«Η γλώσσα είναι το πρώτο εργαλείο που έχει ο άνθρωπος στα χέρια του για να εξελιχθεί», λέει ο Ναντίρ Nούρι, που ζει στην Ελλάδα 20 χρόνια. Έμαθε ελληνικά στην Κρήτη, όπου πήγε για δουλειά, και όταν ζητούσαν μεταφραστές, γιατί οι εισροές προσφύγων είχαν αυξηθεί και η χώρα είχε αρχίσει να οργανώνει υπηρεσίες και δομές υποδοχής, έδωσε εξετάσεις και δούλεψε ως διερμηνέας στα καμπ μέχρι το 2015.
κείνη την περίοδο η Ιωάννα Νισυρίου, χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία σε δράσεις εθελοντισμού και αλληλεγγύης, είχε γραφτεί στην πλατφόρμα Refugees Welcome. Κάπως έτσι γνωρίστηκε με τον Ναντίρ, έγιναν συγκάτοικοι και φίλοι. «Είχα επιστρέψει στην Ελλάδα έπειτα από σπουδές στην Ιστορία Τέχνης και στον Κινηματογράφο στην Αγγλία και εργαζόμουν σε εταιρείες παραγωγής. Ένιωσα όμως ότι είχε έρθει η στιγμή να υποστηρίξω έμπρακτα όσα πίστευα. Η φιλία με τον Ναντίρ ξεκλείδωσε μέσα μου πολλά πράγματα και τελικά πήρα την απόφαση να αλλάξω πορεία. Άφησα σταδιακά τη δουλειά μου και άρχισα να ασχολούμαι ουσιαστικά με όσα συζητούσαμε και σχεδιάζαμε».
Η ιδέα τους αφορούσε από την αρχή έναν χώρο συμπερίληψης. Ένα μέρος ανοιχτό σε όλους, ανεξάρτητα από χώρα προέλευσης, κοινωνικό στάτους, θρησκεία, γλώσσα κ.λπ., με κοινή αφετηρία όλων την ανάγκη για επικοινωνία και σύνδεση. «Στις μεγάλες πόλεις η καθημερινότητα παρασύρει τους ανθρώπους και αυτό το μοίρασμα χάνεται. Γι’ αυτό σκεφτήκαμε, σε μια Αθήνα που προσδιορίζεται ως “πολυπολιτισμική”, να δημιουργήσουμε μια νέα κουλτούρα: μια πολυγλωσσική βιβλιοθήκη», μου εξηγεί η Ιωάννα.
«Από τότε που έφτασα στην Ελλάδα, αλλά και αργότερα όταν άρχισαν να λειτουργούν οι πρώτες δομές το 2010, ακούω διαρκώς να μιλούν για ένταξη. Όμως αυτό που εννοούν οι περισσότεροι με αυτή τη λέξη είναι η ομογενοποίηση. Αντίθετα, για μένα σημαίνει ενσωμάτωση, δηλαδή σέβομαι τις συνήθειες του τόπου, χωρίς όμως να χάνω τη δική μου ταυτότητα. Ένα απλό παράδειγμα είναι τα ταξίδια: θέλεις να επισκεφθείς άλλους τόπους για να δεις πώς ζουν οι άνθρωποι, να γνωρίσεις τις συνήθειές τους. Σέβεσαι αυτά που βλέπεις, γιατί είναι εμπειρίες που σε εξελίσσουν. Γι’ αυτό, άλλωστε, στο πέρασμα του χρόνου ακόμα και οι παραδόσεις αλλάζουν», λέει ο Ναντίρ.
Από τα καμπ στην Κυψέλη
Η Ιωάννα άρχισε να συγκεντρώνει βιβλία για τα παιδιά στο Ελληνικό, όπου εργαζόταν ο Ναντίρ. «Το βιβλίο είναι δυνατό εργαλείο, βοηθά στην πραγματική ένταξη, σε εξελίσσει», μου λέει. Οι δυσκολίες που συνάντησε, όμως, για να μπουν τα βιβλία στο καμπ ήταν πολλές, παρότι ήταν προσεκτικά επιλεγμένοι τίτλοι, χωρίς π.χ. να περιλαμβάνονται βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου. Συνέχισαν στήνοντας βιβλιοθήκες σε δομές φιλοξενίας και ξενώνες για οικογένειες και το 2018 πήραν μέρος στο πρόγραμμα Πόλη στο Τετράγωνο, μετατρέποντας το πατάρι του παλιού μπαρ Guru στην πλατεία Θεάτρου σε βιβλιοθήκη.
Μέσα από τις δράσεις και συζητήσεις με τον κόσμο συνειδητοποίησαν ότι οι περισσότεροι αναζητούσαν έναν χώρο όπου όλες οι ηλικίες και οι φυλές της πόλης θα είναι ευπρόσδεκτες. «Θέλαμε να δώσουμε την ευκαιρία στους ανθρώπους να συναντηθούν, να συζητήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις, να γνωρίσουν ο ένας τον κόσμο του άλλου», εξηγεί η Ιωάννα, η οποία ανέλαβε να αντιμετωπίσει την ελληνική γραφειοκρατία. «Διαπιστώσαμε επίσης ότι, ενώ ο κόσμος ήθελε να διαβάζει, η Αθήνα δεν διέθετε βιβλιοθήκη με τίτλους σε όλες τις γλώσσες που μιλούν οι κάτοικοί της». Τελικά, το 2019 ξεκίνησε στην Κυψέλη η λειτουργία της πρώτης πολυγλωσσικής βιβλιοθήκης της Αθήνας, με την ονομασία We Need Books. Από τότε δεν έχουν σταματήσει να συγκεντρώνουν στα ράφια της βιβλία σε όσο περισσότερες γλώσσες μπορούν.
Το 1984 του Τζορτζ Όργουελ στα αραβικά. (Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός)
Όλες οι γλώσσες της πόλης
Στον πολυχώρο-βιβλιοθήκη προσφέρονται καφές και τσάι δωρεάν ή με ελεύθερη συνεισφορά. Είναι ένας τρόπος να γίνεται ο χώρος περισσότερο φιλόξενος και οικείος. Οι συχνοί επισκέπτες χρησιμοποιούν την κουζίνα μόνοι τους. Υπάρχουν επίσης δύο κλειστοί χώροι μελέτης, μια αυλή στο πίσω μέρος και φυσικά η κεντρική αίθουσα, όπου θα βρει κανείς περισσότερους από 16.000 τίτλους βιβλίων.
Έχει διαμορφωθεί επίσης ένας ξεχωριστός χώρος παιδικής βιβλιοθήκης, όπου πραγματοποιούνται δημιουργικές δραστηριότητες (π.χ. εικαστικό εργαστήριο) αλλά και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες. Την περασμένη σχολική χρονιά, για παράδειγμα, «έτρεχε» ένα πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας με περισσότερες από 50 εγγραφές μαθητών, το οποίο πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Εύχονται να συνεχιστεί, γιατί διαπιστώνεται μεγάλη διαρροή παιδιών στα σχολεία από οικογένειες μεταναστών. Όσον αφορά τους ενήλικες, υπάρχει δυνατότητα εξάσκησης ελληνικών μέσα από φιλικές συζητήσεις στο σαλόνι της βιβλιοθήκης, εργαστήριο θεραπευτικής γραφής και ομάδα γονέων που συζητούν κοινά θέματα και προβληματισμούς, με συντονισμό από τις ειδικούς ψυχικής υγείας Χριστίνα Περάκη και Εύη Φωκά. «Αρχικά είχαμε βιβλία σε 28 γλώσσες, όμως οι συνθήκες αλλάζουν, έρχονται νέοι πληθυσμοί. Γι’ αυτό προσπαθούμε διαρκώς να συγκεντρώνουμε περισσότερα βιβλία», με ενημερώνουν. Σήμερα, στα ράφια της βιβλιοθήκης υπάρχουν βιβλία 56 διαφορετικών γλωσσών. «Οι περισσότεροι τίτλοι είναι στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ελληνικά και ακολουθούν τα αραβικά (φαρσί ή περσικά), τα γερμανικά και τα ισπανικά. Αν κάποια βιβλία υπάρχουν σε περισσότερα αντίτυπα, τα προωθούμε σε δομές, άλλους οργανισμούς, ακόμα και στο Παλαιοβιβλιοπωλείο των Αστέγων».
Παράταση ωραρίου
Κινητήρια δύναμη της We Need Books είναι οι άνθρωποί της και πάνω από όλα οι εθελοντές που λειτουργούν τον χώρο και πολλές φορές ανακαλύπτουν τις πραγματικές ανάγκες της κοινότητας: έχουν κάνει ιδιαίτερα μαθήματα σε παιδιά που ήθελαν να δώσουν εισαγωγικές, έχουν βοηθήσει παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ακόμα και το ωράριο της βιβλιοθήκης αλλάζουν προκειμένου να αφήσουν οι εργαζόμενοι γονείς τα παιδιά που θέλουν να παρακολουθήσουν ένα εργαστήριο.
Οι μέρες λειτουργίας είναι Τρίτη, Πέμπτη από τη μία το μεσημέρι ως τις επτά το απόγευμα και το Σάββατο από τις έντεκα το πρωί ως τις τρεις το μεσημέρι, ωστόσο, όπως διαπιστώσαμε και οι ίδιοι, μένουν αρκετά περισσότερο, καθώς ο χώρος είναι αγαπημένο στέκι αρκετών νέων. Τις υπόλοιπες μέρες πραγματοποιούνται διάφορα μαθήματα και σεμινάρια, που απαιτούν ησυχία, όμως αν κάποιος θέλει να έρθει, δεν απαγορεύεται η είσοδος. Τα έσοδα της βιβλιοθήκης προέρχονται από τις εγγραφές των μελών της, γι’ αυτό και θέλουν να αυξήσουν κι άλλο τα μέλη τους. Η συνδρομή κοστίζει 10 ευρώ το εξάμηνο και 18 ευρώ ο χρόνος. Ακόμα κι αν δεν μπορείτε να πάτε οι ίδιοι, χαρίστε μια εγγραφή σε κάποιον φίλο σας ή, ακόμα, αγοράστε μια συνδρομή και η βιβλιοθήκη θα την παραχωρήσει σε κάποιον που την έχει ανάγκη.
ΙΝFO → We Need Books Multilingual Library, Ευβοίας 7, τηλ. 211-1824043, weneedbooks.org