Η χειραψία του Αλκίνοου Ιωαννίδη είναι γερή, σφιχτή. Σε χαιρετάει και σε κοιτάει στα μάτια. Σημάδι καλού ανθρώπου. Είναι Δεκαπενταύγουστος και κανένα καφέ γύρω από το Θησείο δεν είναι ανοιχτό προκειμένου να μας φιλοξενήσει για την κουβέντα. Πέφτει η πρόταση να καθίσουμε στα γρασίδια πλάι στις γραμμές του Ηλεκτρικού, σε ένα σημείο όπου έχει δροσιά. Καθώς περπατάμε, τον παρατηρώ. Δεν δυσκολεύομαι να αναγνωρίσω τον τραγουδιστή με την αλογοουρά και το σκουλαρίκι, μια εικόνα με την οποία έχει συνδεθεί από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν έκανε το δισκογραφικό του ντεμπούτο. Έχουν περάσει τριάντα χρόνια από την κυκλοφορία της Αγοράς του κόσμου, σε μουσική και στίχους Νίκου Ζούδιαρη, και το Αλ Χαλίλι «παίζει» ακόμα και σήμερα σε ραδιόφωνα, χορεύεται σε σύγχρονα καφενεία, μνημονεύεται. Ο Προσκυνητής τραγουδιέται δυνατά στις συναυλίες του, ενώ το Όνειρο ήτανε συγκινεί οποτεδήποτε.
Η πορεία του Ελληνοκύπριου καλλιτέχνη αποδεικνύει τη γνήσια στόφα του και ένα ταλέντο που διαρκώς σμιλεύεται, μεταποιείται και διοχετεύεται σε διάφορους μουσικούς δρόμους. Από τα παραδοσιακά της Κύπρου και τις μουσικές του κόσμου ως την ηλεκτρονική μουσική και τα ορχηστρικά κομμάτια για το θέατρο. Γεμίζει θέατρα και συναυλιακούς χώρους. Αποκορύφωμα, η διπλή συναυλία στον Λυκαβηττό το 2006 για τα δεκαπεντάχρονα του Μελωδία, όπου μαζί με τη Χαρούλα Αλεξίου και τον Σωκράτη Μάλαμα ερμηνεύουν ο ένας τα κομμάτια του άλλου. Η συνάντησή τους έχει προστεθεί στην ελληνική συναυλιακή ιστορία.
Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης έχει να εμφανιστεί δισκογραφικά από το 2014. Η Μικρή βαλίτσα αποτέλεσε τον πιο πολιτικά ανήσυχο δίσκο του, στον οποίο εκφράζει τις αγωνίες και τους προβληματισμούς του, με το Πάντα θα ξημερώνει, ένα τραγούδι που γράφτηκε λίγες ημέρες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, να ξεχωρίζει. Το πνεύμα του παραμένει ανήσυχο σε προσωπικό, συλλογικό αλλά και μουσικό επίπεδο. Άλλωστε, κάθε χρόνο οι συναυλίες του συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου, ανεξαρτήτως ηλικίας. Κάτι παρόμοιο αναμένεται να συμβεί και στις 11/9 στην Τεχνόπολη, σε μια συναυλία όπου επανενώνεται με την μπάντα των πρώτων συναυλιών του, η οποία αποτελείται από τους Μιλτιάδη Παπαστάμου, Σταύρο Λάντσια, Γιώτη Κιουρτσόγλου και Μιχάλη Καπηλίδη.
Μετά από δεκαετίες συναντάς ξανά τα μέλη από την πρώτη σου μπάντα.
Είναι γεγονός! Το ονειρευόμασταν καιρό. Τώρα που γίνεται, μας βρίσκω καλύτερα απ’ ό,τι ήμασταν τότε.
Πώς είναι να πιάνεις και πάλι το νήμα;
Τα βασικά μας χαρακτηριστικά δεν άλλαξαν. Οι τέσσερίς τους είναι άνθρωποι με έντονο χαρακτήρα και μουσική προσωπικότητα. Εξελιχθήκαμε ο καθένας με τον τρόπο του, αλλά ο χαρακτήρας είναι εκεί. Άλλαξαν όμως πολύ οι εποχές, οι συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργούμε. Συνέβησαν τόσα από τότε. Η μουσική δεν είναι ποτέ ανεξάρτητη από όσα μας συμβαίνουν. Αλλιώς ακούμε το ίδιο τραγούδι σήμερα, παίζουμε αλλιώς, διαφορετικά πράγματα λέμε ή νιώθουμε μέσα στους ίδιους στίχους.
Μέχρι στιγμής, τι γεύση άφησε στο κοινό η περιοδεία που κάνατε σε όλη την Ελλάδα;
Σε αυτές τις συναυλίες κυριαρχεί η χαρά αλλά και η ανάγκη να μοιραστούμε κάτι βαθύ. Ενώ σε πρώτο επίπεδο κάθε συναυλία είναι μια ηλεκτρική γιορτή, κατά τη διάρκειά της παραμένει έντονη η ανάγκη καταβύθισης στον εαυτό μας, ώστε να μοιραστούμε ό,τι βρίσκεται εκεί. Είναι μια ταυτόχρονη κίνηση προς τα μέσα και προς τα έξω. Η επικοινωνία με το κοινό είναι από καρδιάς, παίρνουμε και δίνουμε μεγάλες δόσεις ενέργειας.
Λειτουργεί και λυτρωτικά;
Όλα αυτά τα χρόνια περάσαμε πολλά. Και ακόμα περνάμε, σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Όσα ζήσαμε και όσα ζούμε νομίζω ότι εκφράζονται μέσα από το παίξιμό μας. Είναι ίσως μια προσπάθεια να απαλύνουμε τα προβλήματα ή να πατήσουμε κάπου γερά μέσα στην κινούμενη άμμο της εποχής μας.
Πάντως, έχεις αναρωτηθεί γιατί το κοινό που παρακολουθεί τις συναυλίες σου έρχεται γεμάτο έννοιες και φεύγει από αυτές ανάλαφρο από σκέψεις;
Κοίταξε, σε μια εποχή όπου ο καθένας βυθίζεται μόνος στα προβλήματα και στις ανησυχίες του, το να μοιράζεσαι από καρδιάς είναι σίγουρα λυτρωτικό. Υπάρχει ένα ψυχικό πάρε-δώσε, γιατί η συναυλία φτιάχνεται και από τον ακροατή. Χωρίς αυτόν θα ήμασταν πέντε φίλοι που θα παίζαμε σε πρόβα. Η παρουσία και η ποιότητα του κοινού είναι που μετασχηματίζει όλο αυτό σε μια βαθιά, συλλογική εμπειρία. Αν το κοινό φεύγει σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι όταν ήρθε, δεν έχει να κάνει μόνο με τους μουσικούς, αλλά και με τη δική του ποιότητα.
Σε αυτό το σημείο θέλω να σου διηγηθώ μια ανάμνηση που έχω από σένα. Καλοκαίρι του 2016, στις όχθες του Αλιάκμονα στο Νεστόριο Καστοριάς. Έχει τελειώσει η συναυλία ενός συγκροτήματος που έπαιζε χάλκινα, έχουμε μείνει όλοι με τα μαγιό και, μόλις σουρούπωσε, εμφανίζεσαι εσύ, οι μουσικοί σου και τα έγχορδα, και οι περισσότεροι ψάχνουμε κάτι για να ζεσταθούμε, γιατί έβαλε κρύο.
Δηλαδή, είδες τη συναυλία μου ημίγυμνος, αυτό θέλεις να μου πεις; (Γέλια)
Για να είμαι ειλικρινής, όχι. Θέλω να μοιραστώ μαζί σου την εικόνα που παρατηρώ στα σόσιαλ μίντια όσον αφορά τις συναυλίες σου: το πλήθος του νεαρόκοσμου που βρίσκεται κάτω από τη σκηνή.
Ναι, μεγάλο μέρος του κοινού αποτελείται από νέους ανθρώπους, που είτε ήταν αγέννητοι είτε πολύ μικροί όταν πρωτοπαίξαμε με αυτό το σχήμα. Ειδικά σε αυτή την εποχή, μέσα στον ορυμαγδό της πληροφορίας και στο ρούφηγμα των σόσιαλ μίντια, το να ανοίγει ένα παιδί ένα λογοτεχνικό βιβλίο αποτελεί επαναστατική πράξη. Το να βλέπεις νέους και νέες να πηγαίνουν σε συναυλίες ή θεατρικές παραστάσεις για να ζήσουν από κοινού μια αληθινή στιγμή, για να συναντήσουν κάτι που μπορεί να μιλήσει στην καρδιά τους, είναι συγκινητικό και ελπιδοφόρο.
Νομίζεις πως είναι αυτονόητο;
Όχι, καθόλου. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη προς όλους τους ακροατές και τις ακροάτριες που έρχονται στις συναυλίες. Ο κάθε άνθρωπος που σηκώνεται από το σπίτι του, πληρώνει τα χρήματα του εισιτηρίου από το υστέρημά του και μας αφιερώνει με εμπιστοσύνη δύο ή τρεις ώρες από τη ζωή του, είναι αρκετός για να με κάνει να είμαι ο καλύτερος δυνατός εαυτός μου. Υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρήσει κανείς αυτονόητη τη μαζική προσέλευση, και τότε, όταν δεν συμβεί στον βαθμό που περίμενε, να αισθανθεί αδικημένος.
Πάντως, καταφέρνεις να μιλάς απευθείας στην καρδιά της νέας γενιάς. Είτε με τα τραγούδια σου είτε με τις τοποθετήσεις σου, όπως αυτή για τα επαγγελματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών, με την οποία εξέφρασες τρανταχτά τη στήριξή σου στις κινητοποιήσεις τους.
Α, αυτή η τοποθέτηση. (Παύση) Συγκέντρωσε μέσα της την απελπισία χρόνων. Μεγάλωσα ανάμεσα σε καλλιτέχνες, ξέρω το τίμημα που καταβάλλουν και τις θυσίες που κάνουν. Όταν λοιπόν οι άχαροι προύχοντες μιας χώρας που καταρρέει, αντί να στηρίξουν με νύχια και με δόντια όσα νέα παιδιά αποφασίζουν να ασχοληθούν με τον πολιτισμό, τα απαξιώνουν και τα πολεμούν, αισθάνομαι ότι αυτός ο τόπος δεν έχει καμιά ελπίδα.
Υπάρχουν φορές που φέρνω στον νου μου κάποιους από τους στίχους της Πατρίδας (από το άλμπουμ Νεροποντή, 2009), όπου παίρνεις και ένα δάνειο από το Τσάμικο του Σαββόπουλου, με το οποίο και κλείνεις οργισμένα το τραγούδι σου. «Έχεις πατρίδα τον φόβο […] / μισείς τον μέσα σου ξένο κι όχι, δεν καταλαβαίνω / δεν ξέρω πού πατώ και πού πηγαίνω».
Οι φίλοι μού έλεγαν να μην το βάλω στον δίσκο. «Γιατί κινδυνολογείς, όλα μια χαρά είναι», μου έλεγαν, αφού γράφτηκε πριν από την κρίση. Αναφέρεται σε γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας που έζησα ο ίδιος ή η οικογένειά μου, γεγονότα που με καθόρισαν: ο θάνατος των δύο παππούδων μου, του Κύπριου στον βομβαρδισμό του Λονδίνου από τους ναζί, του Μικρασιάτη από Βούλγαρους φασίστες στη Δράμα, το πραξικόπημα, η αιχμαλωσία της εκφωνήτριας μητέρας μου στο ΡΙΚ από τους χουντικούς, η τουρκική εισβολή, που είναι και η πρώτη καθαρή μου ανάμνηση, ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας ενώ τραγουδούσα, το κάψιμο του κτιρίου «Κ. Μαρούση» στην Ομόνοια το 1991, όπου ήμουν παρών ενώ καίγονταν ζωντανοί τέσσερις άνθρωποι, η δολοφονία του Σολωμού, το άνοιγμα της Πράσινης Γραμμής, η άρνησή μου να τραγουδήσω στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Και άλλα που έβλεπα να έρχονται, όπως η συνολική κατάρρευση της χώρας, η ποδοσφαιροποίηση της ζωής μας, τα κόμματα, ο σκοτεινός λόγος των ιερέων, η ξενοφοβία, η επάνοδος του φασισμού. Το Τσάμικο είναι ένα σπουδαίο τραγούδι. Τρέφω μεγάλη ευγνωμοσύνη στον Διονύση Σαββόπουλο. Αν δεν υπήρχε, θα ήμουν κάποιος άλλος. Είναι σημαντικό για μένα που κάτι τόσο προσωπικό μου αναφέρεται σε κάτι δικό του.
«Με τρομάζεις ακόμα, οπαδέ της ομάδας», γράφεις και κατευθείαν το μυαλό μου πηγαίνει στα πρόσφατα φονικά επεισόδια της Νέας Φιλαδέλφειας.
Μεγάλη τραγωδία, ενδεικτική της κατάστασής μας. Θέλει καθημερινό αγώνα το να αφοπλίζεις το τέρας μέσα και γύρω σου.
Εσύ έχεις κάποιο τέρας μέσα σου;
Βέβαια. Όλοι έχουμε. Έγραψα κι ένα ακυκλοφόρητο τραγούδι για τα τέρατα. Όμως, το ποιο δέντρο διαλέγουμε να ποτίσουμε μέσα μας, ώστε να μεγαλώσει, να απλώσει ρίζες και να δώσει καρπούς, είναι αυτό που μας χαρακτηρίζει στο τέλος. Μαζί υπάρχουν και όλα τα άλλα ζιζάνια που παλεύουμε μαζί τους, όπως τα μπαομπάμπ στον Μικρό Πρίγκιπα.
Παρατηρώ όμως ότι αποπνέεις μια ηρεμία ως άνθρωπος.
Δεν οργίζομαι εύκολα. Στα τόσα κακά που έχω, αυτό ευτυχώς λείπει. Υπάρχουν σίγουρα μεγάλες εντάσεις μέσα μου, προσπαθώ όμως, συχνά ανεπιτυχώς, να τις αξιοποιώ δημιουργικά και να τις μετασχηματίζω σε κάτι θετικό.
Όταν αξιοποιείς αυτή την ένταση δημιουργικά, μπαίνεις στη θέση του ακροατή;
Η αλήθεια είναι πως όσο πλάθω ένα τραγούδι, δεν με απασχολεί. Απευθύνομαι μεν σε έναν φανταστικό ακροατή ή μια ακροάτρια, αλλά δεν αναρωτιέμαι αν θα της αρέσει ή όχι. Είναι όπως όταν θες να μοιραστείς κάτι σημαντικό με έναν δικό σου άνθρωπο, με τον οποίο έχεις πραγματική άνεση. Δεν σκέφτεσαι πώς θα το πάρει. Βέβαια, μετά την έκδοση, αφού ακούσω τον δίσκο στο σπίτι, συνήθως σκέφτομαι: «Ωχ, μάλλον δεν θα αρέσει σε κανέναν».
Αυτό γίνεται επειδή κριντζάρεις;
Πάντα έχω μια συστολή στην έκθεση. Είτε βγαίνω σε συναυλία, είτε εκδίδω έναν δίσκο ή ακόμα και τώρα που κάνουμε συνέντευξη. Οι συνεντεύξεις είναι δύσκολες, γιατί υποχρεωτικά περιαυτολογείς ασύστολα. Βέβαια, αυτή είναι η φύση τους.
Πολλοί δημιουργοί έχουν την ανάγκη να αναφέρονται στον εαυτό τους. Το βλέπεις ως μειονέκτημα;
Αν δεν αφορά πρωτίστως εσένα αυτό που δημιουργείς, γιατί να αφορά οποιονδήποτε άλλο; Αν κάνεις κάτι που δεν είναι βαθιά προσωπικό, πώς θα γίνει συλλογικό;
(Σε αυτό το σημείο ο Αλκίνοος διακόπτει την κουβέντα, καθώς ένας περαστικός έχει σταματήσει λίγο βορειότερα και έβγαλε το κινητό από την τσέπη του.)
Είναι ο φωτογράφος μας;
Μπα, κάποιος που απλώς κατάλαβε ποιος είσαι και σε φωτογραφίζει.
(Χαμογελά και η συζήτηση συνεχίζεται από το σημείο που διακόπηκε.)
Οι καλλιτέχνες ενσωματώνουμε, αφομοιώνουμε πράγματα για να τα εκφράσουμε αλλιώς μέσα από την τέχνη μας. Δεν είναι δουλειά μας να είμαστε χρονογράφοι ούτε να αναπαράγουμε κουβέντες καφενείου. Όταν λέει κανείς πως είμαστε αυτοαναφορικοί, είναι ίσως ο τρόπος μας να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο ή να μιλάμε για τη ζωή μας και για τις ζωές των άλλων.
Εσύ πότε γράφεις; Φαντάζομαι δεν περιμένεις τη θεία έμπνευση.
Για να γράψω, χρειάζομαι χρόνο και απουσία γεγονότων. Δύσκολα τα βρίσκει κανείς αυτά τα δύο σήμερα. Δεν γράφω όταν είμαι απασχολημένος, ανάμεσα σε δουλειές που έχω να κάνω ή όταν είναι ξύπνια τα παιδιά. Γράφω αργά το βράδυ. Όταν όλοι κοιμούνται και όταν δεν περιμένει κανείς τίποτα από μένα.
Ξυπνάς πρωί πρωί μαζί τους;
Σπάνια ξυπνώ μαζί τους. Ευτυχώς, όσο ζούσαμε στο Πήλιο, κατέβαζε τα παιδιά στον Βόλο για το σχολείο η σύντροφός μου, που είναι πάντα δραστήρια τα πρωινά. Εγώ τα έπαιρνα συνήθως το μεσημέρι, οπότε είχα την άνεση να κοιμηθώ μέχρι αργά.
Μετακομίζετε;
Ζήσαμε πέντε όμορφα και σημαντικά χρόνια στο Πήλιο. Το αγαπάω πολύ από τα δεκαέξι μου, όταν πήγα στο Φεστιβάλ Κλασικής Κιθάρας στην Αγριά Βόλου. Ήταν όνειρό μου το να ζήσω εκεί. Γνώρισα τους ανθρώπους του, έζησα έντονες στιγμές. Τώρα ήρθε η ώρα του επαναπατρισμού. Μετά από τριάντα τέσσερα χρόνια, επιστρέφω στην Κύπρο με πολύ βαθιά συγκίνηση.
Ποια είναι η σχέση σου με το νησί;
Όλα αυτά τα χρόνια επισκέπτομαι την Κύπρο όσο πιο συχνά μπορώ. Το «μόνιμη κατοικία» για έναν άνθρωπο σαν κι εμένα αποτελεί σύντομο ανέκδοτο. Και όμως, έχω τόση χαρά και προσμονή που επιστρέφω! Την αγαπάω βαθιά. Δυστυχώς, οι Ελλαδίτες τη γνωρίζουν λίγο και επιφανειακά. Χαίρομαι που θα τη ζήσουν τα παιδιά μου από κοντά. Νομίζω πως κάθε αλήθεια και καλοσύνη που συναντούσα τόσα χρόνια οπουδήποτε στον κόσμο, με επέστρεφε εκεί.
Τώρα που θα μετακομίσεις στην Κύπρο, υπάρχει περίπτωση να κυκλοφορήσεις κάποιο υλικό που ενδεχομένως έχεις ετοιμάσει;
Έχω πολλά και διαφορετικά πράγματα στα σκαριά. Ελπίζω εκεί να βρω τη δύναμη και τη συγκέντρωση ώστε να τα ολοκληρώσω.
Η τελευταία δισκογραφική δουλειά σου ήταν το 2014, με τη Μικρή βαλίτσα. Σε αγχώνει που έχουν περάσει εννέα χρόνια από τότε;
Αγχώνομαι όταν είμαι δημιουργικά άπραγος, όχι όταν δεν κυκλοφορώ κάποια δουλειά. Τα τελευταία χρόνια έκανα αρκετά πράγματα που δεν εκδίδονται δισκογραφικά, οπότε αισθάνομαι πλήρης. Μελέτησα, διάβασα, έγραψα, ασχολήθηκα πολύ με την ηλεκτρονική μουσική, με τη δημιουργία ήχων. Έκανα κάποιες διαλέξεις σε πανεπιστήμια στην Αμερική πάνω στη φύση του τραγουδιού, έγραψα μουσική για το θέατρο. Ταξίδεψα και έδωσα πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Θα χαρώ να κυκλοφορήσω νέο υλικό, θα το κάνω σύντομα, αλλά όχι με άγχος. Δεν έχω κάποια δισκογραφική εταιρεία να με πιέζει, ούτε κάποια υποχρέωση σε κάποιον ή στον εαυτό μου. Θα το κάνω όταν έρθει η στιγμή να το μοιραστώ.
Οι συναυλίες φαντάζομαι πως σε βοηθούν στην επαφή σου με τον κόσμο.
Με βοηθούν πολύ, γιατί είμαι εσωστρεφής άνθρωπος και τις χρειάζομαι. Είναι ένας μοναδικός και πολύτιμος για μένα τρόπος μοιρασιάς και επικοινωνίας.