Μια ανάσα από το κέντρο της Αθήνας και το θόρυβο της Αποστόλου Παύλου, τα Πετράλωνα αποπνέουν ακόμη τον αέρα αυτής της παλιάς γειτονιάς που συναντάς στη Νέα Φιλαδέλφεια, στην Καισαριανή, στην Κοκκινιά, στα Μανιάτικα και σε άλλες τοποθεσίας της Αθήνας. Σε μια πόλη που διαρκώς αλλάζει – μέχρι στιγμής, συνήθως με αρνητικό πρόσημο- η εν λόγω συνοικία κινείται στους δικούς της ρυθμούς: ήρεμη και ήσυχη, πάρα τον υπερτουρισμό που έχει κάνει την εμφάνισή του αφήνοντας το αντίστοιχο αποτύπωμα.
Τα αληθινά Πετράλωνα ωστόσο βρίσκονται στις πλατείες. Γι’ αυτό, κάναμε μια βόλτα στις δύο όχθες της Γραμμής 1 του μετρό, στα κεντρικά σημεία των Άνω και Κάτω Πετραλώνων (εκτός από τον λόφο του Φιλοπάππου και το Πάρκο της Δεξαμενής στον λόφο Κοίλης) και καταγράψαμε τις θετικές αλλά και αρνητικές εντυπώσεις μας από τους δημόσιους χώρους της γειτονιάς.
Πάρκο Ξενάρχου
Περνώντας στην άλλη πλευρά της γραμμής του ΗΣΑΠ, στα Άνω Πετράλωνα, το Πάρκο Ξενάρχου διακρίνεται εύκολα από το παράθυρο του τρένου, χάρη στην τοποθεσία του δίπλα στις ράγες και στη γέφυρα της Χαμοστέρνας. Περικυκλώνεται από τις οδούς Θεσσαλονίκης, Κηφισόδοτου και Ξενάρχου, με την τελευταία να έχει δώσει και το όνομά της σε αυτή τη νησίδα πράσινου. Ποιος ήταν τώρα ο Ξέναρχος; Ήταν Λακεδαιμόνιος Ολυμπιονίκης στους αγώνες της αρχαιότητας, ο οποίος στέφθηκε νικητής στο αγώνισμα του τέθριππου.
(+) Το πάρκο είναι μικρό, σκιερό και με παιδική χαρά. Το καφέ Baloo ευνοεί τη συγκέντρωση κόσμου, ενώ τα βράδια αποτελεί σημείο συνάντησης για τα λυκειόπαιδα της περιοχής. Από τη γέφυρα της Χαμοστέρνας, θα μπορούσε να είναι σκηνικό για ελληνική ταινία που έχει στο background την αθηναϊκή ουρμπανίλα.
(-) Παρά το γεγονός πως αποτελεί μια χαριτωμένη πράσινη όαση, οι δημοτικές αρχές φαίνεται να έχουν παραμελήσει το πάρκο. Υποφωτισμένο, αποπνέει αίσθημα μιζέριας και παραμέλησης.
Πάρκο Βουτιέ – πρώην πλατεία Απολλωνίου
Παρά τη συμμετοχή του σε μάχες της Ελληνικής Επανάστασης, ο αξιωματικός του Γαλλικού Ναυτικού, Ολιβιέ Βουτιέ, έμεινε στην ιστορία για την ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου του 1820. Εκτός από τη γειτονική οδό, «έδωσε» και το όνομά του στο μικρό πάρκο που βρίσκεται στην πλαγιά του λόφου του Φιλοπάππου, απέναντι από το θέατρο της Δόρας Στράτου. Το 1976 κόντεψε να μετατραπεί σε πάρκο τουριστικών λεωφορείων, αλλά οι κάτοικοι της γειτονιάς το απέτρεψαν. Φέτος, ο Δήμος Αθηναίων ολοκλήρωσε μια ανάπλαση στο πάρκο, φυτεύοντας δέντρα, θάμνους, τοποθετώντας χλοοτάπητα και σχηματίζοντας χωμάτινους διαδρόμους.
(+) Η τοποθεσία στην πλαγιά του λόφου Φιλοπάππου, οι διάδρομοι, τα παγκάκια και η τέχνη. Το πάρκο κοσμεί το ορειχάλκινο γλυπτό «Ο τυφλός γλύπτης», έργο του Πέτρου Ρουκουτάκη, οπού απεικονίζεται μια ανδρική μορφή να πλάθει με τα χέρια της μια άμορφη μάζα. Για την ιστορία, ο Πέτρος Ρουκουτάκης θεωρείται ένας από τους καλλιτέχνες που άνοιξαν το δρόμο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας από άτομα με προβλήματα όρασης.
(-) Η έλλειψη φωτισμού αγγίζει τα όρια της επικινδυνότητας, ενώ το πράσινο του χλοοτάπητα κιτρινίζει, αποτελώντας φανερό δείγμα κακής συντήρησης. Λίγο περίεργο για ένα πάρκο που εγκαινιάστηκε στις αρχές της χρονιάς. Επίσης, η μικρή ανηφόρα μπορεί να είναι λίγο αποτρεπτική για όσους θέλουν να το επισκεφθούν.
Πλατεία Ηούς
Η κεντρικότερη πλατεία των Κάτω Πετραλώνων. Το όνομά της είναι παρμένο από την αδερφή του Ήλιου, την Ηώ, η μυθική όψη της οποίας ενσάρκωνε την αυγή. Βέβαια, η πλατεία είναι περικυκλωμένη από πολυκατοικίες, άρα οποιαδήποτε σχέση με τη θέα της ανατολής του ήλιου θα χαρακτηριζόταν ανεδαφική. Η ομώνυμη οδός τέμνει την πλατεία σε δύο μέρη, πέριξ των οποίων υπάρχουν φυτεμένες ακακίες με ασβεστωμένους κορμούς, παραπέμποντας σε αναμνήσεις από το πάρκο του χωριού. Σήματα κατατεθέν της πλατείας αποτελούν το περίπτερο (δε νοείται πλατεία χωρίς κιόσκι) και τα δύο κυπαρίσσια στο δυτικό μέρος της πλατείας.
(+) Τα δέντρα και η ατμόσφαιρα στο καφενείο «Περιβολάκι» τις βραδινές ώρες προσδίδει αύρα ενός καλοκαιριού που μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ.
(-) Παρά την εύκολη προσβασιμότητα στον σταθμό του ΗΣΑΠ, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τη διχοτόμηση της πλατείας που την κάνει να δείχνει πολύ πιο μικρή από ό,τι είναι πραγματικά. Τα πεζούλια και τα παρτέρια βελτιώνουν σχετικά την εικόνα της, παρά τα οπαδικά γκράφιτι.
Πλατεία Αγίας Αικατερίνης
Παραμένουμε στα Κάτω Πετράλωνα και στην ίδια οδό, αλλά πηγαίνουμε λίγο βορειότερα: Η πλατεία Αγίας Αικατερίνης διακρίνεται εύκολα στον τετραγωνισμένο αστικό ιστό των Πετραλώνων χάρη στην εκκλησία. Η κυκλοφορία γύρω από την πλατεία διεξάγεται από τις οδούς Ηούς και Κειριάδων, ενώ οι οδοί Αιγιήδων και Αγίας Αικατερίνης είναι πεζοδρομημένοι.
(+) Συνοικιακά καφενεία και καταστήματα εστίασης απαρτίζουν τον μικρόκοσμο της πλατείας, ενώ δύο σύγχρονα κουρεία και σαλόνια ομορφιάς συγκεντρώνουν εκεί τους Κάτω Πετραλωνιώτες που μένουν βόρεια του σταθμού του ΗΣΑΠ. Η παιδική χαρά και ο αυλόγυρος της εκκλησίας ενδείκνυνται για την ψυχαγωγία των παιδιών.
(-) Μερικές από τις πληγές της Αθήνας, όπως τα – κατά καιρούς – παρκαρισμένα αυτοκίνητα στον πεζόδρομο της Αιγιήδων και η έλλειψη πρασίνου, εμφανίζονται και εδώ. Αντίστοιχα, τα κακοσχεδιασμένα γκράφιτι και οι αφισοκολλήσεις επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την εικόνα.
Πλατεία Μερκούρη
To κεντρικότερο σημείο των Άνω Πετραλώνων και το πιο δημοφιλές διαθέτει μια γαλήνη τις πρωινές ώρες, η οποία σπάει από τον ήχο των τρόλεϊ που κάνουν στάση εκεί. Βέβαια, τα δρομολόγια τους δεν είναι και τόσο συχνά, επομένως τα θορυβώδη διαλείμματα είναι κι αυτά αραιά. Τα πρωινά, νέοι και παλιοί κάτοικοι απολαμβάνουν τον καφέ τους στα γύρω καφενεία. Τα μεσημέρια, γευματίζουν στα μαγειρεία και τις ταβέρνες, όπως «Το Καπηλειό», η «Πλατεία» και η «Αυλή». Το βράδυ, απολαμβάνουν το κρασί ή την μπίρα τους σε στέκια όπως η διαχρονική «Βραζιλιάνα», το «Ραντεβού» και η παμπ «The Dog’s Place».
Τα Σαββατοκύριακα, μπορεί και να πετύχετε κάποιο αυτοσχέδιο ψήσιμο σε κάρβουνα, ενώ στα πεζούλια της πλατείας συγκεντρώνονται συλλογικότητες καθώς ομάδες πολιτών που προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής στη γειτονιά. Απέναντι από την πλατεία, στη διασταύρωση των οδών Ανταίου και Γενναίου Κολοκοτρώνη, μπορείτε να δείτε και την αρχαία κρήνη η οποία ορίζει την τοποθεσία της δυτικής πύλης του αρχαίου Δήμου Κοίλης.
(+) Οι κάτοικοι των Πετραλώνων έχουν αντιληφθεί τη σημασία του δημόσιου χώρου, τον οποίο εκμεταλλεύονται στο έπακρο, αναδεικνύοντας το νόημα της πραγματικής γειτονιάς. Στα συν, η πρόσβαση με το τρόλεϊ, τον ΗΣΑΠ και τη γραμμή 227 του ΟΑΣΑ.
(-) Αν δεν υπήρχαν όλα αυτά τα τραπεζοκαθίσματα από τα καταστήματα εστίασης να καταλαμβάνουν χώρο από τα πεζοδρόμια της πλατείας, θα ήταν πολύ πιο όμορφη.