Πόσα ακούμε για τις σημερινές έφηβες και πόσο ακούμε, αλήθεια, τις ίδιες; Πόσα ξέρουμε (ή καταλαβαίνουμε) για το τι σημαίνει να είσαι σήμερα κορίτσι στην Ελλάδα; Τρεις οργανισμοί, η αθηΝΕΑ, το Women On Top και οι Women Act, μετά την επιτυχία του βιβλίου τους «Είμαι Επικίνδυνη», είχαν την ευκαιρία (ή, καλύτερα, το προνόμιο) να συνομιλήσουν με 100 έφηβες από όλη τη χώρα, και να καταγράψουν, με τη δική τους, αυθεντική γλώσσα και φωνή, 100 ιστορίες με τις ελπίδες, τις ανάγκες, τις προκλήσεις και τις μικρές επικίνδυνες επαναστάσεις τους.
Οι «Μικρές Επικίνδυνες», όπως τρυφερά αρχίσαμε να αποκαλούμε το βιβλίο αυτό τους μήνες που το δουλεύαμε, δίνουν σε όλες και όλους μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, τη μοναδική ευκαιρία να θυμηθούμε, να αναγνωρίσουμε, να κατανοήσουμε και να ταυτιστούμε με μια γενιά νέων γυναικών που φέρνουν ήδη αλλαγή γύρω μας.
Ακολουθεί, μία ιστορία από το βιβλίο ως προδημοσίευση που εξασφάλισε το «Κ».
«Είμαι… αντισυμβατική»
Μου αρέσει πολύ η μουσική. Μου αρέσει να ακούω μουσική, να παίζω μουσική. Κιθάρα ασχολήθηκα και έμαθα μόνη μου, αλλά σε κάποια πράγματα με βοήθησε ο θείος μου, ο αδερφός της μητέρας μου, που είναι και αυτός μουσικός και είναι το όργανό του. Τελευταία ασχολούμαι και με μια πολεμική τέχνη που λέγεται κραβ μαγκά. Είναι χρήσιμη στην καθημερινότητά μας, γιατί δεν μαθαίνεις μόνο πώς να προστατεύεις τον εαυτό σου (που είναι βασικό) αλλά και πειθαρχία, πώς να λειτουργείς σε αγχώδεις καταστάσεις. Αποτελεί και έναν τρόπο εκτόνωσης. Πιστεύω ότι με όλα αυτά που γίνονται γύρω μας, επιθέσεις πολλές σε κορίτσια εκεί που δεν το περιμένουν, η πολεμική τέχνη είναι η μόνη που μπορεί να με προστατεύσει, γιατί μου δίνει την αυτοπεποίθηση και τη δύναμη να υπερασπιστώ τον εαυτό μου. Σκέφτομαι ότι χωρίς την πολεμική τέχνη μπορεί να δείλιαζα να αντιδράσω.
Στην απόφασή μου να σπουδάσω ψυχολογία πιστεύω ότι επηρεάστηκα πάρα πολύ από τη ζωή της μητέρας μου. Γενικά με τη μητέρα μου έχουμε μια καλή επικοινωνία. Η μητέρα μου πέρασε πολλές δυσκολίες. Στις Πανελλήνιες είχε ζοριστεί πάρα πολύ, επειδή ακολούθησε κάτι που δεν το ήθελε, κάτι που δεν την αντιπροσώπευε. Πιστεύω ότι ακόμη δυσκολεύεται να το ξεπεράσει αυτό. Οπότε, με αφορμή αυτή την εμπειρία, ασχολήθηκε πάρα πολύ με τις εναλλακτικές θεραπείες, με την ψυχή του ανθρώπου. Εγώ όσο μεγάλωνα το έβλεπα αυτό και με επηρέασε πολύ θετικά. Με ενδιαφέρει πολύ το ζήτημα «άνθρωπος» και πιστεύω ότι αξίζει να ασχολούμαστε με το τι νιώθουν οι γύρω μας.
Δεν θα έλεγα ότι έχω πολλούς φίλους ή μεγάλες παρέες. Κοντινότερους φίλους θεωρώ τα αγόρια. Ο κολλητός μου, που είμαστε μαζί από την Α´ Δημοτικού, είναι ο πιο κοντινός μου άνθρωπος. Οι περισσότεροί μου φίλοι είναι από το σχολείο και έχω σταθεί τυχερή με τις φιλίες που έχω κάνει στη ζωή μου. Όσους έχω επιλέξει για φίλους τους αγαπώ και συμφωνούμε στα περισσότερα. Με τα κορίτσια δεν θεωρώ ότι οι φιλίες μου είναι και τόσο «αντικειμενικές». Μπορεί να φταίει και το γεγονός ότι έχω τόσο κοντινή σχέση με τον κολλητό μου και αρκούμαι σε αυτό. Μπορεί όμως να φταίει και το γεγονός ότι δεν είναι τόσο αντικειμενικά τα πράγματα στις σχέσεις μου με τα κορίτσια, επειδή ελκύομαι από αυτό το φύλο και ίσως δεν νιώθω και τόσο άνετα κάποιες φορές.
Ο σεξουαλικός μου προσανατολισμός δεν είναι κάτι που νιώθω να με έχει δυσκολέψει. Από τότε που θυμάμαι να ανακαλύπτω την προτίμησή μου στα κορίτσια το αποδέχτηκα απευθείας, χωρίς να σκεφτώ πώς μπορεί να με επηρεάσει σε σχέση με το πώς θα με δει η κοινωνία. Η οικογένειά μου έπαιξε μεγάλο ρόλο σε όλο αυτό. Η μητέρα και η γιαγιά μου ήταν πολύ ανοιχτές, κάτι που με βοήθησε πάρα πολύ.
Ο πατέρας μου δεν έπαιξε κάποιον ρόλο σε αυτό. Δεν παίζει έτσι κι αλλιώς κάποιον ρόλο στη ζωή μου. Δεν έχουμε σχέσεις, δεν ήταν παντρεμένοι με τη μητέρα μου. Χώρισαν πριν γεννηθώ και αυτός μένει στην Αθήνα. Τώρα δεν έχουμε πια καμία επαφή. Αυτόν τον άνθρωπο τον βλέπω πια σαν άγνωστο, και δεν θεωρώ ότι η συγγενική σχέση κάνει κάποιον πατέρα σου. Για να είναι κάποιος πατέρας πρέπει να είναι δίπλα σου, και αν δεν μπορεί να είναι παρών, έστω να κάνει κάποιες κινήσεις ώστε να δείξει ότι θέλει να υπάρχει στη ζωή σου. Δεν μου κοστίζει η απουσία του, γιατί έχω πάρει πολλή αγάπη από την οικογένειά μου και από τους φίλους μου. Έχω πάρει πολλή αγάπη από όλες τις σχέσεις που έχω στη ζωή μου και νιώθω πλήρης μέσα από αυτές. Μου είναι ξεκάθαρο πια αυτό το θέμα και νιώθω πολύ άνετα να μιλάω ελεύθερα για αυτό.
Στο σχολείο, αν και πλησιάζουμε στις Πανελλήνιες, δεν νιώθω να αγχώνομαι περισσότερο σε σχέση με πέρυσι. Νιώθω ότι είμαι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, γιατί κάνω αυτό που μ’ αρέσει, ακολουθώ τα μαθήματα που μ’ αρέσουν. Ακόμα και οι καθηγητές που έχουμε σ’ αυτά τα μαθήματα βλέπω ότι είναι άνθρωποι αξιόλογοι και βοηθούν όσο μπορούν. Πάντως δεν θεωρώ ότι κάνουν την καλύτερη δουλειά σαν καθηγητές. Σαν άνθρωποι μπορεί να είναι καλοί, και στη δική μου περίπτωση να βλέπουν ότι κάνω την προσπάθειά μου και να με ανταμείβουν γι’ αυτό, αλλά στο μάθημα, στη μετάδοση δηλαδή γνώσεων, δεν θεωρώ ότι κάνουν τόση προσπάθεια. Δεν μας δίνουν κίνητρο να διαβάσουμε.
Σε αυτό παίζει ρόλο το γεγονός ότι έχει μπει στα σχολεία τόσο πολύ ο θεσμός των φροντιστηρίων και των ιδιαίτερων, που οι καθηγητές δεν ασχολούνται. Εγώ κάνω ένα ιδιαίτερο στα Αρχαία και κάνω και Έκθεση στο Κοινωνικό Φροντιστήριο. Η γιαγιά μου άκουσε στο ραδιόφωνο ότι υπάρχει το Κοινωνικό Φροντιστήριο και εφόσον μπορούσαμε να πάμε, αφού είμαστε μονογονεϊκή οικογένεια και έχουμε χαμηλό εισόδημα, το εκμεταλλευτήκαμε.
Στο σχολείο η παρέα μου είναι κυρίως κορίτσια, καλά παιδιά και δουλεμένα, θα έλεγα. Βλέπω όμως ότι η κοινωνία εδώ αντιμετωπίζει συχνά τα κορίτσια με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι τα αγόρια. Κάποια κορίτσια όταν τελειώσουν από το σχολείο επιστρέφουν σπίτι και βοηθούν πολύ στις δουλειές, και μάλιστα συχνά κάνουν και επιβαρυντικά σε σχέση με το πρόγραμμά τους πράγματα. Κάτι ανάλογο δεν ακούω συχνά να γίνεται σε αγόρια. Ακόμα και στην επιλογή του επαγγέλματος τα κορίτσια αντιμετωπίζονται διαφορετικά, ειδικά σε οικογένειες που ζουν στα γύρω χωριά. Βλέπω ότι λένε στα κορίτσια ότι δεν χρειάζεται να πάνε πανεπιστήμιο και καλύτερα να γίνουν κομμώτριες ή αισθητικοί.
Επίσης, βλέπω ότι πολλά κορίτσια νιώθουν την ανάγκη να κάνουν σχέση με μεγαλύτερα αγόρια. Και αυτό, όσο κι αν δεν το καταλαβαίνουν εκείνες, είναι πολύ κακό για την ψυχολογία τους, γιατί στο τέλος καταλήγουν να βγαίνουν πληγωμένες, με μειωμένη αξιοπρέπεια, και να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους άντρες.
Είναι σαν να ενηλικιώνονται γρήγορα, να πιέζονται από την κοινωνία να μπουν σε σχέσεις, ενώ είμαστε μικρές και πρέπει να έχουμε άλλες προτεραιότητες. Βέβαια μπορεί να το βλέπω εγώ έτσι, γιατί έχω αφήσει κάπως αυτό το κομμάτι. Είμαι της άποψης ότι όταν είναι να έρθει θα έρθει, και δεν το κυνηγάω τόσο πολύ.
Γενικά ό,τι εμπειρίες έχω, είτε είναι καλές είτε κακές, παίρνω το μάθημά μου και προχωράω. Και στον τρόπο που αντιδρώ στις παρέες μου πια νιώθω πιο ώριμη. Μπορεί κάποιες φορές να πηγαίνω σε μέρη που δεν θα επέλεγα, μόνο και μόνο για να έχω τη συναναστροφή με την παρέα, αλλά τον τελευταίο καιρό προσπαθώ να μην κάνω ούτε αυτό. Δεν θα πάω δηλαδή κάπου απλά και μόνο για να ευχαριστήσω τους άλλους. Ούτε με απασχολεί να δείχνω κάτι άλλο από αυτό που είμαι προς τα έξω. Και τα social media δεν τα χρησιμοποιώ για να προβληθώ. Δηλαδή στα προφίλ μου δεν έχω δημοσιεύσει τίποτα, ούτε φωτογραφίες. Ο μόνος λόγος που έχω λογαριασμούς στα social είναι για να μιλάω με μηνύματα.
Οι στιγμές που με γεμίζουν με χαρά είναι οι στιγμές που μοιράζομαι με την οικογένειά μου, με τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου, που δεν ασχολούμαστε με προβλήματα, ή κάποιες στιγμές που μπορεί να καθόμαστε στην κουζίνα, ν’ ακούμε μουσική, να μιλάμε για αόριστα πράγματα και να γελάμε. Αυτές τις στιγμές νιώθω μια μεγάλη ικανοποίηση, μια ηρεμία. Σκέφτομαι τελικά ότι κάτι τέτοιες στιγμές είναι αυτές που μας μένουν.
Κάτι που μου έχει συμβεί που με στενοχώρησε πολύ ήταν ο θάνατος της προγιαγιάς μου όταν πήγαινα Α´ ή Β´ Γυμνασίου. Ήταν ένας θάνατος πολύ ξαφνικός, που δεν τον περιμέναμε, αν και η γιαγιά ήταν πολύ μεγάλης ηλικίας. Ήταν μια γυναίκα που είχε τόση ζωντάνια μέσα της και το γεγονός ότι χάθηκε μέσα σε 24 ώρες μας συγκλόνισε όλους. Θυμάμαι τον εαυτό μου να καταρρέω όταν το έμαθα, αν και δεν ήταν ο πρώτος θάνατος που είχαμε ζήσει στην οικογένεια, είχαμε χάσει και τον παππού μου κάποια χρόνια πριν. Είχε πεθάνει από καρκίνο αλλά ήταν κάτι που το περιμέναμε, είχαμε προετοιμαστεί. Μάλλον επειδή ήμουν και μικρότερη ίσως, δεν συμμετείχα πολύ σε όλο αυτό, οπότε έχω ελάχιστες αναμνήσεις. Αλλά ο θάνατος της προγιαγιάς μου ήταν μια σημαντική στιγμή και για μένα και για όλη την οικογένεια και σηματοδότησε και μια σειρά από αλλαγές. Για παράδειγμα, δεν μας είναι ευχάριστο πια να πηγαίνουμε στο σπίτι στο χωριό. Είναι σαν να χάθηκαν στιγμές από τα παιδικά μου χρόνια που ξέρω ότι δεν θα ξανάρθουν, επειδή ακριβώς λείπει αυτός ο άνθρωπος που μας ένωνε όλους.