Να κοιτάζεις τη βροχή από το παράθυρό σου, να βγεις μια βόλτα χωρίς το κινητό, να ονειροπολήσεις ενώ στο βάθος παίζει μια σειρά στο Netflix: πριν από μερικά χρόνια, το άρθρο της Όλγκα Μέκινγκ με τίτλο Niksen: The Case for doing nothing έγινε viral, όταν μοιράστηκε με το κοινό των New York Times την ολλανδική τέχνη του niksen, δηλαδή του να μην κάνεις απολύτως τίποτα. Η 41χρονη δημοσιογράφος, πολωνικής καταγωγής αλλά μόνιμη κάτοικος Ολλανδίας, υποστηρίζει ότι η αδράνεια είναι εξαιρετικά σημαντική για την ισορροπία μας και πως πρέπει να απεμπλακούμε από τις ενοχές που δημιουργεί μια κοινωνία εμμονική με την υπεραπασχόληση, στην οποία τα διαλείμματα είναι σπάνια και, όταν συμβαίνουν, τους δίνουμε μια παραγωγική διάσταση. Ακολούθησε ένα βιβλίο, Niksen, the art of doing nothing, που εξελίχθηκε άμεσα σε μπεστ σέλερ, έχοντας ήδη μεταφραστεί σε 15 γλώσσες, καθιστώντας την ίδια μια άτυπη εκπρόσωπο αυτής της φιλοσοφίας ζωής. Μιλήσαμε μαζί της, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι ακριβώς σημαίνει «δεν κάνω τίποτα» αλλά και πώς αυτό θα μπορούσε να κάνει τη ζωή μας λίγο καλύτερη.
Θα μας δώσετε έναν ακριβή ορισμό του niksen;
Για να προσπαθήσω να το ορίσω, θα πρέπει να σας εξηγήσω πρώτα κάτι που βρίσκω συναρπαστικό στην ολλανδική γλώσσα. Σε αυτή τη χώρα, που είναι το σπίτι μου τα τελευταία δέκα χρόνια, τα πάντα μετατρέπονται σε ρήματα. Παίζεις ποδόσφαιρο; Όχι! Ποδοσφαιρίζεις! Πληρώνεις με κάρτα; Καρτίζεις! Πίνεις ποτά με φίλους; Ποτάρεις! Όποια έκφραση και να σκεφτείς, οι Ολλανδοί την κάνουν ρήμα. Δεν κάνεις τίποτα (niks); Niksen! Η κυριολεκτική έννοια του niksen είναι «το να μην κάνεις τίποτα».
Τι θεωρείται όμως τίποτα; Το να σκρολάρω στα σόσιαλ μίντια μετά από μια μέρα δουλειάς στο γραφείο είναι niksen; Αφού έτσι αδειάζω το μυαλό μου.
Δεν θέλω να σας στενοχωρήσω, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Για σας, που γράφετε κιόλας, τα σόσιαλ μίντια έχουν διαφορετικούς ρόλους: είναι εργαλείο δουλειάς ή δικτύωσης με επαγγελματικές επαφές. Και, για να προλάβω μια επόμενη ερώτηση, ούτε το Netflix αυτό καθαυτό είναι niksen. Μπορεί να είναι ψυχαγωγία, χαλάρωση ή ένα μέσο για να μάθουμε κάτι καινούργιο, αλλά δεν είναι niksen. Δεν προσπαθώ να υποστηρίξω ότι πρέπει να απαλλαγούμε από αυτά, έχουν λόγο ύπαρξης στη ζωή μας και δεν είμαι κατά της τεχνολογίας. Δεν είναι όμως αυτό που εξετάζουμε σήμερα. Niksen είναι να ονειροπολήσεις. Να περπατήσεις στη φύση χωρίς να μετράς τα 10.000 βήματα που σου λέει το έξυπνο ρολόι σου. Δεν είναι εύκολο, το ξέρω. Το να διαβάσεις για παράδειγμα ένα βιβλίο, αν είμαστε αυστηροί, δεν είναι niksen, γιατί είναι μια ενέργεια που σου μαθαίνει κάτι, που χρειάζεται τη συγκέντρωσή σου. Niksen μπορεί να θεωρηθεί να ονειροπολείς βλέποντας μια ταινία, αυτό ναι. Το να χάνεσαι στις σκέψεις σου, με λίγα λόγια.
Το να πηγαίνεις μια βόλτα με το αυτοκίνητο ακούγοντας μουσική, για παράδειγμα, πού κατατάσσεται;
Αν δεν έχεις συγκεκριμένο προορισμό, μπορούμε κάλλιστα να το εντάξουμε. Αν θέλουμε να βάλουμε μια μεγάλη ομπρέλα στο τι περιλαμβάνει, θα λέγαμε ότι είναι το να κάνεις κάτι χωρίς να έχεις στόχο, χωρίς να θέλεις να κερδίσεις κάτι από μια συγκεκριμένη ενέργεια.
Μήπως το niksen είναι κάτι σαν διαλογισμός;
Όχι ακριβώς, αν και μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά. Στον διαλογισμό, συνήθως σε συμβουλεύουν να αφήσεις τις σκέψεις να έρθουν και να επιστρέφεις διαρκώς στο τώρα. Μια ψυχολόγος που συμμετείχε σε ένα πάνελ στο οποίο ήμουν κι εγώ καλεσμένη είπε κάτι ενδιαφέρον για τον διαλογισμό: είναι σαν να στέκεσαι στο τέρμα ενός τραπεζιού πινγκ πονγκ με τις σκέψεις να εκτοξεύονται πάνω σου. Εμένα μου φαίνεται εξαντλητικό, για να είμαι ειλικρινής. Στο niksen οι σκέψεις είναι ευπρόσδεκτες και θέλουμε να τις ακολουθήσουμε.
Πώς μπορούμε να εντάξουμε τη φιλοσοφία του niksen στη ζωή μας;
Πρέπει να αντισταθείτε στην κουλτούρα της συνεχούς απασχόλησης. Μην απολογείστε για την ανάγκη σας να κάνετε διαλείμματα, να φεύγετε για διακοπές, και αν φοβάστε μήπως θεωρηθείτε τεμπέληδες, δείτε το niksen ως ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής σας που σας επιτρέπει να βρείτε ηρεμία και να αποφύγετε την επαγγελματική εξουθένωση. Είμαι από τους μεγάλους μιλένιαλς, ή τους μικρούς Gen X, όπως κι εσείς. Είμαστε η γενιά burnout. Μας έμαθαν να δουλεύουμε σκληρά και να θεωρούμε την καριέρα τον ακρογωνιαίο λίθο της ζωής μας. Για τις γυναίκες, τα πράγματα δυσκόλεψαν ίσως ακόμα περισσότερο. Θέλαμε να τα έχουμε όλα, και καριέρα και οικογένεια. Ωστόσο, όταν τελειώνει η δουλειά μας, έχουμε μια δεύτερη απλήρωτη εργασία στο σπίτι. Είμαι μητέρα τριών παιδιών, μπορώ να σας πω ότι το πρωινό ξύπνημα είναι δύσκολο. Νομίζω πως η νεότερη γενιά ισορροπεί καλύτερα ανάμεσα στην επαγγελματική ζωή και τον προσωπικό χρόνο.
Πιστεύετε ότι το niksen είναι πιο δύσκολο για τις γυναίκες απ’ ό,τι για τους άντρες;
Νομίζω ότι είναι εξίσου δύσκολο και για τους δύο, με διαφορετικό τρόπο. Για τις γυναίκες, η λίστα με τις υποχρεώσεις δεν εξαντλείται ποτέ και, όπως είπα πριν, πολλές από αυτές τις υποχρεώσεις δεν έχουν οικονομικό αντίκρισμα. Ωστόσο, συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε σε μεγάλο βαθμό τους άντρες ως υπεύθυνους για την εξασφάλιση των προς το ζην, με αποτέλεσμα να τους είναι δύσκολο το niksen, γιατί οτιδήποτε κάνουν πρέπει να έχει ένα παραγωγικό αντίκρισμα. Τους είναι αδύνατον να χαλαρώσουν, να χάσουν χρόνο.
«Συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε σε μεγάλο βαθμό τους άντρες ως υπεύθυνους για την εξασφάλιση των προς το ζην, με αποτέλεσμα να τους είναι δύσκολο το niksen. Τους είναι αδύνατον να χαλαρώσουν».
Υπάρχει λύση σε αυτό; Μπορείτε να μου δώσετε μια πολύ πρακτική συμβουλή;
Ναι! Έχετε ατζέντα, έτσι δεν είναι; Δημιουργήστε χρόνο για niksen και σημειώστε, για παράδειγμα: «Από τις 11 μέχρι τις 11.15 δεν θα κάνω τίποτα». Μετά, βέβαια, πρέπει και να το τηρήσετε.
Φοβάμαι μήπως αυτό λειτουργήσει εναντίον μας και καταλήξουμε να έχουμε ενοχές που δεν σεβόμαστε τον χρόνο niksen που έχουμε ορίσει.
Ναι, είναι λογικός ο φόβος σας, από την άλλη αν είστε ο τύπος που θέλει να προγραμματίζει τα πάντα, ίσως πρέπει να σημειώσει και το να μην κάνει τίποτα στην ατζέντα του. Στόχος είναι να μεταφερθείς νοητά εκεί που δεν συμβαίνει τίποτα. Εκεί που δεν υπάρχει στόχος.
Οι Ολλανδοί έχουν διαφορετική νοοτροπία από τους Έλληνες. Πιστεύετε ότι αυτή η φιλοσοφία μπορεί να βρει εφαρμογή σε όλες τις κουλτούρες;
Ίσως στις άλλες γλώσσες δεν υπάρχει μία και μοναδική λέξη για το niksen, αλλά ας πούμε στα αγγλικά υπάρχει η έννοια του «lazy Sunday» («τεμπέλικη Κυριακή»), στα ισπανικά είναι καθιερωμένη η σιέστα, στα ιταλικά υπάρχει το «dolce far niente» που μεταφράζεται κυριολεκτικά «να μην κάνεις τίποτα». Σίγουρα και στα ελληνικά θα υπάρχει μια έκφραση.
Ναι, υπάρχουν αρκετές, αλλά χρησιμοποιούνται συνήθως αρνητικά, για να υποδείξουν κάποιον που είναι τεμπέλης.
Συνηθίζεται. Πιστεύω ότι πρέπει να είστε ανοιχτοί στις ευκαιρίες για niksen και είμαι σίγουρη ότι θα εκπλαγείτε από το πόσο καλοί θα είστε σε αυτό, αν το επιχειρήσετε. Ίσως κιόλας δείτε ότι κάνετε ήδη αρκετό niks, και τώρα μπορείτε να το κάνετε χωρίς να νιώθετε ενοχές, γνωρίζοντας ότι κάνετε χάρη στον εαυτό σας.
Το σεξ είναι niksen;
Όχι, το σεξ είναι σεξ.
Να ρωτήσω κάτι τελευταίο. Οι καλύτερες ιδέες έρχονται στο ντους;
Έτσι δεν είναι; Στο ντους ή αφού βγούμε μια βόλτα στη φύση ή λίγο πριν κοιμηθούμε, όταν το μυαλό αδειάζει. Πόσες φορές έχει αποδειχτεί μάταιο να βρούμε ιδέες για κάποιο πρότζεκτ όταν επικεντρωνόμαστε στο πρόβλημα; Συχνά, η ιδέα έρχεται όταν χαλαρώσουμε τελείως και το ξεχάσουμε.