότερου κόσμου, σταδιακά η εστίαση άλλαξε, επειδή, για τους άρχοντες που τους κατείχαν, τα σχήματα και τα χρώματα έχουν πιο σημαντικό αντίκτυπο. Σήμερα, η όραση κυριαρχεί πια σχεδόν ολοκληρωτικά, αρκεί να αναγνώσει κανείς πώς περιγράφουν τους πράσινους δημόσιους χώρους οι δημιουργοί τους ή να ξεφυλλίσει τον κατάλογο κάποιου οίκου που εμπορεύεται φυτά για να το αντιληφθεί.
Ευτυχώς πάντως για όσους επιμένουν να αντλούν ευχαρίστηση από τη μύτη τους υπάρχουν πλήθος φυτών, από το δενδρολίβανο μέχρι τις εκατόφυλλες τριανταφυλλιές. Αφορμή γι’ αυτόν τον μικρό πρόλογο αποτέλεσε η συνάντησή μου με έναν αρωματικό θάμνο (Choisya ternata), τον οποίο μέχρι πρόσφατα είχα μόνο ακουστά. Στην Ελλάδα είναι γνωστός με το επιστημονικό όνομα του γένους του, χοΐσια, αν και εδώ χωράει μεγάλη κουβέντα για το αν η σωστή εκφορά του είναι τσόισια ή ίσως και χόιζια. Σύμφωνα με τον κώδικα της βοτανικής ονοματολογίας, όλα εξαρτώνται από το πώς προφέρεται ορθά το επώνυμο του Jacques Denis Choisy, ενός Ελβετού θεολόγου, φιλοσόφου και βοτανολόγου του 19ου αιώνα, προς τιμήν του οποίου έγιναν τα βαφτίσια. Αν σας παραξένεψε αυτό το πάντρεμα ειδικοτήτων, επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω πως τότε ήταν μια εποχή της ευρυμάθειας, ενώ όσον αφορά την εξερεύνηση του φυσικού κόσμου οι ορίζοντες ήταν βεβαίως ορθάνοιχτοι. Μια σύγκριση με τη σημερινή πραγματικότητα μάλλον θα γεννήσει δυσάρεστες σκέψεις, γι’ αυτό φυσικά δεν θα τη διακινδυνεύσω. Επιστρέφουμε λοιπόν βιαστικά στο ευωδιαστό μας μονοπάτι, με τη διαπίστωση πως το κοινό όνομα του είδους στην αγγλική, Mexican orange blossom, είναι λίαν εύστοχο και περιεκτικό. Και αυτό επειδή έχει για πατρίδα του το Μεξικό (αλλά και τις νοτιοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ), ενώ τα άνθη του μοιάζουν πολύ στην όψη και ιδιαίτερα στο άρωμα με εκείνα τη πορτοκαλιάς. Μοιάζει λιγότερο αναπάντεχο το γεγονός, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας πως αμφότερα τα είδη ανήκουν στην ίδια οικογένεια (Rutaceae), η οποία, εκτός από τα γνωστά μας εσπεριδοειδή, περιλαμβάνει και άλλα πολλά φυτά με αρωματικές ανθοφορίες. Εκείνο πάντως που δεν αποκαλύπτει η αγγλική ονομασία της χοΐσιας είναι πως και τα στιλπνά, σκουροπράσινα φύλλα της είναι αρωματικά. Όταν τα έτριψα, μου έφεραν στον νου κάτι ανάμεσα σε βασιλικό και απήγανο, αντιλαμβάνεστε έτσι γιατί οι περισσότεροι θεωρούν λιγότερο ελκυστική την οσμή τους από εκείνη των ανθέων.
Η εαρινή ανθοφορία της διαρκεί αρκετές εβδομάδες και είναι τόσο πλούσια, που συνήθως κρύβει μεγάλο μέρος του φυλλώματος, ενώ, αν κλαδευτεί ελαφρώς αμέσως μετά το τέλος της, συνήθως δίνει και μια δεύτερη στις αρχές του φθινοπώρου. Λόγω του αειθαλούς χαρακτήρα της, αλλά και του καθόλου ευκαταφρόνητου ύψους των τριών μέτρων που μπορεί να φτάσει, η χοΐσια ενδείκνυται για φύτευση σε πολλές θέσεις του κήπου, μεμονωμένα ή ομαδικά. Σημειώστε τέλος πως, αντίθετα από ό,τι θα συμπέραινε κανείς γνωρίζοντας την καταγωγή της, αντέχει χωρίς πρόβλημα ακόμη και σε θερμοκρασίες μέχρι -10οC. Λίγη προσοχή μόνο χρειάζεται από όσους είναι αλλεργικοί στα τσιμπήματα των εντόμων, καθώς, όταν ανθοφορεί, προσελκύει σμήνη από μέλισσες και άλλους επικονιαστές.
Προστασία από τους ανέμους
Προστασία από τους ανέμους→ Προτιμά θέσεις ηλιόλουστες, αν και αντέχει στις ημισκιερές, καθώς και εδάφη που στραγγίζουν καλά. Χρειάζεται προστασία από τους δυνατούς ανέμους. Μια γενναία λίπανση με κομπόστ, νωρίς την άνοιξη, είναι αρκετή. Έχει ανάγκη από τακτικά ποτίσματα, πρέπει όμως να αποφεύγονται οι υπερβολές. Προσφέρεται και για φύτευση σε μεγάλες γλάστρες. © Jacky Parker / Getty Images / Ideal Image
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.