Από τον ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΝΤΙΝ / THE SUNDAY TIMES – Απόδοση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΣΤΑΣ
Πριν από μερικές εβδομάδες άκουσα το τελευταίο άλμπουμ των Metallica, που είναι το ενδέκατό τους. Τα ριφαρίσματά τους είναι αμείλικτα. Ένα κομμάτι έχει τον τίτλο You must burn!. Σε ένα άλλο υπάρχουν οι στίχοι: «Demonized, liquified, tranquilized, prophesied». Μέχρι εδώ όλα είναι «τόσο χέβι μέταλ». Yπάρχουν, ωστόσο, πολλές μελωδίες και ρεφρέν. Δεν πουλάς 125 εκατομμύρια άλμπουμ αν δεν μπορείς να κάνεις την έκπληξη – και να γράψεις κάτι πιασάρικο.
Αργότερα συναντώ τον Λαρς Ούλριχ, τον ντράμερ των Metallica και «εκπρόσωπο Τύπου» του συγκροτήματος, δεδομένου ότι ο τραγουδιστής τους, Τζέιμς Χέτφιλντ, παρότι είναι ασταμάτητος πάνω στη σκηνή, ντρέπεται στις συνεντεύξεις. Οι δυο τους κλείνουν φέτος τα εξήντα. Αρχίζω ρωτώντας τον αν η γεμάτη «σφυροκοπήματα», τιμωρητική μουσική που κάνουν, δεν απευθύνεται στους νεότερους… «Επίτρεψέ μου να σου επιβεβαιώσω», με διακόπτει ο Ούλριχ γελώντας, «ότι όλη η φάση που με θέλει να κάθομαι εδώ στα πενήντα εννιά μου και να μιλάω για τον ενδέκατο δίσκο μας, σαράντα ένα χρόνια αφότου ξεκινήσαμε, είναι προφανώς παράλογη». Στις μέρες μας, το συγκρότημα έχει αποδεχτεί την ηλικία του. «Η επιδερμίδα μου που έχει κρεμάσει; Το διπλοσάγονό μου; Ας είναι! Τίποτε από αυτά δεν με πτοεί. Δεν έχω την ανάγκη να φορέσω ένα τρελιάρικο, στενό δερμάτινο μπουφάν, να βάψω τα μαλλιά μου και να προσπαθήσω να πείσω τον κόσμο ότι είμαι τριάντα χρονών. Νιώθω άνετα με το σώμα μου και δεν έχω καμία επιθυμία να κυνηγήσω την πηγή της νεότητας», λέει ο Ούλριχ.
Αυτά που δεν «ξεβλέπεις»
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αισθάνεται βολεμένος. Στη λίστα με τους καλλιτέχνες που έχουν τις περισσότερες πωλήσεις στην ιστορία, οι Metallica καταλαμβάνουν την 36η θέση, πάνω από τον Πρινς και τους Bee Gees. Πρόκειται για ένα συγκρότημα με εξαιρετικά σταθερή πορεία, που δημιουργήθηκε από τον Ούλριχ και τον Χέτφιλντ το 1981. Στο πλευρό τους έχουν τον κιθαρίστα Κερκ Χάμετ από το 1983 και, εδώ και είκοσι χρόνια, τον μπασίστα Ρόμπερτ Τρουχίγιο. Το Black Album τους κυκλοφόρησε το 1991 και περιείχε το single Enter Sandman, την τεράστια επιτυχία τους που δεν ήταν παρά η επιφάνεια του κύριου όγκου του έργου τους. Το Master of puppets, το «οκτάλεπτο σούπερ χέβι μέταλ τραγούδι τους από το 1986», πρόσφατα βρέθηκε στην κορυφαία θέση των downloads στο Spotify, αφού ακούστηκε στο Stranger Things του Netflix. Το συγκρότημα ήταν πρώτο όνομα στο Φεστιβάλ του Γκλαστονμπέρι το 2014 και η ποπ σταρ των μιλένιαλ, Φίμπι Μπρίτζερς, τους διασκεύασε.
Ο Ούλριχ είναι ο σταρ του συγκροτήματος. Κάνει παρέα με τον Μπόνο των U2 και τον Νόελ Γκάλαχερ, είναι ο προφήτης που πρώτος επισήμανε ότι, ενδεχομένως, το να προσφέρεις δωρεάν τη μουσική σου στο διαδίκτυο δεν αποτελεί βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Θα πούμε πιο πολλά γι’ αυτό αργότερα, αφού ξεκινήσουμε μιλώντας για το νέο άλμπουμ των Metallica, το 72 Seasons. Κι αφού αναφέρουμε ότι λίγοι μουσικοί έχουν βαθύτερο δέσιμο με τους θαυμαστές τους απ’ ό,τι αυτοί. Σίγουρα τα μαλλιά τους έχουν αλλάξει. Κάποτε, τόσο ο Ούλριχ όσο και ο Χέτφιλντ τα είχαν σε μήκος που έφτανε κάτω από τους ώμους τους. Τώρα και οι δυο τους είναι χτενισμένοι σαν «προχώ» πωλητές αυτοκινήτων. Αν εξαιρέσεις το μαλλί, όμως, δεν έχουν ησυχάσει καθόλου. «Όταν είμαστε μαζί σε ένα δωμάτιο, τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι ήταν το 1981», εξηγεί ο Ούλριχ. «Υπάρχουν καλύτερα μικρόφωνα; Πιο καινούργια κύμβαλα; Πιο πολλοί ενισχυτές; Φυσικά. Αλλά ο ενθουσιασμός μας δεν έχει αλλάξει». Ούτε η ένταση της μουσικής τους ούτε η φυσική ροπή τους στο να κάνουν τραγούδια για το σκοτάδι και την κατάθλιψη. Μετά από μια φάση «μαλακώματος» στο γύρισμα του αιώνα, η μπάντα επέστρεψε στο θρας μέταλ – το χέβι μέταλ στην πιο επιθετική και γρήγορη μορφή του.
Ο Χέτφιλντ λέει ότι το 72 Seasons –ο τίτλος του άλμπουμ αναφέρεται στον αριθμό των εποχών του χρόνου που έχουμε ζήσει μέχρι τα δεκαοκτώ πρώτα χρόνια της ζωής μας– έχει να κάνει με το «ξεκαθάρισμα της παιδικής ηλικίας που κάνουμε ως ενήλικες». Μέσω email προσθέτει: «Υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν μπορείς να τα “ξεδείς” και τα κουβαλάς για το υπόλοιπο της ζωής σου». Παρ’ όλα αυτά, τον ρωτάω, τέτοιοι φόβοι δεν χάνονται όταν έχεις μεγαλώσει και έχεις γίνει απίστευτα πλούσιος; «Θα έλεγα ότι μάλλον το αντίθετο συμβαίνει», μου απαντά. «Νιώθω σαν μια ενήλικη εκδοχή του αδέξιου, μοναχικού παιδικού εαυτού μου. Οι άλλοι μού λένε: “Έλα τώρα, κοίτα πόσο επιτυχημένος είσαι!”. Η επιτυχία, όμως, δεν σε αλλάζει. Καλώς ή κακώς κουβαλάς μαζί σου τα χρόνια που σε διαμόρφωσαν και πλέον εγώ έχω μεγαλύτερη επίγνωση του σκοταδιού απ’ ό,τι πριν. Όταν ήμουν νεότερος, βιαζόμουν τόσο πολύ – ήμουν πεισμωμένος, ήθελα να περνάω χωρίς σταματημό στο επόμενο πράγμα που θα με διήγειρε και στο επόμενο ποτό. Ποτέ δεν έριξα αρκετά τους ρυθμούς μου για να καταλάβω τι συνέβαινε γύρω μου. Αλλά, καθώς μεγαλώνεις, αυτό γίνεται πιο εμφανές».
Δουλειά σε χέβι μέταλ μπάντα
Ο Ούλριχ σιγοπίνει το τσάι του. Οι κραιπάλες ανήκουν στο παρελθόν. Την κοκαΐνη την έχει κόψει εδώ και χρόνια. Οι άνθρωποι αλλάζουν. Πλέον, συλλέγει έργα τέχνης. Ο Χέτφιλντ, πάλι, ασχολείται με τη μελισσοκομία. Ο ντράμερ είναι στο σπίτι του στο Σαν Φρανσίσκο, την πόλη στην οποία έχουν τη βάση τους οι Metallica. Ο Ούλριχ γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη. Το 1980 μετακόμισε στην Καλιφόρνια για να κυνηγήσει μια καριέρα στο άθλημα του τένις, που σύντομα εγκατέλειψε για ένα άλλο είδος «ρακέτας»: τις μπαγκέτες του ντράμερ. Όλα αυτά μοιάζουν εντελώς ξένα προς το ντεμπούτο άλμπουμ τους, του 1983, το Kill ’em all (που αρχικά ήθελαν να το ονομάσουν Metal up your ass). Η άνοδός τους στο μουσικό στερέωμα ήταν γρήγορη και φρενήρης, γεμάτη στιγμές που έγραψαν ιστορία: υπήρξαν υποψήφιοι για Γκράμι τη δεκαετία του 1980, έδωσαν την πρώτη συναυλία σε ανοιχτό χώρο στην πρώην Σοβιετική Ένωση, το 1991. Το εικαστικό του εξωφύλλου για το άλμπουμ τους Load, που κυκλοφόρησε το 1996, προέκυψε από το ανακάτεμα αίματος και σπέρματος, που πιέστηκε ανάμεσα σε δύο γυάλινες επιφάνειες. Στη συνέχεια, έφτασαν μέχρι και στο να ηχογραφήσουν άλμπουμ με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Σαν Φρανσίσκο.
Το 2004 γύρισαν το ντοκιμαντέρ Metallica: Some kind of monster, που εστιαζόταν στο ότι η μπάντα κάλεσε ψυχολόγο για να αντιμετωπίσει κάποια θέματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του άλμπουμ τους St Anger.
Είναι καθηλωτικό, σαν να αποτέλεσε τη βάση για τη σειρά The Beatles: Get back του 2021, στην οποία παρακολουθούμε ένα γκρουπ να διαλύεται μπροστά στις κάμερες.
Ωστόσο, οι Metallica είναι ακόμη εδώ. Πώς τα κατάφεραν; «Όλοι προτιμάμε να είμαστε στους Metallica, παρά κάπου αλλού», λέει ο Ούλριχ. «Τελικά, το θέμα έχει να κάνει με τη διατήρηση αυτού που μας γεμίζει. Σκέψου όσα έχουμε περάσει! Έχουμε παίξει, σε πόσες, τρεις χιλιάδες συναυλίες; Η ηλικία βοηθάει, αλλά αυτό που μετράει είναι η καθαρή αγάπη για τους συναδέλφους σου. Ξέρουμε όλοι πολύ καλά τι μπορεί να κάνει τον καθένα από εμάς τούρμπο. Παρ’ όλα αυτά, κανείς μας δεν έχει την ενέργεια που απαιτείται για να κάνουμε έναν δίσκο με τον τρόπο που τον κάναμε πριν από τριάντα χρόνια. Μπορώ, επίσης, ακόμα να “κουρδίσω” τον Τζέιμς μέσα σε δώδεκα δευτερόλεπτα. Το ότι ξέρω τα “κουμπιά” του, όμως, μου επιτρέπει το να μην επιχειρήσω να τα πατήσω». Το να είσαι μέλος σε χέβι μέταλ μπάντα είναι περίεργη δουλειά. Σαν να μοιράζεται ο ένας τις κάλτσες του άλλου. Ο Ούλριχ και ο Χέτφιλντ ξεκίνησαν ως φίλοι – τι είναι τώρα; Ο Ούλριχ γελάει και πάλι. Απαριθμεί το τι είναι γι’ αυτόν ο Χέτφιλντ. Αδελφός· συνεργάτης· συνάδελφος· κάποιος που μερικές φορές δεν τον καταλαβαίνει. Λέει ότι η σχέση τους είναι σαν αυτή που έχει με τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του. Ο Ούλριχ, βέβαια, παντρεύτηκε τρεις φορές. Χέτφιλντ στη ζωή του υπήρξε μόνο ένας.
Τι σήμαινε η διαμάχη με το Napster
Η κουβέντα μας πάει στο θέμα του διαδικτύου. Γυρίζουμε τον χρόνο πίσω, στο 2000, όταν η ιδέα της δωρεάν διάθεσης μουσικής μέσω διαδικτύου ήταν μεν καινούργια, αλλά γινόταν όλο και πιο δημοφιλής, χάρη στην πλατφόρμα διαμοιρασμού μουσικών αρχείων Napster. Όταν έπεσε στην αντίληψη των Metallica ότι ένα ακυκλοφόρητο τραγούδι τους είχε γίνει διαθέσιμο στην εν λόγω πλατφόρμα, κινήθηκαν δικαστικώς εναντίον της για παραβίαση των πνευματικών τους δικαιωμάτων. Το αποτέλεσμα ήταν η πτώχευση του Napster. Οι μουσικόφιλοι τότε κατηγόρησαν τον Ούλριχ ότι ήταν πολύ πλούσιος και ότι υποστήριζε τα «μεγάλα αφεντικά» και τις δισκογραφικές εταιρείες. Θυμάται την πρώτη φορά που ένιωσε τη δύναμη του διαδικτύου: ήταν το 1995 και οι Metallica βρίσκονταν στο Λονδίνο. «Την επομένη μιας συναυλίας», διηγείται, «ο μάνατζερ της περιοδείας μας μας είπε: “Θέλετε να μάθετε τι άποψη είχε ο κόσμος;”. Πήγε σε έναν υπολογιστή. Μπορούσες να ακούσεις τον ήχο της dial-up σύνδεσης. Μισή ώρα αργότερα, κοιτούσαμε στην οθόνη του μια σελίδα σε κάποιο φόρουμ, στο οποίο είκοσι θαυμαστές μας μιλούσαν για τη χθεσινοβραδινή μας συναυλία. Είπα: “Τι στο διάολο;”».
«Αυτό άλλαξε τα πάντα. Εκείνη την εποχή έβγαζες ένα τραγούδι και έπρεπε να περάσουν μέχρι και εβδομάδες ολόκληρες για να διαβάσεις μια κριτική. Σήμερα, μετά από πέντε λεπτά έχεις στη διάθεσή σου 37.000 κριτικές». Οι καιροί έχουν αλλάξει τόσο πολύ, που οι Metallica παρουσίασαν, πριν από την επίσημη κυκλοφορία του, ένα single τους στο TikTok. Αλλά το ερώτημα που είχε θέσει ο Ούλριχ κατά τη διάρκεια του σάλου με το Napster αφορούσε την αξία της μουσικής: Γιατί οι άνθρωποι ξόδευαν ευχαρίστως 15 λίρες για τρεις μπίρες, αλλά είχαν ενστάσεις στο να δώσουν το ίδιο ποσό για να αγοράσουν ένα μουσικό CD, που θα έμενε στην κατοχή τους για χρόνια;
«Αυτή είναι η ουσία του όλου θέματος», λέει ο Ούλριχ. «Τι έκανε τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι η μουσική –περισσότερο από άλλα πνευματικά αγαθά– μπορεί να είναι διαθέσιμη δωρεάν; Το ότι, ενδεχομένως, την ακούσαμε πρώτη φορά στο ραδιόφωνο; Το σίγουρο είναι πως, όταν το διαδίκτυο είχε πρωταρχίσει να διαδίδεται, υπήρχαν τόσο πολύ λίγοι νόμοι, που τα πάντα σε αυτό αντιπροσώπευαν την ελευθερία. Δεν ξέρω αν, είκοσι χρόνια μετά, τα πράγματα έχουν ξεκαθαρίσει».
Λέω ότι οι άνθρωποι ήταν χαρούμενοι που δεν πλήρωναν για τη μουσική που άκουγαν, επειδή, πολύ απλά, μπορούσαν. Ο Ούλριχ συμφωνεί. «Όλοι μας θέλουμε να το φιλοσοφήσουμε, αλλά η απάντηση μπορεί να είναι απλώς: “Ήταν εκεί”. Περισσότερο από οτιδήποτε, η έκταση που πήρε η μουσική πειρατεία είχε να κάνει με την ευκολία της». Οι συνέπειές της είναι ακόμη αισθητές. Η κατάρρευση των φυσικών πωλήσεων οδήγησε τις δισκογραφικές εταιρείες στο να μην υποστηρίζουν τίποτε άλλο εκτός από τις σίγουρες επιτυχίες. Γι’ αυτό και τεράστιες μπάντες από το παρελθόν, όπως οι Metallica, διατηρούν την κυριαρχία τους. Τον Απρίλιο ξεκίνησαν μια παγκόσμια περιοδεία που θα διαρκέσει δύο χρόνια και περιλαμβάνει δύο βραδιές στις οποίες θα παίξουν ως πρώτο όνομα στο Download Festival του Ντόνινγκτον Παρκ. Είναι ασταμάτητοι. «Αν κοιτάξεις τι γίνεται και με τους δικούς σου συναδέλφους, θα δεις ότι πολλοί εξαφανίζονται», λέει ο Ούλριχ χαμογελώντας. «Στις περισσότερες μπάντες τα μέλη τους μένουν μαζί όσο είναι στα είκοσι χρόνια τους. Σε κάποιες συνεχίζουν ως τα τριάντα. Σε λιγότερες, ως τα σαράντα. Είναι πολύ λίγες αυτές που συνεχίζουν να είναι μαζί στα πενήντα, στα εξήντα ή στα εβδομήντα, γιατί οι άνθρωποι δεν αντέχουν να βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Αλλά εμείς;» Γελάει για τελευταία φορά και το γέλιο του ακούγεται στ’ αυτιά μου πιο δυνατό από ποτέ. «Υπάρχει ακόμη βενζίνη στο ρεζερβουάρ!»
ΙΝFO → Το άλμπουμ 72 Seasons των Metallica κυκλοφορεί από τη Minos EMI, a Universal Music Company.