Καθώς οι ετοιμασίες για τη δεξίωση που θα ακολουθούσε την υπογραφή του συμφώνου συμβίωσης κορυφώνονταν, ο υπεύθυνος του παραλιακού κέντρου ήταν πεπεισμένος ότι η κυρία με την οποία μιλούσε ήταν η μαμά της νύφης. Μπορεί τόσες μέρες να μην είχε εμφανιστεί «γαμπρός», αλλά συμβαίνουν αυτά στην Ελλάδα, οι μαμάδες να μπλέκονται στα διαδικαστικά των γάμων περισσότερο από τους νεόνυμφους.
Τελικά, η κυρία ήταν η μία από τις δύο «νύφες», η γκαλερίστα Ρεβέκκα Καμχή. Ακόμη και τώρα, σχεδόν δύο μήνες μετά, ξεκαρδίζεται στα γέλια για την παρ’ ολίγον τεράστια παρεξήγηση· το ίδιο και η σύντροφός της Μαρίνα Κομνηνού, «σύζυγός μου», με διορθώνει η Ρεβέκκα. «Όταν το κατάλαβε, ήταν πολύ γλυκός και πραγματικά χαρούμενος», μου λένε και οι δύο, «και απολογήθηκε λέγοντας ότι δεν του είχε ξανατύχει».
Δεν είχε άδικο ο άνθρωπος. Το σύμφωνο συμβίωσης θεσμοθετήθηκε για τα ομόφυλα ζευγάρια στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2015 και ήταν ένα πρώτο βήμα για τη νομική κατοχύρωση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που ισχύουν και στην περίπτωση του θρησκευτικού ή πολιτικού γάμου, αλλά στα οποία δεν είχαν μέχρι τότε πρόσβαση οι γκέι άνδρες και γυναίκες. Στην πραγματικότητα, ήταν η πρώτη νομική αναγνώριση μιας ομόφυλης σχέσης στη χώρα μας, χωρίς όμως το νομικό βάρος και βάθος ενός γάμου. Αυτός είναι ο λόγος που η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα πιέζει για τη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια.
Συμπτωματικά, στις 5 Ιουλίου, μόλις λίγες ημέρες μετά το σύμφωνο συμβίωσης της Ρεβέκκας και της Μαρίνας, ο πρωθυπουργός με δηλώσεις του στο Bloomberg δεσμεύτηκε «ότι ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου θα συμβεί κάποια στιγμή και είναι μέρος της στρατηγικής μας», επισημαίνοντας πως η «ελληνική κοινωνία είναι πολύ πιο έτοιμη και ώριμη». Πότε θα έρθει αυτή η «κάποια στιγμή»; Πολλοί την τοποθετούν ως το τέλος του έτους. Νύξη για το θέμα έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης και στη Βουλή, κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι, αν φέρει για ψήφιση παρόμοια νομοθετική πρόβλεψη, δεν θα έχει μαζί του ολόκληρη την κοινοβουλευτική του ομάδα.
Τέλος πάντων, ο κύριος στον Ναυτικό Όμιλο που κατάλαβε την τελευταία στιγμή περί τίνος επρόκειτο είχε τις δικαιολογίες του. Σχεδόν οκτώ χρόνια μετά την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης, δεν έχουμε δει κάποιο ομόφυλο ζευγάρι να βγαίνει και να δημοσιοποιεί το «σύμφωνό» του ή να βγαίνει και να το γιορτάζει όπως έκαναν η Ρεβέκκα Καμχή και η Μαρίνα Κομνηνού. Το μόνο που έχει αλλάξει είναι η μεγαλύτερη ορατότητα γκέι ανδρών, που όλο και πιο συχνά δηλώνουν απενοχοποιημένα τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για τις ομοφυλόφιλες γυναίκες, επώνυμες και μη. Γι’ αυτό, ίσως, η πρωτοβουλία της Ρεβέκκας (που ήταν η «επώνυμη» του ζευγαριού) και της Μαρίνας αποκτά μεγαλύτερη αξία. Μάλιστα και οι δύο μου ανέφεραν, σε ξεχωριστές συνομιλίες που είχα μαζί τους, ένα περιστατικό από τη δεξίωση που αξίζει να αναδειχθεί.
Το κορίτσι που δάκρυσε
«Κάποια στιγμή μέσα στη χαρά της βραδιάς», θυμάται η Ρεβέκκα Καμχή, «ένα νέο κορίτσι που δούλευε στο κέτερινγκ με πλησίασε και μου εξομολογήθηκε με δάκρυα ότι είναι ομοφυλόφιλη και ότι δεν το έχει πει σε κανέναν. Δεν το κρύβω, συγκινήθηκα και σκέφτηκα ότι αυτό που κάναμε, το τόσο απλό, να μας βλέπει να γλεντάμε την αγάπη μας ανοιχτά με τόσους φίλους και δικούς μας ανθρώπους, έχει κάποιο νόημα και βοηθάει κάποιους άγνωστους σ’ εσένα ανθρώπους που χρειάζονται μια εξωτερική ενθάρρυνση για να προχωρήσουν στη ζωή τους». Η Μαρίνα Κομνηνού, με τη σειρά της, μου λέει ότι αυτή η ιστορία με το κορίτσι στη δεξίωση τη βοήθησε να συνειδητοποιήσει γιατί είχε σημασία αυτό που έκαναν, μια ανοιχτή, δημόσια, επώνυμη γιορτή με αφορμή ένα σύμφωνο συμβίωσης ανάμεσα σε δύο γυναίκες. «Όταν στην αρχή μού μίλησε η Ρεβέκκα για το πώς σκεφτόταν το πάρτι για τον “γάμο” μας, ομολογώ ότι ήμουν αρκετά διστακτική στην ιδέα μιας μεγάλης εκδήλωσης που θα θύμιζε έναν παραδοσιακό γάμο. Ένιωθα άβολα. Ίσως γιατί, ανεξαρτήτως σεξουαλικής ταυτότητας, είμαι ένας άνθρωπος που του αρέσει να περιφρουρεί την ιδιωτικότητά του. Άρχισα να “ζεσταίνομαι” από τη στιγμή που κατάλαβα ότι δημιουργούσαμε τη δική μας εκδοχή ενός γάμου, η οποία δεν προσπαθούσε να μιμηθεί τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά αντικατόπτριζε τη Ρεβέκκα και τις αξίες μου, αλλά και το πώς σχετιζόμαστε με τους ανθρώπους γύρω μας. Ακόμη και όταν ο ενθουσιασμός μου γι’ αυτό που ετοιμαζόταν μεγάλωνε, δεν είχα ιδέα ότι θα ζούσα μία από τις πιο αξέχαστες εμπειρίες της ζωής μου».
Αλήθεια, πόσο «γάμος» ήταν ο δικός σας γάμος; τις ρωτάω.
Ένας γάμος από… προξενιό
«Δημιουργήσαμε ακριβώς την τελετή που θέλαμε και ονειρευτήκαμε», τονίζει η Ρεβέκκα. «Υπάρχει το σύμφωνο συμβίωσης, το οποίο έγινε σε ένα γραφείο συμβολαιογράφου, που δεν είναι και ο πιο ρομαντικός χώρος του κόσμου». Γελάμε. «Αλλά θέλαμε να το γιορτάσουμε με τους φίλους μας, όπως συμβαίνει σε δεκάδες, μάλλον εκατοντάδες γάμους που έχουμε πάει. Με τις βέρες μας, τις κουμπάρες μας, τους λόγους που ειπώθηκαν, τον χορό, τα πάντα! Δεν είχε θρησκευτική χροιά, καθότι δεν έχουμε στενές σχέσεις με τη θρησκεία, αλλά κάποια ήθη και έθιμα από τις δύο θρησκείες μας [σ.σ.: η Ρεβέκκα είναι εβραϊκής καταγωγής, η Μαρίνα χριστιανή ορθόδοξη] θελήσαμε να τα κρατήσουμε, όπως το να ανταλλάξουμε βέρες και να καθίσουμε σε καρέκλες και να μας σηκώσουν οι φίλοι μας για να χορέψουμε. Οπότε ναι, θα έλεγα ότι ο γάμος μας ήταν όπως φανταζόμουν έναν κανονικό γάμο!».
Και μετά ήταν και αυτό το κορίτσι. «Ναι!» προσθέτει αμέσως η Μαρίνα. «Βλέποντας αυτή τη νέα γυναίκα να μην μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά της επειδή είναι γκέι και δεν μπορεί να το πει πουθενά, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει ακόμη δουλειά να γίνει για να διασφαλίσουμε ότι ζούμε σε μια αποδεκτή και πραγματικά ανοιχτή κοινωνία. Εκεί είπα ότι όλοι αυτοί οι αρχικοί δισταγμοί που είχα για έναν δημόσιο γάμο ήταν εντελώς ανόητοι».
Ένα αρκετά… παραδοσιακό γλέντι γάμου, που κρύβει από πίσω του έναν ακόμη πιο παραδοσιακό τρόπο γνωριμίας. «Δεν το πιστεύει κανείς, αλλά, ναι, γνωριστήκαμε με… προξενιό!» μου λέει η Ρεβέκκα και ξεσπάει σε γέλια. «Δύο φίλες μας, που ήξεραν ότι και οι δύο ήμασταν ελεύθερες, σκέφτηκαν να οργανώσουν ένα δείπνο. Γελάμε κάθε φορά όταν μας λένε ότι ήξεραν η καθεμιά τους από μία και μοναδική γκέι γυναίκα και απλώς σκέφτηκαν να μας γνωρίσουν». Η Μαρίνα τότε ζούσε στο Λονδίνο και κάπως έτσι ξεκίνησε μια ωραία ιστορία αγάπης με αεροπλάνα και βιντεοκλήσεις, ώσπου μια μέρα η Μαρίνα αποφάσισε ότι θέλει να ζήσει στην Ελλάδα. Από τότε πέρασαν κιόλας επτά χρόνια. Η σχέση μας, εκτός από προσωπική, απέκτησε και περισσότερο βάθος λόγω της κόρης μου, που έκανε τη συμβίωσή μας πιο οικογενειακή».
Αυτό όμως που «σοβάρεψε» τα πράγματα ήταν η πανδημία. «Η Μαρίνα βρέθηκε στο νοσοκομείο εν μέσω κορωνοϊού κι εκεί συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχεις δικαίωμα να επισκεφθείς κάποιον παρά μόνο αν είσαι πρώτου βαθμού συγγενής. Έτσι ήμασταν στο έλεος της ευγένειας και της κατανόησης της κοπέλας του νοσοκομείου, που μας άφηνε να βλεπόμαστε στα μουλωχτά. Εκεί το πήραμε απόφαση. Δεν μπορούσαμε να βρισκόμαστε στο ίδιο αυτοκίνητο αν δεν ήμασταν οικογένεια. Τότε, μαζί με μια πιο βαθιά ανάγκη και των δύο να επισημοποιήσουμε τη σχέση μας, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε πολύ σοβαρά το σύμφωνο συμβίωσης».
Το «ναι» της οικογένειας
Πάντως, ο αποφασιστικός παράγοντας για να μπει στις ράγες το σχέδιο του «γάμου» ήταν η 17χρονη, τότε, κόρη της Ρεβέκκας, Ανατολή. Η Μαρίνα την κάλεσε για φαγητό, της είπε τι είχαν σκεφτεί με τη μητέρα της και τη ρώτησε πώς της φαινόταν η ιδέα. Η Ανατολή αντέδρασε περισσότερο από θετικά στα νέα και η Μαρίνα δεν μπορούσε να ελπίσει σε πιο ενθουσιώδη υποδοχή. Για τη Ρεβέκκα, η υποστήριξη που έλαβε από την οικογένειά της γι’ αυτό το βήμα ήταν ανεκτίμητη: «Όχι μόνο της μητέρας μου και του αδελφού μου, αλλά και από θείες και ξαδέλφια!». Η Φλώρα Καμχή, η μητέρα της, παρότι είναι της προηγούμενης γενιάς, ήταν λίγο σκεπτική στην αρχή, αλλά τη στήριξε «και όταν αποφάσισα να κάνω παιδί μόνη μου, και σε όλα τα επόμενα στάδια της ζωής μου».
Η λέξη «παιδί» δίνει την ευκαιρία στη Μαρίνα να θίξει ένα άλλο κεφάλαιο των γκέι δικαιωμάτων. «Το γεγονός ότι τα γκέι ζευγάρια στην Ελλάδα δεν μπορούν να υιοθετήσουν παιδιά και θεωρείται προτιμότερο να παραμείνουν τα παιδιά σε ιδρύματα παρά να υιοθετηθούν από ένα ερωτευμένο ομοφυλόφιλο ζευγάρι είναι κάτι που με ξεπερνάει, το θεωρώ αδιανόητο». Επομένως, θεωρούν ότι ο γάμος τους ήταν ταυτόχρονα και μια πολιτική δήλωση; «Ασφαλώς», απαντούν με μια φωνή. «Όπως ακριβώς το είπε ο πρωθυπουργός στο Bloomberg, η ελληνική κοινωνία είναι πολύ πιο έτοιμη και ώριμη απ’ όσο πιστεύουμε. Είμαστε εδώ και περιμένουμε», τονίζουν με νόημα.
Πριν τις αφήσω, θέλω να τις ρωτήσω για την πολύ χαμηλή ορατότητα των γκέι γυναικών στην ελληνική κοινωνία. Πού το αποδίδουν; «Πιστεύω», παίρνει τον λόγο η Ρεβέκκα, «ότι πολλές γυναίκες, ίσως επειδή είναι μητέρες, νομίζουν ότι το να γίνει γνωστή η σεξουαλική τους ταυτότητα μπορεί να βλάψει το παιδί τους, κάτι που δεν ισχύει ή, τουλάχιστον, σ’ εμένα δεν υπήρξε ποτέ θέμα. Η καθεμιά, όμως, πρέπει να ζυγίσει τα υπέρ και τα κατά του να το κρύβεις ή να το λες και πιστεύω ότι στο τέλος, στη ζυγαριά, κερδίζουν η ειλικρίνεια και η αλήθεια». Όσο για τις πρώτες εβδομάδες ως «επίσημο» ζευγάρι, το συμπέρασμα είναι κοινό και πολύ αισιόδοξο (για γκέι και μη): «Μπορεί να ακούγεται κάπως αστείο, αλλά μετά τον γάμο νιώθουμε ακόμη πιο ευτυχισμένες και ενωμένες, και μακάρι να γίνουμε παράδειγμα, προκειμένου να μπορεί να ζήσει κάθε άνθρωπος την ευτυχία του ελεύθερα και να μη διστάζει».