«Μου ήρθε περίοδος όταν ήμουν 12 ετών. Μου φάνηκε απίθανο. Το σώμα μου είχε τη δυνατότητα να κάνει κάτι ανώτερο από μένα. Θεωρούμουν πλέον γυναίκα. Αυτό που δεν είχα συνειδητοποιήσει ήταν ότι το να είσαι γυναίκα σε αυτόν τον κόσμο σημαίνει ότι σε εξυψώνουν και μετά σε κατεδαφίζουν. Σε κόβουν, σε πουλάνε, σε παντρεύουν. Σε “φτιάχνουν”, σε κακοποιούν, σε λατρεύουν, σε παρενοχλούν. Και μετά όλα σταματούν. Είσαι πια μεγάλη ακόμα και για τα άσχημα πράγματα, όπως το να σε φετιχοποιούν ή να σε μειώνουν ή να σου μιλούν υποτιμητικά. Είσαι αόρατη και κυριολεκτικά συρρικνώνεσαι, σκεπτόμενη “τι έγινε μόλις τώρα;”. Υποχωρείς, ντρέπεσαι. Κανείς δεν σε έχει προετοιμάσει γι’ αυτό και κανείς δεν λέει ποτέ στις γυναίκες ότι αυτό θα συμβεί. Έπειτα, η εμμηνόπαυση – το πιο αηδιαστικό πράγμα στον κόσμο. Κανείς δεν θέλει να ακούσει γι’ αυτό και γι’ αυτό κανείς δεν σε έχει προετοιμάσει. Είσαι γυναίκα, υποτίθεται ότι είσαι όμορφη και ελκυστική. Πώς σου συνέβη αυτό; Και γιατί δεν τα λέμε η μία στην άλλη; Οι γυναίκες πρέπει να τα λένε μεταξύ τους. Οι γυναίκες πρέπει να είναι αδερφές μεταξύ τους», λέει η Σαμ Φοξ στην κάμερα, στον τρίτο κύκλο του Better Things, σε ένα ντοκιμαντέρ που φτιάχνει μέσα στη σειρά η δημιουργός και πρωταγωνίστρια Πάμελα Άντλον.
Κάνοντας rebranding της εμμηνόπαυσης
«Γράφω ένα θέμα για την εμμηνόπαυση», λέω στη Γερμανίδα φίλη μου Κατρίν, που ζει στο Παρίσι. «Θα μου το μεταφράσεις; Γίνομαι 40 φέτος και δεν ξέρω τίποτε», μου απαντά σχεδόν ικετεύοντας για κάποια πληροφόρηση. Για να είμαστε δίκαιοι, το 2023 υπάρχουν κάπως περισσότερες πηγές γύρω από αυτό το κεφάλαιο της γυναικείας υγείας από ό,τι υπήρχαν μέχρι και δυο-τρία χρόνια πριν. Οι New York Times, σε μεγάλο θέμα τον περασμένο Δεκέμβριο, έγραψαν για τη χρυσή εποχή της εμμηνόπαυσης, ενώ πριν από μερικές ημέρες η Όπρα Γουίνφρι φιλοξένησε ένα πάνελ με διάσημες ομιλήτριες που βρίσκονται σε περιεμμηνόπαυση και εμμηνόπαυση. Μία από αυτές, η ηθοποιός Ντρου Μπάριμορ, όταν πήρε τον λόγο για πρώτη φορά στη συζήτηση, διηγήθηκε τον δισταγμό της να πει στον άνδρα με τον οποίο είχε ραντεβού ότι συμμετέχει σε αυτό το πάνελ και βρίσκεται σε περιεμμηνόπαυση, δηλαδή στο στάδιο όπου η περίοδος αρχίζει να γίνεται άστατη και τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται. Η Μπάριμορ, που έχει μια εντελώς ειλικρινή στάση σε σχέση με τέτοια θέματα, έχει το πρώτο hot flash της σε άλλη εμφάνισή της στο Entertainment Tonight, δίπλα από μια Τζένιφερ Άνιστον που προσπαθεί να την καθησυχάσει ενώ εκείνη βγάζει το ένα ρούχο μετά το άλλο. «Ο κόσμος σε αντιμετωπίζει σαν μια βρομόγρια όταν μιλάς για την εμμηνόπαυση. Αυτό είναι το στίγμα και αυτό πρέπει να αλλάξει», λέει στο πάνελ της Γουίνφρι και συνεχίζει: «Αν ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ μπορεί να κάνει rebranding του Facebook σε Meta, ίσως μπορούμε να κάνουμε το ίδιο για την εμμηνόπαυση».
«Σαν να με έλουζαν με έναν κουβά νερό»
«Όταν λέμε ότι ίδρωνα, ήταν σαν να με έλουζαν με έναν κουβά νερό. Έπρεπε να αλλάξω σεντόνια», λέει η 53χρονη Μαρία, η οποία, ενώ δεν είχε συμπτώματα στη φάση πριν από την εμμηνόπαυση, όταν πια τελείωσε η περίοδός της έχανε την ψυχραιμία της εύκολα και τα βίωνε όλα στον υπερθετικό βαθμό. Η Κωνσταντίνα, πάλι, τα έζησε όλα λίγο πιο νωρίς. Όταν στα 40 της πήγε στον γυναικολόγο της για το ετήσιο τσεκάπ, ο γιατρός τής είπε ότι τα κάτω γεννητικά της όργανα είχαν γεράσει περισσότερο από τη φυσική της ηλικία, δηλαδή είχαν την ηλικία των 45. Ο κύκλος της στην αρχή κόντυνε πολύ, μετά μάκρυνε, νόμιζε ότι αυτό ήταν, αλλά της ξαναήρθε περίοδος μετά από επτά μήνες απουσίας. Σήμερα, στα 44 της, θεωρητικά δεν έχει μπει σε εμμηνόπαυση, αλλά ποιος ξέρει τις διαθέσεις που έχει η έμμηνος ρύση της; «Η μέση ηλικία εμμηνόπαυσης είναι περίπου τα 51 έτη. Το μεγαλύτερο “πρόβλημα” είναι ότι σήμερα οι γυναίκες ζουν 86-90 χρόνια, οπότε η ιατρική κοινότητα έχει μεν πετύχει το κομμάτι της μακροβιότητας, αλλά ταυτόχρονα οι γυναίκες για πάρα πολλά χρόνια της ζωής τους βρίσκονται σε εμμηνόπαυση. Πριν από 100 χρόνια, ο μέσος όρος ζωής ήταν τα 60-65 χρόνια, δηλαδή μόλις 10-15 χρόνια από τη στιγμή που θα τελείωνε η περίοδός τους», λέει ο γυναικολόγος Στέφανος Χανδακάς και επισημαίνει ότι, «ενώ μια γυναίκα στα 50 της προσέχει τον εαυτό της, ασχολείται με την εμφάνισή της, γυμνάζεται, τρώει υγιεινά, έχει κάνει κάποιες αισθητικές επεμβάσεις και μοιάζει νεότερη για την ηλικία της σε σχέση με ό,τι συνέβαινε πριν από 30 χρόνια, αυτό δεν ακυρώνει το γεγονός ότι η ωοθήκη της θα πάψει να λειτουργεί σε αυτή την ηλικία».
Η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης
Όπως πολλοί γυναικολόγοι, ο κ. Χανδακάς προτείνει Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης (ΘΟΥ) για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. «Είναι μια θεραπεία που επιστημονικά και ακαδημαϊκά θεωρείται ασφαλής για τουλάχιστον 7-10 χρόνια, δηλαδή υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι, αν μια γυναίκα δεν έχει κάποιο ιστορικό πρώτου βαθμού με καρκίνο μαστού, δεν κινδυνεύει. Ο λόγος που προτείνουμε την ορμονική υποκατάσταση δεν είναι μόνο για τα νεύρα ή την ερωτική διάθεση, αλλά και για ιατρικά θέματα που μπορεί να προκύψουν, όπως η οστεοπόρωση, η αύξηση καρδιαγγειακών νοσημάτων, που είναι απόρροια της έλλειψης ορμονών από το σώμα της γυναίκας», σημειώνει. Λόγω μιας μεγάλης έρευνας που έγινε το 2002 και υποδείκνυε ότι η ΘΟΥ αυξάνει τους καρκίνους του μαστού, πολλές γυναίκες αποφεύγουν την ορμονοθεραπεία, παρόλο που η ιατρική κοινότητα έχει καταρρίψει την έρευνα.
Η Κωνσταντίνα θα ήθελε να το αποφύγει όσο μπορεί. Δεν είναι βέβαια εύκολο. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρήσει διάφορα συμπτώματα πέραν της νυχτερινής εφίδρωσης. «Είχα πάρα πολλά νεύρα. Δεν μπορούσα να σταθώ σε ένα σημείο, έπρεπε να κάνω συνέχεια πράγματα. Γράφτηκα σε ένα μάτσο σπορ, για να είμαι σε κίνηση. Άρχισα να ξεχνάω, οι φίλες μου βέβαια μου έλεγαν ότι είναι ευλογία, ποιος θέλει να θυμάται τα πάντα τελικά;» λέει και προσθέτει κάτι ακόμη: «Όπως με όλα τα πράγματα, όσο περισσότερο συμφιλιώνεσαι με αυτό που ζεις, τόσο καλύτερα το περνάς. Σκέψου ότι ως γυναίκα περνάς από τρία στάδια: τη φάση πριν από την περίοδο, όταν είσαι ακόμη κορίτσι, τη φάση που έχεις περίοδο και όταν τελειώσει αυτή. Τα αγόρια δεν ζουν τίποτε από αυτά».
Η Μαρία, από την πλευρά της, είναι εξοργισμένη με την απάθεια των ανδρών: «Κάποια στιγμή βρέθηκα σε μια σχολική εκδήλωση με τον σύζυγό μου, στη φάση που είχα φοβερές εξάψεις. Έβγαλα μια βεντάλια από την τσάντα μου – ποτέ πριν δεν είχα βεντάλια. Γύρισε, με κοίταξε και μου είπε: “Γιατί έχεις τη βεντάλια, τι είσαι, καμιά θείτσα;”» λέει και αναρωτιέται πώς κρατήθηκε να μη… χειροδικήσει. Δεν είναι όμως μόνο οι άνδρες εντελώς απομακρυσμένοι από την πραγματικότητα της γυναίκας που βρίσκεται σε εμμηνόπαυση.
Η Μαρία θυμάται κάποια στιγμή που είχε πάει στο θέατρο με τις φίλες της και πηγαίνοντας να καθίσει, είπε δυνατά: “Να δω πού θα καθίσω, μήπως με πιάσει η εφίδρωση”. Ακούω ξαφνικά: “Α, κι εγώ, κι εσύ;”. Όλες περνούσαν το ίδιο, καμία όμως δεν είχε μιλήσει στην άλλη».
«Πότε να χρησιμοποιήσω λιπαντικό;»
Χωρίς αμφιβολία, το γεγονός ότι η Ντρου Μπάριμορ μιλάει για τα παρελκόμενα της περιεμμηνόπαυσής της είναι σημαντικό. Στο κάτω κάτω, αν τα σόσιαλ μίντια μπορούν να συμβάλουν σε κάτι, είναι στην πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση γύρω από θέματα ταμπού. Η εμμηνόπαυση το 2023 είναι χοτ. Βέβαια, όπως και σε κάθε άλλο τρεντ, υπάρχουν αμφιλεγόμενες στάσεις. Για παράδειγμα, η Γκουίνεθ Πάλτροου, φωτογραφημένη στο πλάι γυμνή, βαμμένη ολόχρυση, με λεζάντα «50», σίγουρα δεν είναι η μέση πενηντάρα και έχω κάποιες αμφιβολίες αν η μέση πενηντάρα έχει τα μέσα, το σώμα και τα επιχειρηματικά προσόντα της Πάλτροου. Η γκουρού του wellness λοιπόν, μέσα από την πασίγνωστη και αρκετά πολωτική πλατφόρμα της, το Goop, πουλάει προϊόντα για γυναίκες της ηλικίας της – και της οικονομικής της ευχέρειας. Eνδεικτικά, οι βιταμίνες της Madame Ovary πωλούνται αντί 90 δολαρίων και υπόσχονται σημάδια anti-ageing – ναι, υποδεχτείτε την αλλαγή, αλλά γυρίστε και λίγο πίσω τον χρόνο.
Η Ναόμι Γουότς από την άλλη, μέσω της δικής της σειράς προϊόντων, των Stripes, μιλάει με ειλικρινή τρόπο για τα ακανθώδη ζητήματα γύρω από την εμμηνόπαυση: Σε ποστ της στο Instagram βάζει δίπλα δίπλα δύο φωτογραφίες – η πρώτη τραβηγμένη στα 15 της, όπου ποζάρει σε διαφημιστικό «πότε μπορώ να ξεκινήσω να χρησιμοποιώ ταμπόν;», και η δεύτερη σήμερα, με λεζάντα «πότε μπορώ να αρχίσω να χρησιμοποιώ λιπαντικό;». Η λεζάντα απενοχοποιεί τα λιπαντικά και την άβολη παραδοχή ότι η εμμηνόπαυση φέρνει ξηρότητα κόλπου και υπονοεί ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει κανένα στίγμα γύρω από αυτό.
Ο ενσωματωμένος πόνος
Μια άλλη τηλεοπτική πενηντάρα, η Μπελίντα, που την υποδύεται μοναδικά η Κριστίν Σκοτ Τόμας, στο Fleabag ρίχνει ακόμη περισσότερο φως στη μεσήλικη γυναίκα: «Οι γυναίκες γεννιούνται με ενσωματωμένο πόνο», λέει. «Είναι το φυσικό μας πεπρωμένο: πόνοι περιόδου, πονάει το στήθος, ο τοκετός, ξέρετε. Το κουβαλάμε μέσα μας σε όλη μας τη ζωή, οι άνδρες δεν το κάνουν. Πρέπει να το αναζητήσουν, εφευρίσκουν όλους αυτούς τους θεούς και τους δαίμονες και τα λοιπά, μόνο και μόνο για να μπορούν να νιώθουν ενοχές για πράγματα, κάτι που εμείς κάνουμε πολύ καλά από μόνες μας. Και μετά δημιουργούν πολέμους, για να μπορούν να νιώθουν πράγματα και να αγγίζουν ο ένας τον άλλο. Και όταν δεν υπάρχουν πόλεμοι, παίζουν ράγκμπι. Σ’ εμάς αυτά συμβαίνουν εδώ μέσα, έχουμε τον πόνο σε έναν κύκλο για χρόνια και χρόνια και χρόνια και μετά, εκεί που νιώθεις ότι έχεις συμφιλιωθεί με όλα αυτά, τι συμβαίνει; Έρχεται η εμμηνόπαυση. Έρχεται η εμμηνόπαυση και είναι το πιο… υπέροχο απαίσιο πράγμα στον κόσμο. Και ναι, ολόκληρο το πυελικό σου έδαφος καταρρέει και ζεσταίνεσαι και κανείς δεν νοιάζεται, αλλά μετά είσαι ελεύθερη, δεν είσαι πια σκλάβα, δεν είσαι πια μια μηχανή με εξαρτήματα. Είσαι απλώς ένας άνθρωπος», λέει παθιασμένα.
Κάθε γυναίκα βιώνει διαφορετικά αυτή την καινούργια φάση της ζωής της, ανάλογα με τους πόρους και την ανθεκτικότητά της. Μπορεί η Πάλτροου να απέχει έτη φωτός από τη μέση γυναίκα, αλλά, αν γυναίκες όπως η Μπάριμορ ή η Γουότς χρησιμοποιούν το βήμα που τους παραχωρείται για να ευαισθητοποιήσουν και να απενοχοποιήσουν την «αλλαγή», δεν χάνουμε τίποτα να ανοίξουμε τα αυτιά μας. Καμία μας δεν μπορεί να το αποφύγει. Ας το κάνουμε όσο πιο ανώδυνα γίνεται.