«Μόλις είχαμε μάθει ότι ήμουν έγκυος στο τρίτο μας παιδί και μοιραζόμασταν ανέμελοι τη χαρά μας με συγγενείς και φίλους. Ακόμα θυμάμαι το ξάφνιασμα που ένιωσα όταν άρχισαν να πέφτουν βροχή οι ερωτήσεις: “Τι θα κάνετε τώρα με το σπίτι; Αποκλείεται να χωράτε, θα πρέπει να βρείτε κάτι μεγαλύτερο”, “Μήπως να σκεφτείτε να μετακομίσετε σε μια μονοκατοικία, να έχετε και κήπο για τα παιδιά;”, “Σίγουρα θα χρειαστείτε και μεγαλύτερο αυτοκίνητο, θα είναι πολύ στριμωγμένα τα παιδιά, μπορεί να μη χωράνε και τα καθισματάκια και σίγουρα το πορτμπαγκάζ δεν θα έχει αρκετό χώρο για όλα σας τα πράγματα”, “Ίσως τώρα είναι η στιγμή για ένα δεύτερο αυτοκίνητο”. Δεν μου είχε περάσει από το μυαλό τίποτε από όλα αυτά», θυμάται η Μαρίνα. «Λίγα χρόνια πριν, είχαμε αγοράσει ένα σπίτι 87 τ.μ. με δύο υπνοδωμάτια και είχαμε ένα αυτοκίνητο που οριακά θα χαρακτηριζόταν οικογενειακό. Και να που ξαφνικά είχαμε βρεθεί να “πρέπει” να μετακομίσουμε και να αγοράσουμε και δεύτερο αυτοκίνητο – ίσως και πρώτο».
Αυτό που την εξέπληξε περισσότερο, λέει, ήταν πως όλα αυτά ο περίγυρός της τα θεωρούσε όχι μόνο φυσιολογικά, αλλά απαραίτητα για ένα νέο ζευγάρι με τρία παιδιά στις αρχές της χιλιετίας. Για την ίδια και τον σύζυγό της έμοιαζαν άσκοπα και μη αναγκαία. «Και οι δυο μας μεγαλώσαμε σε μικροαστικές οικογένειες τη δεκαετία του ’80, σε μικρά διαμερίσματα. Ο σύζυγός μου και η αδερφή του έως την αρχή της εφηβείας τους κοιμούνταν στους καναπέδες του σαλονιού. Εγώ σε μια πολυθρόνα που γινόταν κρεβάτι, επίσης στο σαλόνι. Οι γονείς του δεν είχαν καν αυτοκίνητο, η δική μου οικογένεια στριμωχνόταν σε ένα χιλιαράκι της κακιάς ώρας. Και όμως, δεν θυμάμαι καλύτερα ταξίδια με αυτοκίνητο».
Η Μαρίνα και ο Ανδρέας τελικά δεν άλλαξαν σπίτι ούτε αυτοκίνητο. Τα τρία παιδιά τους μοιράστηκαν το μεγάλο υπνοδωμάτιο του σπιτιού, όπου κοιμούνται ακόμη και σήμερα, σε μια κουκέτα με τρία κρεβάτια. Δυσανασχέτησαν γι’ αυτό αρκετές φορές μέσα στα χρόνια, αλλά και μοιράστηκαν σε αυτά τα λίγα τετραγωνικά παιχνίδια, γέλια, εκμυστηρεύσεις και σκανταλιές, καβγάδες, κλάματα και απογοητεύσεις. Η αλήθεια είναι όμως ότι η Μαρίνα και ο Ανδρέας μάλλον πήγαν κόντρα στη δημοφιλή αντίληψη που θέλει την ευζωία και τη σωστή ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού να συνδέονται με περισσότερες ανέσεις και υλική αφθονία. Το μεγάλο σπίτι, ο προσωπικός χώρος, τα δεκάδες παιχνίδια, οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες, η άνετη μετακίνηση, τα γκάτζετ θεωρούνται πια προαπαιτούμενα για την ανατροφή ενός παιδιού τον 21ο αιώνα. Στην εποχή της αποθέωσης των skills, οι γονείς μοιάζουν να βάζουν τσεκ σε μια ατελείωτη λίστα με παροχές που θα εξασφαλίσουν στο παιδί τους τη βέλτιστη σωματική, πνευματική και ψυχική ανάπτυξη και θα το εφοδιάσουν τελικά με γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που θα αυξήσουν τις πιθανότητες ενός ευοίωνου μέλλοντος. Μη διαθέτοντας κανένα αξιόπιστο εγχειρίδιο ανατροφής παιδιού, πλοηγούνται κι αυτοί σε έναν άγνωστο και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, προσπαθώντας να μην παρασύρονται από δημοφιλείς θεωρίες και έξυπνες διαφημίσεις με συμβουλές σωστής γονεϊκότητας.
Ο αλγόριθμος και οι λίστες
«Ήταν αρκετή μια αναζήτηση στο διαδίκτυο για πληροφορίες για καρότσι, ώστε ο αλγόριθμος να καταλάβει ότι είμαι έγκυος και να αρχίσει να με βομβαρδίζει με διαφημίσεις. Και σταδιακά αυτό κλιμακώθηκε και, ξεκινώντας από το ποιο είναι το καλύτερο καρότσι, κατέληξα να λαμβάνω λίστες με τα απαραίτητα για την προίκα του μωρού και για τη νέα μαμά. Βρέθηκα να κοιτάζω προσφορές για επιθέματα στήθους και κρέμες για τις ραγάδες και δεκάδες είδη που όλα διαφημίζονταν ως απαραίτητα για το νεογέννητο κι εμένα», θυμάται η Άννα. «Στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν χρειαζόμουν τίποτε από όλα αυτά».
Οι δικοί της φίλοι τη βοήθησαν να απεγκλωβιστεί από αυτόν τον καταιγισμό οδηγιών και επίπλαστων αναγκών, λέει, εξηγώντας της ότι, αφότου γεννήσει, οπότε και θα έχει καλύτερη εικόνα των αναγκών του μωρού και των δικών της, θα είναι σε θέση να πάρει πιο ψύχραιμες και σωστές αποφάσεις. «Ξέρω όμως και οικογένειες που τα αγόρασαν όλα», λέει. «Και κούνια, και λίκνο, και φωλιά, και μάρσιπο, και ριλάξ, και πορτ μπεμπέ, και καρότσι, και δεκάδες φορμάκια, πιπίλες, μπιμπερό, αποστειρωτές, επειδή πείστηκαν ότι θα εξασφάλιζαν έτσι στο μωρό ένα άνετο και ασφαλές περιβάλλον και στους γονείς μερικές λύσεις για τους πρώτους δύσκολους μήνες, αλλά και την ικανοποίηση ότι έπραξαν το σωστό γι’ αυτόν τον νέο άνθρωπο του οποίου έχουν την αποκλειστική ευθύνη».
Η Αμαλία προμηθεύτηκε φωλιά, λίκνο, κούνια και ριλάξ. Έχει επίσης αγοράσει για το λίγων μηνών μωρό της γυμναστήριο, κάρτες με φιγούρες, πολύχρωμα παιχνίδια που ερεθίζουν τις αισθήσεις και αιχμαλωτίζουν το ενδιαφέρον του, βοηθώντας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και της κινητικότητας. Και πάλι υπάρχουν δεκάδες γκάτζετ και είδη που απέρριψε. «Οι φίλες μου με μεγαλύτερα παιδιά με συμβούλευσαν να μην πάρω όλα όσα περιέχουν οι λίστες που κυκλοφορούν, και είχαν δίκιο. Ανακάλυψα, μετά τη γέννηση του μωρού, ότι δεν θα μου είχαν χρειαστεί πολλά από αυτά». Και όμως, το κόστος της γέννας και του εξοπλισμού ανήλθε τελικά σε σχεδόν 7.000 ευρώ. Προσπαθεί να ιεραρχεί τις ανάγκες του μωρού, έχοντας ως προτεραιότητα την υγεία του («δεν έχουμε κάνει εκπτώσεις στις επισκέψεις στον γιατρό, που είναι ακόμα μηνιαίες και είναι ένα σημαντικό έξοδο, και στα είδη φροντίδας της ευαίσθητης επιδερμίδας του», εξηγεί), αλλά παρ’ όλα αυτά τα ανελαστικά έξοδα ανέρχονται σε μερικές εκατοντάδες ευρώ τον μήνα.
13.000 ευρώ τον χρόνο
Είναι ακριβό σπορ να μεγαλώνεις ένα παιδί. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, για να μεγαλώσει σήμερα κάποιος ένα παιδί στην Ελλάδα, χρειάζεται περίπου 13.000 ευρώ τον χρόνο. («Για να μεγαλώσεις ένα παιδί, χρειάζεσαι ένα “χωριό” και 233.000 ευρώ», Η Καθημερινή, 30/1/2024.) Ιδιαίτερα κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής ενός παιδιού, τα έξοδα μπορεί να φτάσουν τα 3.000 ή και τα 4.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, τα έξοδα ενός μέσου νοικοκυριού με ένα παιδί το 2022 ανέρχονταν σε 2.385 ευρώ τον μήνα, ενώ ένα μέσο ζευγάρι χωρίς παιδιά ξόδευε περίπου 1.340 ευρώ. Και είναι επίσης δύσκολο να πορεύεται κανείς ενάντια στο ρεύμα που καθιέρωσε μια κατά βάση καταναλωτική κοινωνία, που μετράει την ευτυχία και την ευζωία με νόμισμα τις αγορές ολοένα και περισσότερων αγαθών. «Τα υλικά αγαθά σε κάποιον βαθμό έχουν αποκτήσει μεγάλη σημασία αντικαθιστώντας τα συναισθήματα», σημειώνει η παιδοψυχίατρος Βασιλική Θεμελή. «Οι γονείς, επειδή λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι λόγω των εργασιακών τους υποχρεώσεων, προσπαθούν να αντισταθμίσουν τη δική τους απουσία με υλικά αγαθά. Νιώθουν ενοχές γι’ αυτό και προσπαθούν να απενοχοποιηθούν με περισσότερες παροχές».
Τα έξοδα ενός μέσου νοικοκυριού με ένα παιδί το 2022 ανέρχονταν σε 2.385 ευρώ τον μήνα, ενώ ένα μέσο ζευγάρι χωρίς παιδιά ξόδευε περίπου 1.340 ευρώ.
Πολλοί γονείς, επίσης, εξαντλημένοι και οι ίδιοι από την πολύωρη και απαιτητική εργασιακή καθημερινότητα, χωρίς ενέργεια και με ελάχιστο χρόνο, αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους απασχόλησης των παιδιών με εξωσχολικές δραστηριότητες, που αντικαθιστούν τον οικογενειακό χρόνο και το ελεύθερο παιχνίδι. «Όταν τα κορίτσια ξεκίνησαν το νηπιαγωγείο, μπήκαμε κι εμείς στο “τριπάκι” των δραστηριοτήτων», θυμάται η Αναστασία, μητέρα δύο κοριτσιών 8 και 10 ετών πια. «Μπαλέτο, κιθάρα, τένις, δημιουργική απασχόληση, σκάκι. Βρεθήκαμε να τρέχουμε σχεδόν κάθε απόγευμα σε κάποια σχολή ή κέντρο δραστηριοτήτων, σέρνοντας μαζί μας δύο παιδιά κουρασμένα και γκρινιάρικα, για να διευρύνουμε τους ορίζοντές τους, να αποκτήσουν ενδιαφέροντα, να γυμνάσουν το σώμα και το μυαλό τους. Έπειτα από σχεδόν δύο χρόνια ταλαιπωρίας, που οι μικρές άλλαζαν προτιμήσεις και εμείς δρομολόγια, συνειδητοποιήσαμε ότι ξοδεύαμε την ενέργειά μας σε δραστηριότητες που μας άφηναν εξαντλημένους και ανικανοποίητους. Τα παιδιά ήταν πια και τα δύο στο Δημοτικό και είχαν φτάσει να μην έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο, να τρώνε στο πόδι, να μην έχουν διάθεση να παίξουν. Αποφασίσαμε να σταματήσουν και δεν το μετανιώσαμε. Ανακαλύψαμε όλοι την αξία της οικογενειακής χαλάρωσης, τα κορίτσια ανακουφίστηκαν που είχαν χρόνο για παιχνίδι, για να βλέπουν φίλους και συμμαθητές τα Σαββατοκύριακα».
Το χρηματιστήριο των Πανελληνίων
Η εκπαίδευση αποδεικνύεται ένα δύσκολο παζλ για τους γονείς. Συχνά τίθεται το δίλημμα «δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο», κάποιες φορές όχι μόνο για εκπαιδευτικούς λόγους, αλλά και εξαιτίας της αδυναμίας να βρεθεί φύλαξη για τα παιδιά έως τις ώρες του απογεύματος ή τις ημέρες που εκτάκτως δεν λειτουργούν τα δημόσια (π.χ. ασθένειες εκπαιδευτικών που δεν αντικαθίστανται). Για τους ίδιους λόγους, πολλοί γονείς καταφεύγουν στη λύση των κέντρων μελέτης που λειτουργούν μετά το σχολείο, όπου παραμένουν τα παιδιά μέχρι τη λήξη του ωραρίου των γονιών και ταυτόχρονα φροντίζουν ώστε οι μαθητές να επιστρέφουν στο σπίτι έχοντας ολοκληρώσει τη μελέτη τους. Φυσικά, ρόλο στην απόφαση των γονιών να παρακολουθήσει το παιδί τους ένα ιδιωτικό σχολείο ή ένα κέντρο μελέτης παίζει και η επιθυμία να του εξασφαλίσουν καλύτερη εκπαίδευση από αυτήν που θεωρούν ότι παρέχει το δημόσιο σχολείο. Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 159 ιδιωτικά Δημοτικά, 98 Γυμνάσια και 93 Λύκεια, στα οποία φοιτούν περίπου 60.000 μαθητές. Τα ετήσια δίδακτρά τους ξεκινούν από τις 4.000 ευρώ και μπορούν να φτάσουν και τις 14.000 ευρώ. Και σε αυτά πρέπει να συνυπολογιστεί το κόστος των φροντιστηριακών μαθημάτων, είτε πρόκειται για ξένες γλώσσες είτε για την προετοιμασία των Πανελληνίων εξετάσεων.
Το μηνιαίο κόστος για φροντιστήριο προετοιμασίας Πανελληνίων κυμαίνεται από 300 έως και 600 ευρώ, ανάλογα με την περιοχή και την κατεύθυνση που έχει επιλέξει ο μαθητής. Θεωρείται ένα μάλλον ανελαστικό έξοδο, καθώς κατά κανόνα ισχύει ότι «χωρίς φροντιστήριο δεν μπαίνεις στο πανεπιστήμιο» και οι γονείς δεν θα ρίσκαραν το μέλλον του παιδιού τους στερώντας του το εισιτήριο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. «Το πρόβλημα στην εφηβεία δεν είναι μόνο τα φροντιστήρια», επισημαίνει ο Σταύρος, γονιός δύο παιδιών 14 και 17 ετών, «αλλά και ότι το παιδί μπαίνει σε μια διαδικασία σύγκρισης με τους συνομηλίκους του. Το κόστος της ένδυσης εκτοξεύεται επειδή θέλει τα ρούχα που φορούν όλοι, δεν ψωνίζουν πια η μαμά και ο μπαμπάς ανάλογα με το πορτοφόλι τους. Επίσης βγαίνει με φίλους και αποκτά προσωπικά έξοδα, το χαρτζιλίκι αυξάνεται. Και αν στην παιδική ηλικία ήταν εύκολο το “όχι” ή ο περιορισμός των εξόδων, στην εφηβεία κάθε περιορισμός δημιουργεί συγκρούσεις».
Τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής δείχνουν ότι μέχρι να κλείσει ένα παιδί τα 18 του χρόνια, η οικογένειά του θα έχει ξοδέψει έως και 233.000 ευρώ! Αλλά με δεδομένο ότι αυτά τα στοιχεία συνυπολογίζουν τις δαπάνες των νοικοκυριών που έχουν παιδιά έως 16 ετών, σε αυτά τα χρήματα πρέπει να προστεθούν και μερικές ακόμα χιλιάδες ευρώ που αντιστοιχούν στο υψηλό κόστος των φροντιστηρίων.
Αγάπη, ασφάλεια, θαλπωρή
Ένα παιδί λοιπόν για να μεγαλώσει χρειάζεται χρήματα, πολλά χρήματα, γεγονός που λειτουργεί, όπως είναι φυσικό, αποτρεπτικά για πολλά ζευγάρια στο ενδεχόμενο τεκνοποίησης. Στην Ελλάδα το 2022 γεννήθηκαν 76.095 παιδιά, σχεδόν 11% λιγότερα από αυτά που ήρθαν στον κόσμο το 2021. Ακόμη λιγότερα υπολογίζεται ότι γεννήθηκαν το 2023, ενώ τα ζευγάρια που αποφασίζουν να κάνουν τρία παιδιά δεν ξεπερνούν τα 170.000 στη χώρα. Και ακόμη και χωρίς να συνυπολογίσει κανείς το οικονομικό κόστος, είναι μια μεγάλη ευθύνη, ένας μαραθώνιος ρίσκων και αποφάσεων χωρίς καμία εγγύηση επιτυχίας, τον οποίο δυσκολεύουν οι κοινωνικές επιταγές, συχνά επίπλαστες ανάγκες και η αναμέτρηση με τον μύθο του τέλειου γονιού.
Τελικά ,όμως, τι πραγματικά χρειάζεται για να μεγαλώσει ένα παιδί; «Ας σκεφτούμε τι έκανε εμάς ευτυχισμένους ως παιδιά, εκείνες τις εποχές που δεν υπήρχε όλη αυτή η αφθονία επιλογών και υλικών αγαθών», προτείνει η Βασιλική Θεμελή. «Μας έκανε ευτυχισμένους το να μπορούμε να διασκεδάσουμε με άλλα παιδιά, το να είμαστε με την οικογένειά μας γύρω από ένα τραπέζι, να γελάμε και να αστειευόμαστε, ένα ταξίδι στην εξοχή, στη θάλασσα. Η έννοια της ευτυχίας δεν περιστρεφόταν γύρω από τα υλικά αγαθά, αλλά συνδεόταν με την αγάπη, την ασφάλεια, την οικογενειακή θαλπωρή».
Aντί για παιδιά, ας πάμε ένα ταξίδι
Γνωρίζετε τους DINKs; Δηλώνουν ότι με τα χρήματα που θα ξόδευαν σε ένα παιδί μπορούν να ζήσουν μια πιο άνετη ζωή, την οποία επιλέγουν ευχαρίστως.
Καθώς το κόστος απόκτησης και ανατροφής ενός παιδιού έχει εκτοξευθεί τις τελευταίες δεκαετίες –όπως αναφέραμε παραπάνω, στην Ελλάδα ισοδυναμεί με 233.000 ευρώ έως την ενηλικίωσή του, ενώ στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι φτάνει τα 26.000 δολάρια τον μήνα–, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μειώνεται, ειδικά στις νεαρότερες ηλικίες, ο αριθμός των ζευγαριών που επιθυμούν να κάνουν παιδιά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου ένα στα δύο ζευγάρια ηλικίας μεταξύ 18 και 49 ετών δεν επιθυμεί να αποκτήσει παιδιά, ενώ στην ΕΕ παιδιά έχει αποκτήσει μόνο ένα στα τέσσερα ζευγάρια. Πρόκειται για ζευγάρια που αναφέρονται πια με τον νεόκοπο όρο DINK (Double Income, No Kids, δηλαδή διπλό εισόδημα, καθόλου παιδιά).
Οι DINKs αυτοπροσδιορίζονται ως άνθρωποι που δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά, είτε επειδή δεν είχαν την ανάγκη ή την επιθυμία είτε επειδή δεν μπόρεσαν, και ως εκ τούτου μπόρεσαν να επενδύσουν τα χρήματα που εξοικονόμησαν από την ανατροφή ενός ή και περισσότερων παιδιών σε έναν πιο άνετο τρόπο ζωής, σε επενδύσεις, σε εκπαίδευση, σε αποταμιευτικά προγράμματα. Σύμφωνα με έρευνες, σχεδόν το 50% των DINKs (είτε είναι Gen Z, είτε μιλένιαλ, είτε μπούμερ) ξοδεύουν τα χρήματα που θα είχαν χρησιμοποιήσει για την ανατροφή παιδιών σε ταξίδια.
Η Κ. είναι 57 ετών, συνταξιούχος και είναι μαζί με τον σύζυγό της εδώ και 37 χρόνια, τα 33 από αυτά παντρεμένοι. Είχαν από την αρχή αφήσει κάπως αόριστο το ενδεχόμενο να αποκτήσουν παιδί. «Δεν μου άρεσαν ποτέ τα παιδιά», λέει η Κ., «είναι μια δουλειά πλήρους απασχόλησης για πάντα. Μου αρέσει να ξέρω ότι μπορώ να κάνω ό,τι με ευχαριστεί. Αν είχα ένα παιδί, δεν θα ταξίδευα τρεις φορές τον χρόνο, για παράδειγμα, θα ταξίδευα μία. Επίσης, θα έπρεπε να θυσιάσω την ανεμελιά μου. Τώρα μπορώ, αν θέλω, όποτε θέλω, να συναντήσω τους φίλους μου, να βγω για καφέ, για φαγητό. Μπορώ να κάνω γιόγκα, βόλτες και γυμναστική στη φύση ή απλώς να χαλαρώσω διαβάζοντας, το οποίο και αγαπώ».
Σχεδόν το 68% των DINKs που δεν σκοπεύουν να αποκτήσουν απογόνους δηλώνουν σε έρευνες ότι δεν θεωρούν πως θα μετανιώσουν γι’ αυτή τους την απόφαση.
Η Κ. και ο σύζυγός της είναι ένα ευκατάστατο ζευγάρι που απολαμβάνει τη ζωή και η Κ. είχε επίγνωση ότι ο ερχομός ενός παιδιού και τα έξοδα που τον συνοδεύουν αναπόφευκτα θα επιβάρυναν τον οικογενειακό προϋπολογισμό. «Αν ήθελα πραγματικά να κάνω παιδιά, αυτό δεν θα με απασχολούσε», διευκρινίζει, αλλά το γεγονός ότι δεν ήθελε και δεν απέκτησε ποτέ τής επέτρεψε να μπορεί να χρηματοδοτεί με άνεση έναν τρόπο ζωής που την ευχαριστούσε.
Σχεδόν το 68% των DINKs που δεν σκοπεύουν να αποκτήσουν απογόνους δηλώνουν σε έρευνες ότι δεν θεωρούν ότι θα μετανιώσουν γι’ αυτή τους την απόφαση. Η Κ. δεν το έχει μετανιώσει, με διαβεβαιώνει. «Παρότι έχω δεχτεί και πολύ ρατσισμό γι’ αυτή μου την απόφαση, γιατί υπάρχει μεγάλη προκατάληψη, είμαι μια χαρά στη ζωή μου, τολμώ να πω ότι είμαι ευχαριστημένη. Είμαι χαρούμενη, περνάω καλά, έχω μια καλή ζωή. Όχι, δεν έχω μετανιώσει».
Tο προφίλ των DINKs
-Το 55% των Αμερικανών DINKs δηλώνουν ότι η καριέρα τους δεν έπαιξε κάποιο ρόλο στην απόφασή τους να μην κάνουν παιδιά.
-Την οικονομική ανεξαρτησία αναφέρει το 33% ως τον κυριότερο λόγο για την απόφασή τους να μην τεκνοποιήσουν.
-Το 32% ομολογεί ότι το κόστος ζωής των ζευγαριών με παιδιά είναι πολύ υψηλό.
-Το 22% των DINKs αδυνατεί να τεκνοποιήσει για λόγους υγείας.
-Οι DINKs που ανήκουν στην Gen Z ξοδεύουν τα χρήματά τους κυρίως στα ταξίδια (59%), στα χόμπι (51%), στα κατοικίδια (47%) και μόλις το 38% προχωρά σε επενδύσεις.
-1 στους 4 δηλώνει ότι δεν μπορούν οικονομικά να υποστηρίξουν την ανατροφή ενός παιδιού.
Πηγή: έρευνα Census Data