Από τον A. J. Jacobs c.2023 The New York Times Company / Απόδοση: Σίμος Καβαλιεράτος
Το πρωί εκείνης της ημέρας αποφάσισα να μη χρησιμοποιήσω –αλλά ούτε και να πιάσω– πλαστικό. Άνοιξα τα μάτια μου και ακούμπησα με γυμνά πόδια το χαλί, το οποίο είναι φτιαγμένο από νάιλον, ένα είδος πλαστικού. Δεν είχαν περάσει ούτε δέκα δευτερόλεπτα που είχα ξεκινήσει το πείραμα και είχα ήδη παραβιάσει τους κανόνες. Περισσότερο από έναν αιώνα από την εφεύρεσή του, το πλαστικό έχει εισχωρήσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας.
Είναι δύσκολο να περάσουν ακόμα και μερικά λεπτά χωρίς να αγγίξουμε αυτό το ανθεκτικό, ελαφρύ και εξαιρετικά ευέλικτο υλικό. Το πλαστικό έχει προσφέρει στη ζωή μας πολλές ευκολίες, οι οποίες συνοδεύονται από αρκετά μειονεκτήματα – ειδικότερα για το περιβάλλον. Την προηγούμενη εβδομάδα, λοιπόν, σε ένα πείραμα 24 ωρών προσπάθησα να περάσω μία μέρα χωρίς καθόλου πλαστικό, σε μια προσπάθεια να αποφανθώ ποια πλαστικά δεν μπορούμε με τίποτα να αποχωριστούμε και ποια είναι εύκολο να απαρνηθούμε μια και καλή.
Τα περισσότερα πρωινά τσεκάρω το iPhone μου μόλις ξυπνήσω. Εκείνη την ημέρα, κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό, καθώς, εκτός από αλουμίνιο, σίδερο, λίθιο, χρυσό και χαλκό, η δομή κάθε iPhone περιέχει και πλαστικό. Κατά την προετοιμασία του πειράματος είχα κρύψει τη συσκευή μου σε ένα ντουλάπι. Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι το να μην έχω πρόσβαση στο τηλέφωνό μου με έκανε να αισθάνομαι αποπροσανατολισμένος αλλά και τολμηρός, σαν να ήμουν κάποιο είδος απτόητου χρονοταξιδευτή. Προχώρησα προς το μπάνιο, αλλά σταμάτησα πριν μπω. «Μπορείς να μου ανοίξεις την πόρτα;» παρακάλεσα τη σύζυγό μου, Τζούλι. «Το πόμολο έχει πλαστική επένδυση». Την άνοιξε βγάζοντας έναν αναστεναγμό του τύπου «θα είναι μια μεγάλη μέρα».
Προκλήσεις στο μπάνιο
Η πρωινή μου ρουτίνα περιποίησης χρειαζόταν καθολική ανανέωση, η οποία απαιτούσε λεπτομερή προετοιμασία μέρες πριν από το πείραμα. Δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω την κανονική μου οδοντόκρεμα, οδοντόβουρτσα, σαμπουάν ή υγρό σαπούνι, καθώς όλα περικλείονταν ή ήταν φτιαγμένα από πλαστικό. Ευτυχώς, υπάρχει μια τεράστια βιομηχανία προϊόντων χωρίς πλαστικό, που απευθύνεται σε καταναλωτές με οικολογική συνείδηση. Αγόρασα αρκετά από αυτά, σε μια καταναλωτική αποστολή που περιλάμβανε μια οδοντόβουρτσα από μπαμπού με τρίχες από άγριους χοίρους από την εταιρεία Life Without Plastic. «Οι τρίχες είναι εντελώς αποστειρωμένες», με διαβεβαίωσε ο Τζέι Σίνα, συνιδιοκτήτης της εταιρείας, όταν μίλησα μαζί του. Αντί για οδοντόβουρτσα, είχα ένα βαζάκι με σφαιρίδια γκρι κάρβουνου και μέντας. Έβαλα ένα στο στόμα μου, το μάσησα, ήπια μία γουλιά νερό και άρχισα να βουρτσίζω. Είχε μια ωραία και δροσερή αίσθηση, αλλά όταν είδα στον νεροχύτη το γκρι χρώμα της στάχτης, ήταν λίγο ανατριχιαστικό.
Η ράβδος σαπουνιού μού άρεσε. Ήταν αρωματισμένη με ροζ γκρέιπφρουτ και βανίλια και έκανε ωραίο αφρό. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές τους, οι ράβδοι σαπουνιού είναι φθηνότερες ανά πλύση από τα εμφιαλωμένα σαμπουάν (μία ράβδος επαρκεί περίπου για 80 ντους). Αυτό είναι καλό, γιατί τα προϊόντα δίχως πλαστικό συχνά είναι ακριβά. Το Package-Free, ένα κομψό κατάστημα στη NoHo συνοικία του Μανχάταν που γειτνιάζει με το κατάστημα της Γκουίνεθ Πάλτροου, Goop, πουλάει ένα ξυράφι από ψευδάργυρο και ανοξείδωτο ατσάλι έναντι 84 δολαρίων (όπως επίσης και «τον πρώτο βιοδιασπώμενο δονητή του κόσμου»). Ακολουθώντας τη συμβουλή ενός μπλόγκερ, έφτιαξα ένα αποσμητικό από αιθέριο έλαιο τεϊόδεντρου και μαγειρική σόδα. Μύριζα λίγο σαν μεσαιωνικός καθεδρικός – με την καλή έννοια. Το να φτιάχνετε τα δικά σας προϊόντα είναι ένας άλλος τρόπος να αποφεύγετε το πλαστικό, αν και απαιτεί μια άλλη πολυτέλεια: ελεύθερο χρόνο.
Στο μπάνιο παραβίασα τους κανόνες για δεύτερη φορά, χρησιμοποιώντας την τουαλέτα. Το να ντυθώ ήταν επίσης μια πρόκληση, δεδομένου ότι τα περισσότερα είδη ρουχισμού περιέχουν πλαστικό. Είχα παραγγείλει ένα μάλλινο παντελόνι χωρίς πλαστικό, αλλά δεν είχε φτάσει ακόμα. Στη θέση του επέλεξα να φορέσω ένα παλιό παντελόνι Banana Republic. Το ταμπελάκι έγραφε «100% βαμβάκι», αλλά, όταν είχα ρωτήσει την προηγούμενη μέρα έναν πολύ εξυπηρετικό εκπρόσωπο του τμήματος δημοσίων σχέσεων, τα πράγματα φάνηκε να είναι πιο περίπλοκα. Το κύριο ύφασμα είναι όντως 100% βαμβάκι, αλλά υπάρχει πλαστικό στο φερμουάρ, στην εσωτερική φόδρα της μέσης, στην ετικέτα, στις τσέπες και τις κλωστές, μου εξήγησε ο εκπρόσωπος. Την ώρα που προσπαθούσα να κόψω τη μαύρη ετικέτα με ένα μεταλλικό μαχαίρι, έκοψα τον αντίχειρά μου. Αντί για χανσαπλάστ –το οποίο, ναι, είναι πλαστικό– χρησιμοποίησα μια οικολογική αυτοκόλλητη ταινία για να σταματήσω την αιμορραγία. Ευτυχώς, τα εσώρουχά μου δεν αποτελούσαν παράβαση – τα μπλε μποξεράκια της Cottonique φτιάχτηκαν από 100% βιολογικό βαμβάκι με βαμβακερό κορδόνι στη θέση της ελαστικής (που πολλές φορές είναι πλαστική) φόδρας.
Τα βρήκα σε μια διαδικτυακή λίστα με τις «14 Hot και Βιώσιμες Μάρκες Εσωρούχων για άνδρες». Για το πάνω μέρος του σώματός μου στάθηκα τυχερός. Η φίλη μας Κρίστεν έπλεξε ένα πουλόβερ για τη γυναίκα μου σαν δώρο γενεθλίων. Είχε μπλε και μοβ ορθογώνια και ήταν φτιαγμένο από 100% μαλλί μερινό.
«Μπορώ να δανειστώ το πουλόβερ της Κρίστεν για σήμερα;» ρώτησα την Τζούλι.
«Θα το ξεχειλώσεις», λέει η Τζούλι.
«Είναι για χάρη του πλανήτη», της υπενθύμισα.
Μια παράλογη ιδέα
Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, παράγουμε περίπου 400 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων κάθε χρόνο. Περίπου τα μισά από αυτά πετιούνται μετά από μόνο μία χρήση. Η έκθεση σημείωσε πως «έχουμε εθιστεί στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης – με σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές συνέπειες». Ανήκω και εγώ στους εθισμένους. Έκανα έναν υπολογισμό και εκτίμησα πως πετάω στα σκουπίδια περίπου 800 πλαστικά αντικείμενα τον χρόνο – συσκευασίες από παραγγελίες φαγητού, στιλό, πλαστικά ποτήρια, κουτιά από την Amazon με αφρολέξ και άλλα.
Πριν από το πείραμά μου, «βυθίστηκα» σε μια σειρά από βιβλία, βίντεο και podcasts για τη ζωή χωρίς πλαστικό και τη zero waste οπτική. Ένα από τα βιβλία, το Life Without Plastic: The Practical Step-by-Step Guide to Avoiding Plastic to Keep Your Family and the Planet Healthy από τους Σίνα και Σαντάλ Πλάμοντον, ήρθε από το Amazon τυλιγμένο σε διαφανές πλαστικό, σαν μια φέτα αμερικανικού τυριού. Όταν το μετέφερα αυτό στον Σίνα, μου υποσχέθηκε ότι θα το κοιτάξει. Κάλεσα, επίσης, την Γκάμπι Σάλαζαρ, μια κοινωνική επιστήμονα που ερευνά το τι κινητοποιεί τους ανθρώπους να υποστηρίξουν περιβαλλοντικούς σκοπούς, και ζήτησα να μου δώσει κάποιες συμβουλές για την ημέρα μου δίχως πλαστικό.
«Ίσως είναι προτιμότερο να ξεκινήσετε βήμα βήμα», λέει η Σάλαζαρ. «Ξεκινήστε δημιουργώντας μια μικρή συνήθεια, όπως το να έχετε πάντα μαζί σας ένα μπουκάλι νερού από ανοξείδωτο ατσάλι. Αφού το καταφέρετε αυτό, ξεκινήστε μια άλλη συνήθεια, όπως το να παίρνετε μαζί σας σακούλες στο σούπερ μάρκετ. Χτίζετε σταδιακά. Έτσι θα κάνετε πραγματική αλλαγή στις συνήθειές σας. Διαφορετικά, απλώς θα χαθείτε».
«Ίσως το να χαθεί κάποιος επιφέρει κάποιου είδους διαύγεια», είπα.
«Αυτό θα ήταν ωραίο», είπε η Σάλαζαρ.
Ομολογουμένως, το να ζούμε εντελώς χωρίς πλαστικό είναι μάλλον μια παράλογη ιδέα. Παρά τα ελαττώματά του, το πλαστικό είναι ένα κρίσιμο συστατικό σε ιατρικό εξοπλισμό, συναγερμούς καπνού και κράνη. Έχει βάση η ατάκα της βιομηχανίας πλαστικών από τη δεκαετία του 1990: «Τα πλαστικά τα κάνουν όλα δυνατά». Σε πολλές περιπτώσεις, το πλαστικό μπορεί να βοηθήσει το περιβάλλον: Τα πλαστικά εξαρτήματα αεροπλάνων, τα οποία είναι ελαφρύτερα από τα μεταλλικά, συνεπάγονται λιγότερα καύσιμα και χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Τα ηλιακά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες έχουν πλαστικά μέρη. Ωστόσο, ο κόσμος είναι υπερφορτωμένος με αυτό το υλικό, ειδικά στις αναλώσιμες μορφές του. Το Earth Policy Institute εκτιμά ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν ένα τρισεκατομμύριο πλαστικές σακούλες μιας χρήσης κάθε χρόνο.
Η κρίση ήταν δεδομένο ότι θα ξεσπούσε κάποια στιγμή. Υπάρχει κάποιο ντιμπέιτ σχετικά με το πότε το πλαστικό μπήκε στον κόσμο, αλλά πολλοί το χρονολογούν από το 1855, όταν ένας Βρετανός μεταλλουργός, ο Αλεξάντερ Παρκς, πατεντάρισε ένα θερμοπλαστικό υλικό ως αδιάβροχη επίστρωση σε υφάσματα. Ο ίδιος ονόμασε την ουσία «Parkesine». Με την πάροδο των δεκαετιών, εργαστήρια σε όλο τον κόσμο δημιούργησαν άλλους τύπους – όλοι με παρόμοια σύσταση. Αποτελούν πολυμερείς αλυσίδες και τα περισσότερα παρασκευάζονται από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Χάρη στα χημικά πρόσθετα, τα πλαστικά ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό. Μπορεί να είναι αδιαφανή ή διαφανή, αφρώδη ή σκληρά, ελαστικά ή εύθραυστα. Είναι γνωστά με πολλά ονόματα, όπως πολυεστέρας και φελιζόλ, και με συντομογραφίες όπως PVC και PET.
Τα αντικείμενα μιας χρήσης
Η παραγωγή πλαστικών αναπτύχθηκε έντονα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και υπήρξε ζωτικής σημασίας για τη στρατιωτική προσπάθεια, παρέχοντας νάιλον αλεξίπτωτα και παράθυρα αεροσκαφών από πλέξιγκλας. Ακολούθησε μια μεταπολεμική έκρηξη, δήλωσε η Σούζαν Φρέινκελ, συγγραφέας του βιβλίου Plastic: A Toxic Love Story, ενός βιβλίου για την ιστορία και την επιστήμη του πλαστικού. «Το πλαστικό ενσωματώθηκε σε πράγματα όπως οι πάγκοι Formica, οι επενδύσεις ψυγείων, τα εξαρτήματα αυτοκινήτων, τα ρούχα, τα παπούτσια, όλα τα είδη των πραγμάτων που σχεδιάστηκαν για να χρησιμοποιηθούν για λίγο», είπε.
Στη συνέχεια τα πράγματα άλλαξαν. «Εκεί που πραγματικά αρχίσαμε να έχουμε πρόβλημα είναι όταν το πλαστικό άρχισε να χρησιμοποιείται σε αντικείμενα μιας χρήσης», δήλωσε η Φρέινκελ. «Τα ονομάζω προκατασκευασμένα απορρίμματα». Η έξαρση στα καλαμάκια, στα ποτήρια, στις σακούλες και σε άλλα εφήμερα αντικείμενα οδήγησε σε καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον. Σύμφωνα με μελέτη του Pew Charitable Trusts, περισσότεροι από 11 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο, εισχωρούν στο νερό, διαταράσσουν την τροφική αλυσίδα και «πνίγουν» τη θαλάσσια ζωή.
Σχεδόν το ένα πέμπτο των πλαστικών αποβλήτων καίγεται, απελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα στον αέρα, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ο οποίος αναφέρει ότι μόνο το 9% των πλαστικών ανακυκλώνονται. Μερικά είναι οικονομικά ασύμφορο να ανακυκλωθούν, ενώ άλλα υποβαθμίζονται ποιοτικά όταν ανακυκλώνονται. Το πλαστικό μπορεί επίσης να βλάψει την υγεία μας. Ορισμένα πλαστικά πρόσθετα –όπως η BPA και οι φθαλικές ενώσεις– μπορεί να διαταράξουν το ενδοκρινικό σύστημα του ανθρώπου, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημών Περιβαλλοντικής Υγείας. Οι ανησυχητικές επιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα συμπεριφοράς και χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης στα αγόρια και χαμηλότερα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών και πρόωρες γεννήσεις στις γυναίκες. «Η επίλυση του προβλήματος των πλαστικών δεν μπορεί να πέσει εξ ολοκλήρου στους ώμους των καταναλωτών», μου είπε η Σάλαζαρ. «Πρέπει να δουλέψουμε πάνω σε αυτό από όλα τα μέτωπα».
Καρεκλάκι στο μετρό
Αρκετά νωρίς στην ημέρα μου χωρίς πλαστικό, άρχισα να βλέπω τον κόσμο διαφορετικά. Όλα έμοιαζαν απειλητικά, σαν να έκρυβαν πολυμερή. Η κουζίνα ήταν ιδιαίτερα «επικίνδυνη». Οτιδήποτε θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω για μαγείρεμα αποτελούσε παράβαση: η τοστιέρα, ο φούρνος, ο φούρνος μικροκυμάτων. Ακόμα και τα περισσεύματα της προηγούμενης ημέρας ήταν εκτός ορίων. Ο γιος μου κούνησε μια πλαστική σακούλα με γαλλικό τοστ. «Θέλεις λίγο από αυτό;» Ναι, ήθελα. Εναλλακτικά, αποφάσισα να πάω να ψάξω για ωμά τρόφιμα.
Έφυγα από το κτίριο χρησιμοποιώντας τις σκάλες, αντί για το ασανσέρ με τα πλαστικά του κουμπιά, και πήγα σε ένα κατάστημα με είδη υγιεινής διατροφής κοντά στο διαμέρισμά μας στο Upper West Side του Μανχάταν. Όταν πηγαίνω για ψώνια, προσπαθώ να θυμάμαι να φέρνω μαζί μου μια υφασμάτινη τσάντα. Αυτή τη φορά, είχα φέρει μαζί μου επτά τσάντες διαφόρων μεγεθών, όλες από βαμβάκι. Πήρα και δύο γυάλινα δοχεία. Στο κατάστημα, γέμισα μία από τις βαμβακερές τσάντες μου με μήλα και πορτοκάλια. Με μια πιο προσεκτική ματιά παρατήρησα ότι κάθε πορτοκάλι είχε ένα αυτοκολλητάκι με έναν κωδικό. Άλλη μία πιθανή παράβαση, αλλά την αγνόησα. Στους κάδους με χύμα προϊόντα έβαλα καρύδια και βρόμη στα γυάλινα δοχεία χρησιμοποιώντας μια (πλυμένη) ατσάλινη κουτάλα που είχα φέρει από το σπίτι. Οι ίδιοι οι κάδοι ήταν πλαστικοί, πράγμα που αγνόησα, γιατί πεινούσα.
Πήγα στο ταμείο. Σε αυτό το σημείο ήρθε η ώρα να πληρώσω. Το οποίο ήταν ένα πρόβλημα. Δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω πιστωτικές κάρτες, αλλά ούτε το Apple Pay του iPhone μου. Τα χαρτονομίσματα ήταν ακόμα μία παραβίαση: Παρόλο που τα χάρτινα νομίσματα των ΗΠΑ είναι κατασκευασμένα κυρίως από βαμβάκι και λινό, κάθε χαρτονόμισμα περιέχει πιθανότατα συνθετικές ίνες, ενώ τα χαρτονομίσματα με μεγαλύτερες αξίες έχουν ένα νήμα ασφαλείας από πλαστικό, για να αποτρέπεται η παραχάραξη. Για να είμαι ασφαλής, είχα φέρει μαζί μου έναν βαμβακερό σάκο γεμάτο νομίσματα. Ναι, ένα μεγάλο παλιό σακί, βαρύ, με κέρματα, δεκάρες και πένες –αξίας περίπου 60 δολαρίων– που είχα βγάλει από τη Citibank και τους κουμπαράδες των παιδιών μου. Στο ταμείο άρχισα να στοιβάζω κέρματα όσο πιο γρήγορα μπορούσα, εισπράττοντας τις εκνευρισμένες ματιές από τους πελάτες πίσω μου.
«Λυπάμαι πραγματικά που αργούμε τόσο πολύ», είπα.
«Δεν πειράζει», είπε ο ταμίας. «Κάνω διαλογισμό κάθε πρωί, για να μπορώ να αντιμετωπίζω τέτοιου είδους αναταραχές».
Πρόσθεσε ότι εκτιμούσε τη δέσμευσή μου για το περιβάλλον. Ήταν το πρώτο θετικό σχόλιο που είχα λάβει. Μέτρησα 19,02 δολάρια –ακριβώς!– και πήγα σπίτι να φάω το πρωινό μου: ξηρούς καρπούς και πορτοκάλια σε έναν μεταλλικό δίσκο για μπισκότα, τον οποίο στήριξα στα πόδια μου. Μερικές ώρες αργότερα, αναζητώντας ένα γεύμα δίχως πλαστικό, περπάτησα μέχρι το Lenwich, ένα μαγαζί με σάντουιτς και σαλάτες στη γειτονιά μου. Έφτασα νωρίς το μεσημέρι, κουβαλώντας μαζί μου το ορθογώνιο γυάλινο δοχείο μου και τα μαχαιροπίρουνα από μπαμπού.
«Μπορείτε να φτιάξετε τη σαλάτα σε αυτό το γυάλινο δοχείο;» ρώτησα, κρατώντας το ψηλά.
«Ένα λεπτό, παρακαλώ», είπε ο άνθρωπος πίσω από τον πάγκο κοφτά.
Φώναξε έναν διευθυντή, ο οποίος έδωσε το ΟΚ. Νίκη! Αλλά ο διευθυντής απέρριψε στη συνέχεια το επόμενο αίτημά μου να χρησιμοποιήσω την ατσάλινη κουτάλα μου. Μετά το μεσημεριανό γεύμα κατευθύνθηκα προς το Σέντραλ Παρκ, θεωρώντας ότι αυτό ήταν ένα σημείο του Μανχάταν όπου θα μπορούσα να χαλαρώσω σε ένα περιβάλλον χωρίς πλαστικά. Πήρα το μετρό, το οποίο περιλάμβανε περισσότερες παραβιάσεις, αφού οι ίδιοι οι συρμοί έχουν πλαστικά μέρη και χρειάζεσαι μια κάρτα MetroCard ή ένα smartphone για να περάσεις από τα τουρνικέ. Τουλάχιστον δεν κάθισα σε ένα από αυτά τα πλαστικά πορτοκαλί καθίσματα. Είχα φέρει το δικό μου: μια άβαφη, πτυσσόμενη καρέκλα σκανδιναβικού τύπου από τικ, σκληρή και λιτή. Αυτή χρησιμοποιούσα και στο διαμέρισμα, για να αποφύγω τις πλαστικές καρέκλες και τους καναπέδες. Τοποθέτησα την καρέκλα μου κοντά σε έναν στύλο στη μέση του τρένου. Ένας τύπος είχε ένα «παρακαλώ-μη-μου-μιλήσεις» βλέμμα στα μάτια του, αλλά οι υπόλοιποι επιβάτες ήταν τόσο προσηλωμένοι στα τηλέφωνά τους, που η θέα ενός άνδρα σε μια ξύλινη καρέκλα δεν τους ενόχλησε.
Περπατώντας στο Σέντραλ Παρκ, εντόπισα οδοντικό νήμα, ένα μαύρο πλαστικό μαχαίρι και μια πλαστική σακούλα.
Φίλτρο για μικροπλαστικά
Επιστρέφοντας στο σπίτι, κατέγραψα μερικές από τις εντυπώσεις μου. Έγραψα σε χαρτί με ένα άβαφο μολύβι από κέδρο, από ένα zero waste σετ σε μεταλλικό κουτί (τα κανονικά μολύβια περιέχουν κίτρινη μπογιά γεμάτη πλαστικό). Μετά από λίγο, πήγα να πιω ένα ποτήρι νερό. Το οποίο φέρνει στο προσκήνιο ίσως τον πιο διαδεδομένο εχθρό από όλους, τον οποίο δεν έχω αναφέρει καν ακόμα: τα μικροπλαστικά. Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια βρίσκονται παντού: στο νερό που πίνουμε, στον αέρα που αναπνέουμε, στους ωκεανούς. Προέρχονται, μεταξύ άλλων, από διασπασμένα πλαστικά απορρίμματα.
Είναι επιβλαβή για εμάς; Μίλησα με αρκετούς επιστήμονες και η γενική απάντηση που πήρα ήταν: Δεν ξέρουμε ακόμα. «Νομίζω ότι θα έχουμε καλύτερη γνώση τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο Τοντ Γκουίν, σύμβουλος περιβαλλοντικών ερευνών. Όσοι όμως είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί μπορούν να χρησιμοποιούν προϊόντα που υπόσχονται να φιλτράρουν τα μικροπλαστικά από το νερό και τον αέρα.
Είχα αγοράσει μια κανάτα της LifeStraw που περιέχει ένα μικροφίλτρο με μεμβράνη. Φυσικά, η ίδια η κανάτα είχε πλαστικά μέρη, οπότε δεν μπορούσα να τη χρησιμοποιήσω εκείνη την ημέρα.
Αντ’ αυτού, το προηγούμενο βράδυ πέρασα λίγη ώρα στον νεροχύτη φιλτράροντας νερό και γεμίζοντας μικρά βαζάκια. Η κουζίνα μας έμοιαζε σαν να ήταν έτοιμη για την αποκάλυψη. Το νερό είχε ιδιαίτερα καθαρή γεύση, κάτι που υποθέτω ότι ήταν μια μορφή πλασίμπο. Έγραψα για λίγο. Έπειτα κάθισα στην ξύλινη καρέκλα μου. Χωρίς τηλέφωνο. Χωρίς Ίντερνετ. Η Τζούλι με λυπήθηκε και προσφέρθηκε να παίξουμε χαρτιά. Κούνησα το κεφάλι μου.
«Έχουν πλαστική επίστρωση», απάντησα.
Γύρω στις 9 μ.μ. πήγα τον σκύλο μας για τη βραδινή του βόλτα. Χρησιμοποιούσα ένα λουρί από 100% βαμβάκι που αγόρασα από το διαδίκτυο. Είχα ξεφορτωθεί τις σακούλες για τα περιττώματα – ακόμη και οι βιώσιμες που βρήκα ήταν κατασκευασμένες από ανακυκλωμένο ή φυτικό πλαστικό. Αντ’ αυτού, είχα μαζί μου μια μεταλλική σπάτουλα. Ευτυχώς, δεν χρειάστηκε να τη χρησιμοποιήσω. Στις 10.30 μ.μ., εξαντλημένος, ξάπλωσα στο αυτοσχέδιο κρεβάτι μου: βαμβακερά σεντόνια στο ξύλινο πάτωμα, αφού το στρώμα και τα μαξιλάρια μου είναι πλαστικά. Ξύπνησα το επόμενο πρωί χαρούμενος που επέζησα της δοκιμασίας μου και που ξαναβρήκα το τηλέφωνό μου, αλλά ταυτόχρονα και με ένα αίσθημα ήττας.
Και τώρα, τι;
Είχα κάνει 164 παραβάσεις, σύμφωνα με τον υπολογισμό μου. Όπως είχε προβλέψει η Σάλαζαρ, τα είχα χαμένα. Και επίσης ένιωθα αβεβαιότητα. Υπήρχαν τόσο πολλά που παρέμεναν ασαφή, παρότι μελετούσα το θέμα για εβδομάδες. Ποια αντικείμενα χωρίς πλαστικά έκαναν πραγματικά τη διαφορά και ποια ήταν απλώς περιβαλλοντικό ξέπλυμα; Είναι καλή ιδέα να χρησιμοποιούμε οδοντόβουρτσες από τρίχες αγριογούρουνου, αποσμητικά με τεϊόδεντρο, συσκευές φιλτραρίσματος μικροπλαστικών και χάρτινα καλαμάκια ή μήπως ο κόπος της χρήσης τους κάνει τους πάντες τόσο τρελούς, που καταλήγουν στην πραγματικότητα να βλάπτουν τον σκοπό;
Τηλεφώνησα στη Σάλαζαρ για να με εμψυχώσει. «Μπορείς να τρελαθείς», είπε. «Αλλά το θέμα δεν είναι η τελειότητα, αλλά η πρόοδος. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, η ατομική συμπεριφορά έχει σημασία. Αθροίζεται. Να θυμάστε ότι δεν είναι το πλαστικό ο εχθρός, αλλά το πλαστικό μιας χρήσης. Είναι η κουλτούρα τού να χρησιμοποιείς κάτι μία φορά και να το πετάς». Σκέφτηκα κάτι που μου είχε πει η Φρέινκελ: «Δεν είμαι καθόλου απολυταρχική. Αν ερχόσουν στην κουζίνα μου, θα έλεγες: “Τι στο διάολο; Έγραψες αυτό το βιβλίο και κοίτα πώς ζεις!”». Κάνει προσπάθεια, είπε. Αποφεύγει τις σακούλες, τα ποτήρια και τις συσκευασίες μιας χρήσης. Δεσμεύομαι να προσπαθήσω κι εγώ, ακόμη και μετά την όχι εντελώς επιτυχημένη προσπάθειά μου. Θα ξεκινήσω με μικρά πράγματα, χτίζοντας συνήθειες. Μου άρεσε η ράβδος σαπουνιού. Και μπορώ να παίρνω υφασμάτινες σακούλες στο σούπερ μάρκετ. Ίσως μάλιστα να πακετάρω το ατσάλινο μπουκάλι νερού και τα μαχαιροπίρουνα από μπαμπού για τις εξορμήσεις μου στο Lenwich. Και από εκεί και πέρα, ποιος ξέρει; Θα φορέσω με περηφάνια το μπλουζάκι Keep the Sea Plastic Free που αγόρασα από το διαδίκτυο τις μέρες που προηγήθηκαν του πειράματος. Είναι μόνο 10% πολυεστέρας.