Όταν ήμουν 16 χρονών, ήθελα να γίνω ποπ σταρ. Ήμουν πεπεισμένος ότι είχα κάτι το ξεχωριστό, κάτι που θα με έκανε διάσημο – παγκοσμίως, εννοείται. Όταν έκλεισα τα 18, ένιωσα μέσα μου απίστευτη απογοήτευση που η μουσική βιομηχανία δεν με είχε ακόμη ανακαλύψει.
Ήταν η εποχή που έσκαγαν μύτη στο σπότλαϊτ –όχι ακριβώς από το πουθενά– η μία μετά την άλλη μια αρμάδα από περίπου συνομήλικές μου, περίπου τραγουδίστριες: η Μπρίτνεϊ Σπίαρς, η Κριστίνα Αγκιλέρα, η Τζέσικα Σίμπσον, η Μάντι Μουρ και η Μπίλι Πάιπερ, μεταξύ άλλων – όλες γένους θηλυκού. Στα 19 μου το πήρα απόφαση πως ήμουν πολύ μεγάλος για να γίνω ο νέος Πίτερ Αντρέ. Την ίδια εποχή, η Μαντόνα, που διήνυε την πέμπτη δεκαετία της ζωής της, όπως εγώ τώρα, εθεωρείτο «γριά». Τότε, μπορούσε ο καθένας να την «κράξει» για τα χρόνια που είχε στην πλάτη και σε άλλα σημεία του σώματός της χωρίς να «cancelαριστεί», χωρίς να κατηγορηθεί για age-shaming, για ηλικιασμό ή ακόμα και για μισογυνισμό.
Το τικ τακ του ρολογιού
Το 1976 που κυκλοφόρησε το ντεμπούτο άλμπουμ των Blondie, η Ντέμπι Χάρι, που σήμερα έχει συμπληρώσει 78 έτη ζωής, όδευε προς τα 32. Ήταν «αρκετά μεγάλη για να γίνει διάσημη». Παρ’ όλα αυτά, όχι μόνο έγινε και δη άντεξε στον χρόνο, αλλά προσέτι άνοιξε τον δρόμο για ποπ σταρ που πάτησαν πάνω στα βήματά της, όπως η Μαντόνα (και η Σίντι Λόπερ). Δισκογραφικά, οι Blondie δεν γνωρίζουν πλέον ιδιαίτερο σουξέ, αλλά συναυλιακά τα πάνε περίφημα. Τον Απρίλιο έπαιξαν στην Κοατσέλα, τον Ιούνιο στο Γκλαστονμπέρι (το οποίο το 2024 φημολογείται ότι θα το ανοίξει η Μαντόνα). Η Ντέμπι Χάρι, φωνητικά, δεν είναι σε μεγάλη φόρμα. Υποστηρίζει, όμως, άψογα τα σόου των Blondie με τα απαστράπτοντα μαύρα, βινύλ σύνολά της και τις ψηλές της μπότες. Η ποπ, μη γελιόμαστε, δεν είχε ποτέ να κάνει μόνο με τη μουσική. Μια πολυαισθητηριακή-ψυχαγωγική εμπειρία είναι, που κατά περίπτωση ίσως εξελιχθεί σε υψηλή τέχνη. Τον Οκτώβριο του 2022, είχε δηλώσει στο Attitude ότι στο ξεκίνημά της, ώσπου «να τα καταφέρει», την καταλάμβανε φόβος και τρόμος για το αν θα γίνει αποδεκτή, καθώς ήταν «ηλικιωμένη». Κοινώς, το τικ τακ του ρολογιού ηχούσε στ’ αυτιά της σαν βόμβα που θα έσκαγε, διαλύοντας τα όνειρά της.
με τους Blondie. (Φωτογραφία: Celeste Sloman / The New York Times)
Στη μόδα και στις βιομηχανίες της ψυχαγωγίας που συνδέονται με την υποκριτική τέχνη (θεατρική, κινηματογραφική, τηλεοπτική, διαφημιστική), τα πράγματα δεν είναι τόσο σκληρά για τις γυναίκες-θηλυκότητες μιας κάποιας ηλικίας όσο στη μουσική, και δη στην ποπ. Κι αυτό γιατί η ποπ είναι ταυτισμένη με τις νεανικές (υπο)κουλτούρες, με τα νιάτα. Σε επίπεδο κοινωνικών αναπαραστάσεων οι ποπ σταρ θεωρούνται a priori νέες, δροσερές, φρέσκες και, φυσικά, σέξι. Και είναι αυτή ακριβώς η εννοιολογική τους σύλληψη που κάνει τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού της ποπ μουσικής βιομηχανίας να εξουσιάζεται από τον ηλικιασμό και το age-shaming (την προσπάθεια, δηλαδή, να προκληθεί σε κάποιο άτομο αίσθημα ντροπής «διότι δεν συμπεριφέρεται όπως θα έπρεπε σύμφωνα με την ηλικία του»). Και στις άλλες προαναφερθείσες βιομηχανίες, βέβαια, τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα, συχνά, απλώς και μόνο χρησιμοποιούνται ως «σπάνια πουλιά» ή κάρακτερ μοντέλα, διότι η συμπερίληψη είναι «της μόδας».
Για να επανέλθουμε όμως στο θέμα μας: τι κάνουν οι «μεγάλες της ποπ» όταν γεράσουν, αν δεν έχουν τα κότσια της Ντέμπι Χάρι; Πολλές σταματούν τις περιοδείες και «κάνουν εξτραδάκια για να συμπληρώσουν τη σύνταξη», αρχίζοντας τα residencies σε διάφορα καζίνο και πολυτελή resorts, όπως έχει κάνει στο παρελθόν η Σερ (77 ετών) και η Μαράια Κάρεϊ (54 ετών). Τη συγκεκριμένη οδό ακολουθεί, μάλλον για λίγο προς το παρόν, και η Κάιλι Μινόγκ (55 ετών), καθώς έως τον Μάιο θα τραγουδάει στο Venetian Resort του Λας Βέγκας. Άλλες κάνουν δεύτερη καριέρα ως κριτές σε μουσικά σόου, όπως η Πόλα Αμπντούλ (61 ετών). Τη δισκογραφία οι περισσότερες τη συνεχίζουν, συχνά χωρίς σημαντική προωθητική στήριξη από κάποια εταιρεία, με μερικές να επιμένουν σε ποπ ρυθμούς και άλλες να αλλάζουν ρεπερτόριο.
Η Σερ, τον Οκτώβριο, έβγαλε νέο άλμπουμ με χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Ήδη από τη δεκαετία του 1990, είχε γίνει ανέκδοτο για την ηλικία και τις κοσμητικές επεμβάσεις που έκανε. Σίγουρα είναι μια καλλιτέχνιδα που δεν της αρέσει να φαίνεται πάνω της το πέρασμα του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά, και ίσως για όλα αυτά, δεν το έχει ρίξει σε κάποιο είδος μουσικής πιο «ταιριαστό» στην ηλικία της, π.χ. δεν ηχογραφεί μπαλάντες ή δεν διασκευάζει τις επιτυχίες της με συμφωνικές ορχήστρες. Συνεχίζει να ακολουθεί τις τάσεις κάθε εποχής που συναντά μπροστά της, απλώς «εκφράζοντας το ποια είναι σε μουσικό επίπεδο». Συνεχίζει, επίσης, να φοράει στενά, εφαρμοστά, σέξι ρούχα «που δεν είναι για την ηλικία της».
Σέξι στα πενήντα;
Η Τζένιφερ Λόπεζ, 54 ετών σήμερα, η οποία, όπως η Πόλα Αμπντούλ, κάθισε κι αυτή κάποια στιγμή στην καρέκλα της κριτικής επιτροπής του American Idol, πριν από τρία χρόνια έγραψε ιστορία επειδή στα 51 της «κατάφερε» να φορέσει ένα catsuit και να «τα δώσει όλα» στο halftime show του Super Bowl, «κάνοντας pole dancing χωρίς να δείχνει γελοία». Αυτό το περιστατικό –ένα ορόσημο για την ποπ κουλτούρα– αποκάλυψε τόσο τις κοινωνικές αναμονές από μια γυναίκα σταρ της ποπ μιας κάποιας ηλικίας («κανονικά», η Λόπεζ δεν θα μπορούσε να δείχνει σέξι στα πενήντα της, γι’ αυτό και γίνεται θέμα συζήτησης, αντικείμενο θαυμασμού, επειδή μπορεί), ενώ αποτέλεσε σημείο καμπής, κάνοντάς μας να αναθεωρήσουμε το τι «επιτρέπεται» πλέον να κάνει μια ποπ σταρ που τη δεκαετία του 1990 θα εθεωρείτο «ξεγραμμένη», ακόμα κι αν έδειχνε «πιο λαμπερή και ανανεωμένη από ποτέ» στα «έως εκεί και μη παρέκει» φωτοσοπαρισμένα εξώφυλλα των ιλουστρασιόν περιοδικών.
Η Μαντόνα, που πάντα σε αυτήν θα επιστρέφουμε, είναι μεγαλύτερη από τη Λόπεζ – έχει πατήσει τα 65. Είναι η μόνη μέγκα σταρ της φουρνιάς της που συνεχίζει να κάνει τόσο απαιτητικές περιοδείες και η μόνη που την κρεμάνε στα μανταλάκια κάθε φορά που ανοίγει το στόμα της για να καταγγείλει χωρίς περιστροφές όποια συμπεριφορά νιώθει ότι την αδικεί. Για παράδειγμα, εδώ και χρόνια κατηγορεί πολλούς ραδιοφωνικούς σταθμούς για το ότι δεν κρίνουν τη μουσική της, αλλά την ηλικία της, όταν δεν εντάσσουν στις playlist τους τα νέα της τραγούδια. Εδώ και χρόνια πολλοί δημοσιογράφοι –και ακόμα περισσότερα τρολ και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης– την περιμένουν στη γωνία για να της «την πουν», κάθε φορά και για ένα διαφορετικό της «ηλικιακό ατόπημα»: είτε πέφτει από ένα άλογο ενώ κάνει ιππασία (το 2005, στα 47 της), είτε «τρώει τα μούτρα της» στα Brit Awards (το 2015, στα 57 της), είτε μετά τη διαρροή «ντροπιαστικών φωτογραφιών» της (κάτι που συμβαίνει κάθε τρεις και λίγο), οι οποίες αποκαλύπτουν πώς πραγματικά είναι, χωρίς φίλτρα και ρετούς.
Το age-shaming που της γίνεται τα τελευταία χρόνια, όμως, δεν έχει προηγούμενο: Η ρητορική μίσους κάτω από τα post της στο Instagram και κάτω από τις αναρτήσεις άρθρων που την αφορούν στο Facebook, τη θέλει να «ξεφτιλίζεται» και να «κακογερνάει». Εκείνη, μετά τα σχόλια περί παραμόρφωσης που έγιναν έπειτα από την εμφάνισή της στα Γκράμι στις 6 Φεβρουαρίου, κατήγγειλε για μία ακόμα φορά «τον διάχυτο στον κόσμο που ζούμε ηλικιασμό και μισογυνισμό». Έναν κόσμο που έχει τα δίκια της να τον κατηγορεί για το ότι «αρνείται να τιμήσει τις γυναίκες που έχουν περάσει τα 45 και αισθάνεται την ανάγκη να τις τιμωρήσει επειδή συνεχίζουν να επιδεικνύουν αποφασιστικότητα, να δουλεύουν σκληρά και να τολμούν». Στα τέλη Ιουνίου, λίγο πριν ξεκινήσει την παγκόσμια περιοδεία της, η Μαντόνα βρέθηκε αναίσθητη στο διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη, κάτι που αποδόθηκε (επισήμως) σε σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη. Η κατάρρευσή της, όμως, αμέσως παρουσιάστηκε ως αποτέλεσμα της προσπάθειάς της να συναγωνιστεί νεότερες σταρ, όπως την Τέιλορ Σουίφτ. Και να σου να τη «μαλώνουν» επειδή δεν έχει καταλάβει πως έχει πια γεράσει. Και να σου το age-shaming να παίρνει τη μορφή του, τάχα μου, νοιαξίματος για την υγεία της, ψυχική (αλίμονο) και σωματική. Η περιοδεία της μπορεί να αναβλήθηκε για τρεις μήνες, αλλά, όταν ξεκίνησε, απέδειξε ότι όχι μόνο η Μαντόνα δεν είναι «τελειωμένη υπόθεση», αλλά και πως μπορεί να σταθεί παραπάνω από αξιοπρεπώς στη σκηνή, φορώντας σέξι κοστούμια «που δεν είναι για την ηλικία της».
Η σταρ της κάντρι Ντόλι Πάρτον, 77 ετών σήμερα, είχε πει σε μια συνέντευξή της, πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια: «Όταν περάσεις ένα ηλικιακό όριο, νομίζουν ότι είσαι τελειωμένη υπόθεση. Εγώ, όμως, δεν πρόκειται ποτέ να το βάλω κάτω. Θα συνεχίζω να βγάζω δίσκους, ακόμα κι αν αναγκαστώ να τους πουλάω από το πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου μου». Τον Νοέμβριο κυκλοφόρησε το πρώτο της ροκ άλμπουμ με τίτλο Rockstar. Την Ημέρα των Ευχαριστιών, στο ημίχρονο του ματς Cowboys-Commanders βγήκε να τραγουδήσει ντυμένη μαζορέτα (γενικά, παρότι έχει σταματήσει τα τουρ, συνεχίζει να δίνει συναυλίες). Τα μισογυνιστικά και ηλικιαστικά σχόλια του τύπου «είσαι 77, όχι 17» πήγαν και ήλθαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με έναν σωρό ανθρώπους, διάσημους και μη, να τρέχουν να την υπερασπιστούν.
Μια άλλη σταρ της κάντρι, η Σανάια Τουέιν, 58 ετών, έχει κι αυτή όπως η Μαντόνα καταφερθεί εναντίον ραδιοφωνικών σταθμών που δεν παίζουν τα νέα της τραγούδια επειδή «είναι μεγάλη σε ηλικία».
Έχοντας πουλήσει πάνω από 100 εκατομμύρια δίσκους και έχοντας εμπνεύσει σταρ όπως η Τέιλορ Σουίφτ, φέτος κυκλοφόρησε το έκτο άλμπουμ της (που φέρει τον τίτλο Queen of me). Η περιοδεία για την προώθησή του ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο. Παρότι δεν ήταν ποτέ «μάγισσα της πρόκλησης», όπως η Μαντόνα, το ότι στα ’90s τραγουδούσε κάντρι «με την κοιλιά έξω, να φαίνεται ο αφαλός της», είχε κάνει το «βαθύ Νάσβιλ» να μην την κατατάσσει ανάμεσα στους κάντρι τραγουδοποιούς, αλλά να τη θεωρεί «απλώς» ποπ σταρ. Τον Φεβρουάριο, η ίδια έσπευσε να υποστηρίξει τη Μαντόνα απέναντι στα σχόλια που δέχτηκε μετά τα Γκράμι: «Στη Μαντόνα θα πρέπει να επιτρέπεται να έχει την εμφάνιση που η ίδια επιθυμεί να έχει».
Τι είπατε, Καρλ Λάγκερφελντ;
Σε συνέντευξη της Κάιλι Μινόγκ στο People, με αφορμή το άλμπουμ της Tension, ανέφερε ότι έως και πριν από μερικά χρόνια τη ρωτούσαν έως πότε πιστεύει ότι είναι οκέι να κάνει ποπ μουσική ή να είναι σέξι, κάνοντάς τη να νιώθει άβολα, λες και επειδή μεγάλωσε έπρεπε να απολογηθεί για το ρεπερτόριό της. Φέτος, το τραγούδι της Padam Padam είναι υποψήφιο για Γκράμι στην κατηγορία Best Pop Dance Recording – σαν για να της επιτραπεί να πάρει το αίμα της πίσω. Γενικά, λοιπόν, όλα δείχνουν ότι κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει. Επειδή λέμε το αυτονόητο, ότι κανείς δεν πρόκειται να πάθει το παραμικρό αν, π.χ., η Ντέμπι Χάρι φορέσει σούπερ μίνι και μπότες που φτάνουν πάνω από το γόνατο.
Μήπως όλο αυτό, όμως, είναι μια παγίδα; Μήπως το να θέλει να κάνει «τα πάντα» μια ποπ σταρ για να παραμένει «relevant, νέα και σέξι», αντικατοπτρίζει την εσωτερίκευση του αρσενικού βλέμματος πάνω της, κάτι που, αντί να την ωφελεί, τη βλάπτει; Τα σώματα –ανδρικά, γυναικεία, αταξινόμητα– είναι φθαρτά, επηρεάζονται από το πέρασμα του χρόνου, γερνούν, οι ικανότητές τους να κάνουν τη μία μετά την άλλη τέσσερις στροφές στη σειρά ενώ κρατούν ένα μικρόφωνο και τραγουδούν το Like a virgin, λέμε τώρα, περιορίζονται. Γιατί λοιπόν –για να παίξουμε λιγάκι με τους στίχους του Mourir sur scène της Νταλιντά– να πρέπει «να θέλουν να πεθάνουν πάνω στη σκηνή, τραγουδώντας μέχρι το τέλος»; Γιατί, πολύ απλά, τις τρέφει η σκηνή. Όπως τον Μικ Τζάγκερ. Κι εφόσον δεν τίθεται θέμα γι’ αυτόν, δεν μπορεί να τίθεται ούτε για εκείνες. Κάτι τελευταίο: Ο Καρλ Λάγκερφελντ είχε κάποτε πει ότι «η νεότητα σπαταλιέται στους νέους». Ποπ σταρ όπως η Μαντόνα φαίνεται να λένε ότι η νεότητα δεν συνδέεται απαραίτητα με τη βιολογική ηλικία.