Από τον Oliver Whang c.2023 The New York Times Company / Απόδοση: Άθως Δημουλάς
Ποια είναι η σχέση του μυαλού με το σώμα; Ίσως το μυαλό είναι κάτι σαν το χειριστήριο κάποιου βιντεοπαιχνιδιού, που μεταφέρει το σώμα στον κόσμο. Ή ίσως το σώμα χειρίζεται το μυαλό μέσω της πείνας, της υπνηλίας και του άγχους, κάπως όπως τα νερά ενός ποταμού κατευθύνουν το κανό. Είναι το μυαλό κάτι σαν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που τρεμοπαίζουν στους λαμπτήρες; Ή μήπως το μυαλό είναι απλώς ένα αυτοκίνητο έξω στον δρόμο; Ή ένα φάντασμα μέσα στη μηχανή; Ίσως καμία μεταφορά δεν θα το αποδώσει ποτέ αρκετά καλά, επειδή δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα. Υπάρχει μόνο η εμπειρία, κάποιου είδους φυσική διαδικασία, κάτι που συμβαίνει εδώ και τώρα.
Τα ερωτήματα αυτά που βασανίζουν τους φιλοσόφους εδώ και αιώνες, αποκτούν έναν νέο, επείγοντα χαρακτήρα καθώς εξελιγμένες μηχανές με τεχνητή νοημοσύνη αρχίζουν να διεισδύουν στην κοινωνία. Τα chatbots, όπως το GPT-4 της OpenAI και το Bard της Google, έχουν μυαλό, κατά μία έννοια. Εκπαιδευμένα σε τεράστια σώματα κειμένων ανθρώπινης γλώσσας, έχουν μάθει πώς να δημιουργούν καινούργιους συνδυασμούς κειμένου, εικόνων, ακόμη και βίντεο. Όταν προετοιμάζονται με τον κατάλληλο τρόπο, μπορούν να εκφράσουν επιθυμίες, πεποιθήσεις, ελπίδες, προθέσεις, αγάπη. Μπορούν να συζητήσουν για τη διαδικασία της ενδοσκόπησης, το να έχεις αμφιβολίες, για την αυτοπεποίθηση ή τη λύπη.
Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης λένε ότι η τεχνολογία δεν θα φτάσει στην αληθινή νοημοσύνη ή στην πραγματική κατανόηση του κόσμου, παρά μόνο αν δημιουργήσει ένα σώμα που θα μπορεί να αντιλαμβάνεται, να αντιδρά και να αισθάνεται μέσα στο περιβάλλον του. Γι’ αυτούς, η συζήτηση για εκτός σώματος ευφυή μυαλά είναι παραπλανητική, ακόμη και επικίνδυνη. Η τεχνητή νοημοσύνη που δεν είναι σε θέση να εξερευνήσει τον κόσμο και να μάθει τα όριά της, με τον τρόπο που τα παιδιά καταλαβαίνουν τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν, θα μπορούσε να κάνει λάθη απειλητικά για τη ζωή και να προσπαθήσει να εκπληρώσει τους εκάστοτε στόχους της με επικίνδυνους τρόπους. «Με μια απλουστευτική λογική, το σώμα είναι η βάση της έξυπνης και συγκρατημένης δράσης», είπε ο Τζόσουα Μπόνγκαρντ, ένας ρομποτιστής του Πανεπιστημίου του Βερμόντ. «Έτσι όπως το βλέπω, αυτός είναι ο μόνος δρόμος για μια ασφαλή τεχνητή νοημοσύνη».
Το πρώτο ρομπότ-φίλος
Σε ένα εργαστήριο στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια, μια μικρή ομάδα μηχανικών έχει περάσει τα τελευταία χρόνια αναπτύσσοντας ένα από τα πρώτα σετ μεγάλου γλωσσικού μοντέλου και σώματος: ένα τιρκουάζ ρομπότ ονόματι Moxie. Έχει περίπου το μέγεθος ενός νηπίου, ένα κεφάλι σε σχήμα δακρύου, μαλακά χέρια και παιχνιδιάρικα πράσινα μάτια. Μέσα στο σκληρό πλαστικό σώμα του βρίσκεται ένας επεξεργαστής που τρέχει με το ίδιο είδος λογισμικού με το ChatGPT και το GPT-4. Οι δημιουργοί του Moxie, μέλη της start-up Embodied, περιγράφουν τη συσκευή ως «το πρώτο ρομπότ-φίλο τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο».
Το ρομπότ σχεδιάστηκε το 2017 για να βοηθήσει παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες να ευαισθητοποιηθούν συναισθηματικά και να εξασκήσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Όταν κάποιος μιλάει στο Moxie, ο επεξεργαστής του μετατρέπει τον ήχο σε κείμενο και το τροφοδοτεί σε ένα μεγάλο κειμενικό σώμα, το οποίο με τη σειρά του παράγει μια λεκτική απάντηση. Τα μάτια του Moxie μπορούν να κουνηθούν για να σας παρηγορήσουν για την απώλεια του σκύλου σας και μπορεί να χαμογελάσει για να σας ανεβάσει το ηθικό για το σχολείο. Το ρομπότ διαθέτει επίσης αισθητήρες που δέχονται οπτικές ενδείξεις και ανταποκρίνεται στη γλώσσα του σώματός σας, μιμούμενο και μαθαίνοντας από τη συμπεριφορά των ανθρώπων γύρω του. «Είναι σχεδόν σαν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων», σχολίασε ο Πάολο Πιρτζανιάν, ρομποτιστής και ιδρυτής της Embodied. «Αρχίζεις κυριολεκτικά να το αισθάνεσαι στο σώμα σου». Με τον καιρό, συμπλήρωσε, το ρομπότ γίνεται καλύτερο στην αλληλεπίδραση, όπως ένας φίλος που σταδιακά σε γνωρίζει.
Οι ερευνητές της Alphabet, της μητρικής εταιρείας της Google, έχουν ακολουθήσει παρόμοια προσέγγιση για την ενσωμάτωση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων σε μηχανές. Τον Μάρτιο, η εταιρεία ανακοίνωσε την επιτυχή ολοκλήρωση ενός ρομπότ ονόματι PaLM-E, το οποίο ήταν σε θέση να απορροφήσει οπτικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος και πληροφορίες σχετικά με τη θέση του σώματός του και να τα «μεταφράσει» σε γλώσσα. Έτσι, αφού αντιλήφθηκε πού βρισκόταν σε σχέση με άλλα πράγματα γύρω του, άνοιξε ένα συρτάρι και πήρε μια σακούλα με πατατάκια.
Τέτοιου τύπου ρομπότ, λένε οι επιστήμονες, θα μπορούν να εκτελούν βασικές εργασίες χωρίς ειδικό προγραμματισμό. Θα μπορούν να σας σερβίρουν ένα ποτήρι κόκα κόλα, να ετοιμάσουν το μεσημεριανό σας ή να σας βοηθήσουν να σηκωθείτε από το πάτωμα έπειτα από μια άσχημη πτώση, και όλα αυτά ακολουθώντας μια σειρά απλών εντολών. Ωστόσο, πολλοί ερευνητές αμφιβάλλουν ότι το μυαλό των μηχανών, όταν έχει δομηθεί με αυτόν τον σπονδυλωτό τρόπο, θα μπορέσει ποτέ να συνδεθεί πραγματικά με τον φυσικό κόσμο και, συνεπώς, δεν θα καταφέρει να μιμηθεί κρισιμότερα σημεία της ανθρώπινης νοημοσύνης.
Ο Μποϊχουάν Τσεν, ρομποτιστής στο Πανεπιστήμιο Duke, ο οποίος εργάζεται για την ανάπτυξη ρομπότ με νοημοσύνη, σχολίασε ότι το ανθρώπινο μυαλό –και το μυαλό οποιουδήποτε ζώου, για την ακρίβεια– είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις ενέργειες και τις αντιδράσεις του σώματος εντός του φυσικού κόσμου, οι οποίες διαμορφώθηκαν έπειτα από εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης. Ένα μωρό μαθαίνει να σηκώνει πράγματα πολύ πριν μάθει να μιλάει. Το μυαλό του ρομπότ της τεχνητής νοημοσύνης, αντίθετα, δομείται εξ ολοκλήρου με βάση τη γλώσσα και συχνά κάνει λάθη κοινής λογικής που προκύπτουν από τις διαδικασίες της εκπαίδευσης. Του λείπει μια βαθύτερη σύνδεση μεταξύ της φυσικής παραμέτρου και της θεωρητικής, είπε ο Τσεν. «Πιστεύω ότι η νοημοσύνη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την αντίληψη που προσφέρει το σώμα».
Επιστολή ανησυχίας
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες, μεταξύ των οποίων και ο Πιρτζανιάν, εξέφρασαν πρόσφατα σε επιστολή τους την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο ορισμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης να αρχίσουν να επιτίθενται κυνικά σε ανθρώπους για την επίτευξη κάποιου στόχου (όπως η αποτελεσματική παραγωγή συνδετήρων) ή να αξιοποιούνται για κακόβουλους σκοπούς (όπως εκστρατείες παραπληροφόρησης). Η επιστολή ζητούσε προσωρινή παύση της εκπαίδευσης μοντέλων ισχυρότερων από το GPT-4. Ο Πιρτζανιάν σχολίασε ότι το δικό του ρομπότ θα μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνη τεχνολογία από αυτή την άποψη. «Φανταστείτε να είχατε ένα έμπιστο ρομπότ συντροφιάς που θα ένιωθε μέλος της οικογένειας, αλλά που να σας έκανε διακριτικά πλύση εγκεφάλου», είπε. Για να το αποτρέψει αυτό, η ομάδα μηχανικών του δημιούργησε ένα άλλο πρόγραμμα για να παρακολουθεί τη συμπεριφορά του Moxie και να επισημαίνει ή να αποτρέπει οτιδήποτε δυνητικά επιβλαβές ή ακατανόητο.
Όμως, κάθε απόπειρα προστασίας από αυτούς τους κινδύνους θα είναι δύσκολο να ενσωματωθεί σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, ειδικά όσο αυτά γίνονται όλο και πιο ισχυρά. Ενώ πολλά, όπως το GPT-4, εκπαιδεύονται με ανθρώπινη ανατροφοδότηση, η οποία τους προσδίδει ορισμένους περιορισμούς, η μέθοδος δεν μπορεί να λάβει υπόψη της κάθε περίσταση, οπότε οι προστατευτικές μπάρες μπορούν να παρακαμφθούν.
Από την άλλη ο Μπόνγκαρντ, όπως και αρκετοί άλλοι επιστήμονες του εν λόγω τομέα, θεώρησαν ότι η επιστολή που ζητούσε παύση της ερευνητικής διαδικασίας θα μπορούσε να προκαλέσει επιπόλαιη κινδυνολογία. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και ο ίδιος δεν ανησυχεί για τους κινδύνους που εγκυμονεί η διαρκώς εξελισσόμενη τεχνολογία. Πιστεύει ότι ο μόνος τρόπος για να εκπαιδευτεί η ενσώματη τεχνητή νοημοσύνη με μια ισχυρή κατανόηση των περιορισμών της είναι μέσω συνεχών δοκιμών στον πραγματικό κόσμο. Πρέπει να ξεκινήσουμε με απλά ρομπότ, είπε, «και όσο αποδεικνύουν ότι μπορούν να κάνουν πράγματα με ασφάλεια, τότε ας τους προσθέσουμε χέρια και πόδια και ας τους δώσουμε περισσότερα εργαλεία». Και ίσως, με τη βοήθεια ενός σώματος, να προκύψει ένα πραγματικό τεχνητό μυαλό.