«Καλή και χρήσιμη η πυρηνική ενέργεια, τι θα κάνουμε όμως με τα απόβλητα;» Το ερώτημα αυτό απασχολεί την επιστημονική κοινότητα από τις αρχές της δεκαετίας του ’50, όταν η ανθρωπότητα αποφάσισε να αξιοποιήσει τη σχάση του ατόμου και να χτίσει τα πρώτα πυρηνικά εργοστάσια. Πολλές προτάσεις έπεσαν στο τραπέζι. Και εκείνη που φάνηκε πιο λογική ήταν να τα θάψουμε, βαθιά σε μια τεράστια σπηλιά, την οποία θα σφραγίσουμε κατόπιν με τα πιο αδιαπέραστα υλικά που προσφέρει η τεχνολογία. Το πρόβλημα λύθηκε! Ή όχι;
«Μάλλον όχι», είπαν ξανά οι επιστήμονες. Γιατί ο πολιτισμός δεν εξελίσσεται πάντα με τη γραμμικότητα που έχουμε συνηθίσει τους τελευταίους αιώνες. Η μελέτη του παρελθόντος μάς έχει διδάξει ότι, αρκετά συχνά, οι πολιτισμοί χάνουν το νήμα της Ιστορίας. Αποκόπτονται μεταξύ τους. Γλώσσες νεκρώνουν και γίνονται ακατανόητες. Σύμβολα καθίστανται ακατάληπτα. Μια πολεμική σύρραξη σε παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να σαρώσει οτιδήποτε θεωρούμε δεδομένο, να διαγράψει αρχεία, να μας στείλει όλους πίσω στην προβιομηχανική εποχή. Σε αυτό το ζοφερό –τύπου Mad Max– μέλλον, πώς θα προστατεύσουμε τους ανθρώπους από την ίδια τους την περιέργεια; Με ταμπέλες σε μια γλώσσα που ίσως να μην καταλαβαίνουν; Με σύμβολα που μπορεί να μη σημαίνουν πια τίποτα γι’ αυτούς; Ή μήπως… με γάτες;
Κάποιοι από σας μπορεί να πιστεύετε ότι η επιστημονική φαντασία εκφράζει τις πιο ακραίες ιδέες, έχοντας τη δυνατότητα να σοκάρει με όσα κατεβάζει ο νους των δημιουργών της. Ε, λοιπόν, κάνετε λάθος. Το προνόμιο αυτό ανήκει δικαιωματικά στους επιστήμονες. Το 1984, η συγγραφέας Φρανσουάζ Μπαστίντ και ο καθηγητής σημειωτικής Πάολο Φάμπρι κατέληξαν σε μια ιδέα που ξεπερνά κάθε φαντασία. Έγραφαν, σε ελεύθερη μετάφραση, τότε:
«Όταν το πολιτισμικό συνεχές σπάει, η μοναδική εγγύηση για να μεταφέρεις ένα μήνυμα διαμέσου των αιώνων είναι ο μύθος. Η αφήγησή του, από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά, μέσα από εξιστορήσεις γύρω από τη φωτιά είναι ο μόνος τρόπος για να μείνει το μήνυμα ζωντανό. Και φορέας του μύθου αυτού θα πρέπει να είναι ένα ζώο που ζει ανεξάρτητο, αδέσποτο και επιβιώνει με ελάχιστα σε όλα τα περιβάλλοντα. Η γάτα».
Και η πρότασή τους, μέσες άκρες, ήταν αυτή: «Τώρα που η γενετική μηχανική μάς προσφέρει αυτή τη δυνατότητα, θα φτιάξουμε στα εργαστήριά μας γενετικά τροποποιημένες γάτες, με γονίδια που θα αλλάζουν χρώμα στο τρίχωμά τους, όταν πλησιάζουν μια περιοχή με ελάχιστα αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας. Θα τις κάνουμε μάλιστα κόκκινες – στο χρώμα του κινδύνου! Και θα ξεκινήσουμε από τώρα τον θρύλο της κόκκινης γάτας, θα τον διδάξουμε στα παιδιά μας, θα γράψουμε παραμύθια και ιστορίες, τραγούδια και μύθους, αφήνοντας την Ιστορία να αναλάβει τα περαιτέρω, έτσι ώστε, ακόμα και μετά από δέκα ή εκατό χιλιάδες χρόνια, στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας, η κόκκινη γάτα θα σημαίνει “Κίνδυνος – θάνατος! Μείνετε μακριά!”».
Η ιδέα δεν ευδοκίμησε. Ίσως κάποιος να σκέφτηκε ότι οι φιλόζωοι θα αντιδρούσαν βίαια ή μια καλύτερη ιδέα να έπεσε στο τραπέζι (αμφιβάλλω).
Ακόμα και τώρα, όμως, αν ρωτήσετε έναν πυρηνικό φυσικό τι ακριβώς είναι οι «πυρηνικές γάτες», θα σας κοιτάξει με επιδοκιμασία και αναγνώριση. Γιατί θα είστε από τους λίγους και εκλεκτούς που ξέρουν.