Τελικά, είναι σχετικός
Το 2016, οι ομοζυγωτικοί δίδυμοι αστροναύτες Σκοτ και Μαρκ Κέλι επιβεβαίωσαν τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Ο Σκοτ πέρασε σχεδόν έναν χρόνο στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και, όταν γύρισε, ήταν κατά 13 χιλιοστά του δευτερολέπτου νεότερος από ό,τι θα ήταν εάν είχε περάσει το ίδιο διάστημα στη Γη, σύμφωνα με τις μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στον ίδιο και στον αδερφό του, Μαρκ, ο οποίος και παρέμεινε στο έδαφος. Η θεωρία της σχετικότητας υποστηρίζει ότι ο χρόνος κυλά πιο αργά για τα αντικείμενα που βρίσκονται σε κίνηση, σε σχέση με έναν στατικό παρατηρητή, ενώ σύμφωνα με επιστήμονες η ίδια θεωρία «ανοίγει την πόρτα» και σε ταξίδια στον χρόνο, έστω και αν αυτά δεν μοιάζουν σε τίποτα με αυτό που βλέπουμε στο σινεμά. –Ελίζα Συναδινού
Ιδέες των αρχαίων Αιγυπτίων
Οι Αιγύπτιοι δημιούργησαν ένα ημερολογιακό έτος 365 ημερών, βασισμένοι στο πότε γινόταν ορατό το φωτεινότερο αστέρι του νυχτερινού ουρανού, που αργότερα ονομάστηκε Σείριος. Συνέδεσαν την εμφάνιση του Σείριου με τις ετήσιες πλημμύρες του Νείλου και χώρισαν το έτος σε τρεις εποχές: την εποχή όπου ο Νείλος υπερχείλιζε, την εποχή της φύτευσης, όπου ο Νείλος επέστρεφε στη θέση του, και την εποχή των χαμηλών υδάτων και της συγκομιδής. Κάθε εποχή αποτελούνταν από 4 μήνες, διάρκειας 30 ημερών, ενώ για να ολοκληρωθεί το έτος προσέθεσαν 5 ακόμη μέρες στο τέλος του. Πολλοί πολιτισμοί της αρχαιότητας, μεταξύ των οποίων και ο ελληνικός, είχαν επινοήσει αντίστοιχα συναρπαστικά συστήματα, ενώ στους αρχαίους Αιγυπτίους φαίνεται να χρωστάμε τον διαχωρισμό της ημέρας σε 24 ώρες, αφού εκείνοι, χρησιμοποιώντας δωδεκαδικό σύστημα, χώριζαν τη μέρα σε 10 ώρες μέρας, 10 ώρες νύχτας και από 2 ώρες για την αυγή και τη δύση. –Ε.Σ.
Ευχαριστούμε, φεγγάρι
Αν ποτέ δεν σας φτάνει ο χρόνος, τα καλά νέα είναι ότι οι μέρες μεγαλώνουν λόγω της βαρύτητας του φεγγαριού. Αν δεν το γνωρίζατε, κάθε χρόνο το φεγγάρι απομακρύνεται από τη Γη κατά περίπου 3,8 εκατοστά, μακραίνοντας τις μέρες μας. Αυτό γίνεται ως εξής: Η βαρυτική έλξη που ασκεί το φεγγάρι στον πλανήτη μας δημιουργεί παλιρροιακά φαινόμενα, κατά τα οποία μεγάλες ποσότητες νερού κινούνται σε ελλειπτική τροχιά ταυτόχρονα προς και μακριά από το φεγγάρι. Καθώς όμως η Γη κινείται στον άξονά της γρηγορότερα από ό,τι περιστρέφεται το φεγγάρι, παρασύρει μαζί της το νερό των ωκεανών, το οποίο ταυτόχρονα έλκει η βαρύτητα του φεγγαριού, επιβραδύνοντας με τον τρόπο αυτόν την ταχύτητα περιστροφής της Γης – ταυτόχρονα, αυξάνεται η ταχύτητα περιστροφής του φεγγαριού, το οποίο απομακρύνεται από τη Γη. Ως αποτέλεσμα αυτής της επιβράδυνσης της περιστροφής της Γης, η διάρκεια της μέρας αυξάνεται κατά περίπου 1,09 μιλισεκόντ (σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, κατά 1,78 μιλισεκόντ) κάθε αιώνα. –Mαρία Αθανασίου
Τι ώρα είναι; (ακριβώς, όμως)
Οι «άρχοντες του χρόνου» είναι υπαρκτά πρόσωπα. Εργάζονται ως μετεωρολόγοι σε τεχνολογικά ινστιτούτα και εργαστήρια, διασφαλίζοντας πως ο κόσμος έχει μια ακριβή αίσθηση του χρόνου με τη βοήθεια της κβαντικής μηχανικής και των ατομικών ρολογιών. Τέτοιου είδους ρολόγια έχουν το μέγεθος δωματίου, λειτουργούν βάσει των ταλαντώσεων των ατόμων, που είναι πιο αποτελεσματικά από το εκκρεμές του ρολογιού, και χρησιμοποιούνται για να μετρήσουν το ποσοστό λάθους σε άλλα ατομικά ρολόγια που υπάρχουν στον κόσμο. Μέχρι το 2015, το ατομικό ρολόι NPL-CsF2 του Εθνικού Εργαστηρίου Φυσικής του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν το πιο ακριβές, με πιθανότητα απώλειας ενός δευτερολέπτου ανά 138 εκατομμύρια χρόνια. Το NIST-F2 του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας των ΗΠΑ χάνει ένα δευτερόλεπτο ανά 300 εκατομμύρια χρόνια. Σταγόνες στον ωκεανό για μας, αλλά ας μη φανταστούμε τι μπορεί να γίνει αν χάσουμε τον χρόνο, στην κυριολεξία. –Παντελής Τσομπάνης
Η αλλαγή της ώρας
Αν και ο μύθος λέει ότι η θερινή ώρα θεσπίστηκε προς όφελος των αγροτών, η ιστορική αλήθεια είναι ότι ο πρώτος άνθρωπος που επιχειρηματολόγησε για την ανάγκη της ύπαρξής της ήταν ένας εντομολόγος που ήθελε περισσότερο χρόνο να ψάξει για έντομα μετά την καθημερινή του δουλειά. Το 1895 πρότεινε την ιδέα του σε μια επιστημονική εταιρεία της Νέας Ζηλανδίας και τελικά η θερινή ώρα θεσπίστηκε επισήμως το 1916. Η πρώτη χώρα που την υιοθέτησε ήταν η Γερμανία, σε μια προσπάθεια να κάνει οικονομία στο κάρβουνο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. –M.A.
Δέκα και δέκα
Όλα τα καινούργια ρολόγια δείχνουν ότι η ώρα είναι 10.10. Αυτό συμβαίνει για λόγους αισθητικής, καθώς, όταν οι δείκτες είναι τοποθετημένοι σε αυτές τις θέσεις, παρουσιάζουν μια εικόνα συμμετρική που επιτρέπει ταυτόχρονα να φαίνεται ευκρινώς το λογότυπο του κατασκευαστή. Κάποτε, τα καινούργια ρολόγια έδειχναν 8.20, αλλά οι δείκτες έτσι έμοιαζαν με «κατσούφιασμα»! –M.A.
Ο άνθρωπος που πουλούσε την ώρα
Τον 18ο αιώνα στο Λονδίνο, παρότι μεγάλο μέρος των κατοίκων διέθετε ρολόγια, συχνά βρίσκονταν να δείχνουν εντελώς διαφορετική ώρα μεταξύ τους, κάτι που κατά κανόνα οφειλόταν σε κατασκευαστικά σφάλματα. Ένας αστρονόμος ονόματι Τζον Μπέλβιλ, που εργαζόταν στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς, ρύθμιζε το ρολόι με βάση την ώρα του Αστεροσκοπείου και έπειτα επισκεπτόταν τα σπίτια των «πελατών» του σε όλη την πόλη, οι οποίοι, έναντι αμοιβής, ρύθμιζαν τα ρολόγια τους με βάση το δικό του. Αφότου ο Μπέλβιλ πέθανε, το 1856, την επιχείρησή του ανέλαβε αρχικά η χήρα του Μαρία και στη συνέχεια η κόρη του Ρουθ. –M.A.
Με τη φορά του (ηλιακού) ρολογιού
Τα ηλιακά ρολόγια λειτουργούν διαφορετικά στο νότιο και στο βόρειο ημισφαίριο. Στο βόρειο ημισφαίριο η σκιά του ήλιου κινείται από τον Βορρά προς την Ανατολή, ενώ στο νότιο ημισφαίριο η σκιά κινείται προς την αντίθεση κατεύθυνση. Όταν λέμε με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, περιγράφουμε τον τρόπο που λειτουργεί ένα ηλιακό ρολόι στο βόρειο ημισφαίριο. Για την ιστορία, το παλιότερο ηλιακό ημερολόγιο βρέθηκε το 2013, σε ένα χωράφι στη Σκωτία. Υπολογίζεται ότι χρονολογείται στο 8000 π.Χ. και αποτελούνταν από μια σειρά δώδεκα λάκκων που μιμούνταν τις φάσεις της Σελήνης. –M.A.
Ιστορίες ρολογιών
Από πότε, αλήθεια, μετράμε την ώρα; Πώς έχει αλλάξει ο τρόπος που επιχειρούμε κάτι τέτοιο μέσα στα χρόνια; Από τον ήλιο έως το νερό, τα αστέρια και το ρεύμα, ο άνθρωπος ανέκαθεν αξιοποιούσε διαφορετικά μέσα. Ο παλαιότερος τύπος ρολογιού ήταν το ηλιακό. Η πρώτη συσκευή που υποδεικνύει την ώρα ήταν κατά πάσα πιθανότητα ο Γνώμων, ο οποίος χρονολογείται στο 3500 π.Χ. Υπήρχαν και κλεψύδρες, φυσικά, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αίγυπτο, καθώς και άλλες μέθοδοι μέσα στους αιώνες για να μετρηθεί η ώρα, όπως ο αστρολάβος. Πολλοί αποδίδουν το πρώτο ρολόι τσέπης στον Γερμανό Πέτερ Χένλαϊν λίγο μετά το 1500, κάτι που όμως αμφισβητείται. Το 1840, ο Αλεξάντερ Μπέιν, ένας Σκωτσέζος κατασκευαστής ρολογιών και οργάνων, ήταν ο πρώτος που εφηύρε ένα ρολόι που τροφοδοτείται από ηλεκτρικό ρεύμα και εξήντα χρόνια αργότερα έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα ρολόγια χειρός. Το πρώτο ακριβές ατομικό ρολόι Καισίου κατασκευάστηκε το 1955. Τόσος αγώνας για να ορίσουμε τον χρόνο, κι ακόμα μας ξεφεύγει. –Γιώργος Ψωμιάδης
Η γλώσσα του χρόνου
Η γλώσσα που μιλάμε επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο. Οι αγγλόφωνοι πληθυσμοί περιγράφουν τον χρόνο σαν να είναι μπροστά ή πίσω τους ή σαν μια οριζόντια γραμμή που κινείται προς τα δεξιά. Οι πληθυσμοί που μιλούν μανδαρινικά κινέζικα τον φαντάζονται σαν μια κάθετη γραμμή όπου το κάτω άκρο αντιπροσωπεύει το μέλλον. Οι Έλληνες, από την άλλη, τείνουν να θεωρούν τον χρόνο ως μια τρισδιάστατη οντότητα, που είναι «πολύς» περισσότερο από ό,τι είναι «μακρύς». –M.A.
Κρύβε χρόνια
Στη Νότια Κορέα, αν κάποιο παιδί γεννηθεί παραμονή Πρωτοχρονιάς, θα είναι ενός έτους. Την Πρωτοχρονιά, θα γίνει δύο. Μπερδευτήκατε; Θα φταίει το παραδοσιακό σύστημα ηλικίας της ασιατικής χώρας, όπου κάθε πολίτης προσθέτει έναν χρόνο στην «καμπούρα» του κάθε Πρωτοχρονιά και όχι στα γενέθλιά του. Το σύστημα αυτό καλλιέργησε υποσυνείδητα τον ηλικιακό ρατσισμό μέσα στην κοινωνία, με τον αριθμό της ηλικίας να απαρτίζει μια κάστα που διαπερνά τη ζωή των Κορεατών. Τρεις στους τέσσερις Κορεάτες επιθυμούσαν την προσαρμογή του παραδοσιακού συστήματος στο διεθνές, με το αίτημά τους να γίνεται νομοσχέδιο και να ψηφίζεται θετικά από το Κοινοβούλιο τον περασμένο Ιούνιο. Από αύριο οι Κορεάτες θα είναι επισήμως ένα με δύο χρόνια μικρότεροι. –Π.Τσ.
Ευτυχισμένοι Αμοντάουα
«Χρόνος», «μήνας», «εβδομάδα»: Να μερικές λέξεις που δεν θα ακούσετε ποτέ από τους Αμοντάουα της Βραζιλίας, μια φυλή εκατό ανθρώπων που ζει στα βάθη του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Κανένας τους δεν αναγνωρίζει την έννοια του χρόνου. Δεν έχουν ρολόγια. Δεν έχουν ημερολόγια. Δεν γιορτάζουν γενέθλια. «Δεν είναι ότι αντλούν ευχαρίστηση από την απόρριψη του χρόνου ως έννοιας. Απλώς δεν τον χρειάζονται», λέει ο Κρις Σίνα στο BBC, καθηγητής Ψυχολογίας στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, το οποίο, σε συνεργασία με το βραζιλιάνικο Πανεπιστήμιο της Ροντόνια, μελέτησε τη φυλή. «Οι Αμοντάουα, όπως όλοι οι άνθρωποι, μπορούν να μιλήσουν για συμβάντα και την αλληλουχία τους. Απλώς δεν τα κατανοούν ως κάτι που συμβαίνει μέσα στο πλαίσιο της έννοιας του χρόνου», καταλήγει. –Βάλια Δημητρακοπούλου
Η περφόρμανς του ενός έτους
Από τις 11 Απριλίου του 1980 έως τις 11 Απριλίου του 1981, στο στούντιο του Τέτσινγκ Σιε στη Νέα Υόρκη, ένα ξυπνητήρι ήταν ρυθμισμένο να χτυπάει ανά ώρα, 24 φορές τη μέρα. Ο Σιε, ακόμα κι αν κοιμόταν, ξύπναγε κι έτρεχε να βγάλει μια φωτογραφία του εαυτού του και του ρολογιού. Κι όλα αυτά, για το πρότζεκτ του Time clock piece, μία από τις πλέον εμβληματικές καλλιτεχνικές του δράσεις με μακρά διάρκεια. Η τελευταία του τέτοια περφόρμανς ξεκίνησε ανήμερα των 36ων γενεθλίων του –στις 31 Δεκεμβρίου του 1986– με την ανακοίνωση ότι θα κάνει τέχνη, αλλά δεν θα την παρουσιάζει στο κοινό. Ολοκληρώθηκε 13 χρόνια μετά, με μια δημόσια δήλωση: «Κράτησα τον εαυτό μου ζωντανό. Επέζησα την 31η Δεκεμβρίου του 1999». Ο Σιε έχει πει ότι η τέχνη του έχει σχέση με τη σπατάλη του χρόνου και την ελεύθερη σκέψη. –Παναγιώτης Κούστας
Θα χάσουμε το τρένο
Οι διαφορετικές ζώνες ώρας που καθιερώθηκαν σε όλο τον κόσμο, βρήκαν έναν ισχυρό σύμμαχο στις πανίσχυρες τότε σιδηροδρομικές εταιρείες της Αμερικής και του Καναδά. Μέχρι τον 19ο αιώνα, κάθε περιοχή συγχρόνιζε το ρολόι της ανάλογα με τις κινήσεις του ήλιου – για παράδειγμα, στην Αμερική, έως τη δεκαετία του 1880 οι περισσότερες πόλεις είχαν τη δική τους τοπική ώρα, ανάλογα με το πότε ο ήλιος έφτανε στο υψηλότερο σημείο του ουρανού. Ωστόσο, με την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου και την επακόλουθη μείωση του χρόνου ταξιδιού από το ένα μέρος στο άλλο, τα δρομολόγια έπρεπε να αναφέρουν δεκάδες διαφορετικές ώρες άφιξης και αναχώρησης για το ίδιο τρένο, έως ότου οι εταιρείες αγανάκτησαν και αποφάσισαν να εισηγηθούν τις τέσσερις διαφορετικές ζώνες ώρας που έως σήμερα ισχύουν στις ΗΠΑ και εξαπλώθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο. –Ε.Σ.
Σινεφίλ πειράματα
Το αν η τελευταία ταινία του Όρσον Γουέλς, The Other Side of the Wind, ήταν ένα αριστούργημα ας το αφήσουμε στους κριτικούς. Αυτό που κατά τα άλλα την καθιστά άξια συζήτησης είναι το γεγονός ότι πρόκειται για τη μακροβιότερη παραγωγή στην ιστορία του κινηματογράφου, διάρκειας 48 χρόνων – τα περισσότερα μετά θάνατον του δημιουργού της. Η κατακερματισμένη, συχνά ακατανόητη αφήγηση και η αγωνιώδης προσπάθεια του Γουέλς να επιβιώσει στον κόσμο του σινεμά, μας δημιουργούν μια περίεργη αίσθηση παρόντος-παρελθόντος. Μια άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία είναι το Boyhood του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, που πήρε 12 χρόνια για να γυριστεί, με τους ηθοποιούς-χαρακτήρες να μεγαλώνουν με φυσικό τρόπο. Η Βικτόρια, πάλι, του Γερμανού Σεμπάστιαν Σίπερ κινείται αυστηρά στο τώρα: Το μεγαλύτερο μονοπλάνο που γυρίστηκε ποτέ (140 λεπτά) είναι συγκλονιστικό, σύγχρονο και κάποιες φορές επιπόλαιο, αλλά του το συγχωρούμε. –Β.Δ.
Τα ταξίδια του Doctor Who
Στο τηλεοπτικό σύμπαν του Doctor Who, της σειράς επιστημονικής φαντασίας του BBC που φέτος έκλεισε τα εξήντα της χρόνια, ο χρόνος είναι σχετικός. Το TARDIS, αυτή η χρονομηχανή που μοιάζει με τηλεφωνικό κουβούκλιο, έχει ταξιδέψει τους «Δόκτορες» και τους συντρόφους τους σε κάθε γωνιά του σύμπαντος (και όχι μόνο) και διαθέτει την ικανότητα μεταφοράς τόσο στο πιο μακρινό παρελθόν, π.χ. 4,5 δισ. χρόνια πίσω στη δημιουργία της Γης (The Runaway Bride), όσο και στο απώτερο μέλλον, λίγο μετά την καταστροφή του σύμπαντος, εκατό τρισεκατομμύρια χρόνια μετά. Οι σεναριογράφοι του επεισοδίου Listen το φαντάστηκαν ως ένα μέρος με απόλυτη σιωπή, μέχρι που κάποιος χτύπησε την πόρτα του TARDIS. Doctor Who χωρίς περιπέτεια γίνεται; –Π.Τσ.
Να ακούσουμε ένα τραγούδι;
Ραμσαριτμάνας. Ή, όπως μεταφράζεται στα ελληνικά: «Λίμνη των πράξεων του Ράμα». Το επικό θρησκευτικό ποίημα του αγιοποιημένου στον ινδουισμό ποιητή Τουλσίντας, που αποτελείται από δεκαπέντε χιλιάδες στροφές συμβολίζει τον δρόμο προς τη σωτηρία και εμπνέει τους πιστούς που το διαβάζουν δυνατά στο σπίτι τους να πετυχαίνουν τους στόχους που βάζουν. Ο δρ Τζαγκαντίς Πιλάι το διάβασε τραγουδιστά σε ένα στούντιο ηχογράφησης και πέτυχε τον στόχο του, κυκλοφορώντας το αποτέλεσμα στην αγορά σε ψηφιακή μορφή. Η διάρκειά του; 138 ώρες, 41 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα, αποτελώντας το μεγαλύτερο τραγούδι που κυκλοφόρησε ποτέ. Αλήθεια, πόσο να διαρκεί η ηχογράφηση της «Ιλιάδας»; –Π.Τσ.
Τρέξε (και πήδα)
Στις 16 Αυγούστου του 2009, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Βερολίνο, ο Γιουσέιν Μπολτ έγινε ο πρώτος (και ο μοναδικός μέχρι σήμερα) άνθρωπος που έσπασε το φράγμα των 9.6 δευτερολέπτων στα 100 μέτρα, καταγράφοντας τον χρόνο των 9.58 δευτερολέπτων. Έτσι, κατέρριψε για τρίτη συνεχόμενη φορά το παγκόσμιο ρεκόρ και επιβεβαίωσε όσους, μετά την επίσης εξωπραγματική εμφάνισή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, έναν χρόνο πριν (όπου τερμάτισε στα 9.69 με λυμένο κορδόνι και έχοντας ξεκινήσει τους πανηγυρισμούς πριν από τη γραμμή του τερματισμού), είχαν προβλέψει ότι μπορεί και καλύτερα. Στις 13 Σεπτεμβρίου του 2008, ο Γερμανός Κρίστοφερ Ίρμσχερ έσπασε κι αυτός ένα ρεκόρ στα 100 μέτρα, με εμπόδια αυτή τη φορά, καταγράφοντας χρόνο 14.82 δευτερόλεπτα. Η διαφορά είναι ότι ο δεύτερος φορούσε βατραχοπέδιλα. Και δεν κέρδισε μετάλλιο, αλλά μια αναφορά στο βιβλίο Γκίνες. –Ε.Σ.
Πριν από την προσπέραση
Λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο. Τόσο πρέπει να απέχει ο προπορευόμενος οδηγός ώστε να επιτραπεί σε εκείνον που έπεται να πατήσει το κουμπί του DRS (Drag Reduction System) στη Φόρμουλα 1· η πίσω πτέρυγα «ανοίγει», οι αεροδυναμικές αντιστάσεις μειώνονται, το μονοθέσιο παίρνει «φωτιά» για μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου, η προσπέραση γίνεται πιο απλή (και πιο πιθανή σε ένα μηχανοκίνητο σπορ που τα τελευταία χρόνια δεν ζει με την ίδια ένταση τις αμφίρροπες μάχες που ζούσε παλαιότερες δεκαετίες). Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο μετράει μόλις 12 χρόνια στα Γκραν Πρι, διχάζοντας κοινό και οδηγούς. Σε κάθε περίπτωση, o Κολομβιανός πιλότος Χουάν Πάμπλο Μοντόγια έχει πει την καλύτερη ατάκα γι’ αυτό: «Είναι σαν να δίνεις Photoshop στον Πικάσο». –Γιώργος Ρομπόλας
Ο μεγαλύτερος αγώνας
Εάν σας φαίνεται πως οι καθυστερήσεις με το VAR στο σύγχρονο ποδόσφαιρο κάνουν ένα παιχνίδι ατελείωτο, σκεφτείτε ότι κάποτε ένας ποδοσφαιρικός αγώνας διήρκεσε 3 ώρες και 23 λεπτά – ο μεγαλύτερος σε διάρκεια που έχει καταγραφεί. Αυτό συνέβη όταν αναμετρήθηκαν η Στόκπορτ και η Ντονκάστερ στο Ίτζλεϊ Παρκ στις 30 Μαρτίου 1946. Τότε υπήρχε το σύστημα «play to win», κάτι σαν το «χρυσό γκολ», που τελικά εγκαταλείφθηκε, ενώ δεν υπήρχαν πέναλτι. Μετά την κανονική διάρκεια και αφού είχε παρέλθει και η παράταση, το παιχνίδι ήταν 2-2 και καμία ομάδα δεν έλεγε να σκοράρει. Κάποια στιγμή το φως της ημέρας χάθηκε και οι παίκτες αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το γήπεδο, ανανεώνοντας το ραντεβού τους για έναν επαναληπτικό αγώνα. –Γ.Ψ.
Γκολ στις καθυστερήσεις
Ο χρόνος είναι σχετικός, κάτι που επιβεβαιώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο ποδόσφαιρο: ένας αγώνας διαρκεί 90 λεπτά, χωρίς κανείς ποτέ να γνωρίζει από πριν πότε ακριβώς θα τελειώσει. Στο τέλος κάθε 45λεπτου οι δύο ομάδες μαθαίνουν πόσος χρόνος μένει μέχρι το τελικό σφύριγμα και κάπως έτσι, σε αυτή τη χρονική χαραμάδα που αψηφά την τυποποίηση και τη σιγουριά, έχουν γραφτεί μερικές από τις μεγαλύτερες ποδοσφαιρικές ιστορίες. Όπως, για παράδειγμα, στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ του 1999, όταν η σχετικότητα του ποδοσφαίρου ανατράπηκε και αντί να κάνουν την ανατροπή οι Γερμανοί, το τρόπαιο πήρε η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ με δύο γκολ στις καθυστερήσεις, κερδίζοντας την Μπάγερν Μονάχου, η οποία μέχρι σήμερα αναρωτιέται πώς συνέβη και –κυρίως– γιατί ο θεός του ποδοσφαίρου την αγνόησε επιδεικτικά εκείνο το βράδυ. –Γ.Ρ.
Οι μέρες στον γαλαξία μας
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η μέρα στη Γη δεν διαρκεί 24 ώρες. Μία περιστροφή του πλανήτη μας ολοκληρώνεται σε 23 ώρες, 56 λεπτά και 4,2 δευτερόλεπτα. Σκεφτείτε ότι το φεγγάρι περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του μία φορά κάθε 29,5 μέρες, συνεπώς το φως της ημέρας για τους υποτιθέμενους κατοίκους του δορυφόρου μας θα διαρκούσε 14 συνεχόμενες ημέρες σύμφωνα με τις συνθήκες της Γης. Το ίδιο αντίστοιχα ισχύει και για τη νύχτα. Στον Ερμή πάλι η μέρα διαρκεί 58,6 μέρες Γης, ενώ, αν ήσασταν κάτοικος Αφροδίτης, μία μέρα σας θα αντιστοιχούσε σε 234 μέρες Γης. Εάν πάλι ξυπνούσατε στον Δία, είναι βέβαιο πως θα γκρινιάζατε συνεχώς για την έλλειψη χρόνου, αφού θα είχατε στη διάθεσή σας μόλις 9 ώρες και 55 λεπτά καθημερινά. –Γ.Ψ.
Πόσο διαρκούν τα όνειρα;
Ο μέσος άνθρωπος υπολογίζεται πως ονειρεύεται σχεδόν δύο ώρες κάθε βράδυ. Γιατί όμως νιώθουμε ότι τα όνειρα διαρκούν περισσότερο; Στο Sleep Foundation διαβάζουμε ότι οι περίοδοι ύπνου REM νωρίς τη νύχτα διαρκούν περίπου 10 λεπτά και σταδιακά αυξάνονται μέσα στο βράδυ, με μάξιμουμ διάστημα τη μία ώρα. Άλλη μία θεωρία αναφέρει πως είναι πιθανό, αν και το μυϊκό μας σύστημα παραλύει όταν κοιμόμαστε, να υπάρχει μια ανίχνευση από τον εγκέφαλο για συγκεκριμένες ενέργειες που χρειάζονται περισσότερη προσπάθεια. Οι μύες δεν αντιδρούν και το μυαλό μας προσομοιώνει την προσπάθεια αυτή, δίνοντας περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες που θεωρούνται κουραστικές. –Γ.Ψ.
Ζούμε στο παρελθόν
Ό,τι βλέπουμε στο σύμπαν τυπικά ανήκει ήδη στον παρελθόν. Χαρακτηριστικό είναι ότι, όταν κοιτάμε τον ήλιο, τον βλέπουμε όπως ακριβώς ήταν πριν από 8 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα, ενώ, όταν αγναντεύουμε το φεγγάρι, είμαστε κάτι παραπάνω από ένα δευτερόλεπτο καθυστερημένοι. Αυτό οφείλεται στην ταχύτητα που κάνει το φως για να ταξιδέψει σε εμάς. Παράλληλα ό,τι συμβαίνει γύρω μας το αντιλαμβανόμαστε με μια μικρή καθυστέρηση 80 μιλιδευτερόλεπτα, αφού τόσο χρειάζεται η εικόνα για να φτάσει από τα μάτια στον εγκέφαλό μας και με τη σειρά του εκείνος να επεξεργαστεί αυτό που βλέπουμε μετατρέποντάς το σε πληροφορία της συνείδησής μας. –Γ.Ψ.
Πρέτσελ ή νερό;
Όταν ζητάμε μάταια από ένα μικρό παιδί να φορέσει το παλτό του για να μην κρυώσει ή να πάρει ένα παγούρι στο πάρκο γιατί μπορεί να διψάσει, το παιδί αυτό (μάλλον) δεν είναι ανυπάκουο, απλώς δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοια του μέλλοντος. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα: Παιδιά από τριών έως πέντε ετών χωρίστηκαν σε ομάδες. Η πρώτη ομάδα ρωτήθηκε αν θέλει πρέτσελ ή νερό και όλα τα παιδιά απάντησαν το πρώτο. Αφού έφαγαν τα πρέτσελ, ζήτησαν νερό και έπειτα ρωτήθηκαν τι θα ήθελαν την επόμενη μέρα. Όλα απάντησαν νερό. Στη δεύτερη ομάδα, τα παιδιά ρωτήθηκαν αν θέλουν πρέτσελ ή νερό την επόμενη μέρα, χωρίς να διψάνε. Όλα απάντησαν πρέτσελ. Με άλλα λόγια, ένα παιδί δεν μπορεί να κατανοήσει ότι αυτό που νιώθει τώρα μπορεί να μην το νιώθει στο μέλλον· οι τωρινές του επιθυμίες παραμορφώνουν τις μελλοντικές του επιλογές. –Β.Δ.
Η ώρα που δεν περνάει με τίποτα
Όλοι έχουμε παρατηρήσει ότι ο χρόνος κυλάει βασανιστικά αργά όταν βρισκόμαστε στο μέσο μιας βαρετής κατάστασης, αλλά απελπιστικά γρήγορα όταν περνάμε καλά. Οι επιστήμονες έχουν διάφορες θεωρίες, αλλά φαίνεται ότι μια απλή ερμηνεία είναι πως, όσο μεγαλώνουμε, μαθαίνουμε να βασιζόμαστε σε εξωτερικούς παράγοντες για τον υπολογισμό του χρόνου (όπως το ρολόι ή η θέση του ήλιου). Όταν βαριόμαστε, τσεκάρουμε την ώρα συνεχώς, καλλιεργώντας την εντύπωση ότι η ώρα δεν περνάει με τίποτα, ενώ, όταν είμαστε συγκεντρωμένοι ή διασκεδάζουμε, απλώς ξεχνάμε να κοιτάξουμε το ρολόι μας. –Ε.Σ.
Πώς πέρασαν έτσι τα χρόνια;
Τα παιδικά και νεανικά μας χρόνια έμοιαζαν να διαρκούν κυριολεκτικά μια ζωή, ενώ, μόλις ενηλικιωθήκαμε, οι δεκαετίες άρχισαν να τρέχουν σαν νερό. Δεν είναι ιδέα μας. Εξηγείται επιστημονικά με τον όρο «oddball effect», ο οποίος αναφέρεται στο γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα συμβάντα που του κάνουν εντύπωση ως στιγμές που διαρκούν περισσότερο. Όταν είμαστε παιδιά, όλα τα ερεθίσματα είναι καινούργια και όλες οι στιγμές μάς κάνουν εντύπωση. Το νεανικό μυαλό βομβαρδίζεται συνεχώς από καινούργιες εικόνες, τις οποίες ο εγκέφαλός του αναλαμβάνει να επεξεργαστεί, κάνοντας τους μήνες και τα χρόνια να περνούν πολύ πολύ αργά. –Ε.Σ.
Έτσι κυλάει η ζωή
Το ότι περνάμε 26 χρόνια της ζωής μας στην αγκαλιά του Μορφέα μπορεί να μη σοκάρει πολλούς, αλλά το γεγονός ότι προσπαθούμε να μας πάρει ο ύπνος άλλα 7 χρόνια ίσως μας… ξυπνήσει. Επίσης, δουλεύουμε 13 χρόνια· εντάξει, φαντάζει λογικό, αλλά πώς σας φαίνεται ότι περνάμε 11 χρόνια συνολικά βλέποντας τηλεόραση και σκρολάροντας στα σόσιαλ μίντια; Για την άσκηση δεν παραχωρούμε παρά ενάμιση χρόνο της ζωής μας. Τουλάχιστον πηγαίνουμε διακοπές: λίγο παραπάνω από 3 χρόνια. Και τρώμε 4,5 χρόνια, αν και τουλάχιστον τα μισά είναι μπροστά από τον υπολογιστή του γραφείου μας. (Σύμφωνα με βρετανική έρευνα του NHS) –Β.Δ.
Παράθυρο στο παρελθόν
Τα μαγικά επιτεύγματα της τεχνολογίας σήμερα μας προσφέρουν εικόνες από δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Το «χριστουγεννιάτικο δέντρο» της NASA, για παράδειγμα, που έκλεψε τις εντυπώσεις το 2023 δεν είναι παρά ένα αστρικό σμήνος σε σχήμα δέντρου, ορατό με γυμνό μάτι, αποτελούμενο από αστέρια ηλικίας 1 έως 4 δισεκατομμυρίων ετών. Τα πράσινα «κλαδιά» σχηματίζονται από το νεφέλωμα αερίων, ενώ τα άσπρα και τα μπλε φωτάκια είναι νεαρά αστεράκια που φωτίζουν (για την ακρίβεια, φώτιζαν χιλιάδες χρόνια πριν, απλώς εμείς τα βλέπουμε τώρα). Το σμήνος απέχει 2.500 έτη φωτός από τη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι το φως που βλέπουμε τώρα είναι το φως που εξέπεμψε πριν από 2.500 χρόνια! –Ε.Σ.
