Το καφέ νερό του ποταμού Μανού αναδεύτηκε και γέμισε μπουρμπουλήθρες, λες και μέσα στη ζούγκλα κυλούσε ζεστή σοκολάτα. Καθώς ο οδηγός των μικρών μηχανοκίνητων κανό περνούσε προσεκτικά μέσα από ορμητικά νερά και γύρω από κρυμμένους βράχους και πεσμένα δέντρα, είχε τα μάτια του ανοιχτά για οποιοδήποτε σημάδι καταιγίδας πάνω από τον θόλο του τροπικού δάσους, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρές πλημμύρες χωρίς καμία προειδοποίηση κατά μήκος της διαδρομής μας.
Καθισμένος στην πρύμνη του κανό, δίπλα σε μια σκουριασμένη ματσέτα και σε ένα μακρύ κοντάρι από μπαμπού που βοηθά στο να διασχίσεις τον ποταμό, παρακολουθούσα με δέος μαϊμούδες να παίζουν, φανταχτερούς κόκκινους παπαγάλους να πετούν πάνω από τα δέντρα και μαύρους αλιγάτορες καϊμάν (με μήκος έως και τρία μέτρα) να λιάζονται κατά μήκος της ακτής. Βρισκόμασταν ήδη οκτώ ώρες στη βάρκα και είχαν απομείνει άλλες τέσσερις μέχρι να φτάσουμε στην κατασκήνωσή μας στον ποταμό. Παρά την πυκνή υγρασία, την ανυπόφορη ζέστη και την κουραστική μέρα στο ποτάμι, δεν θα μπορούσα να είμαι περισσότερο ενθουσιασμένος. Μπαίναμε σε μία από τις πιο απομακρυσμένες γωνιές ολόκληρου του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, κάτι που έπαιρνε αρκετή ώρα, και εγώ προσπαθούσα να απορροφήσω κάθε δευτερόλεπτο. Καθώς πλέαμε σε μια απότομη στροφή, ο λαιμός μου τινάχτηκε καθώς έπιασα με την άκρη του ματιού μου κάποια κίνηση στα δέντρα που βρίσκονταν κοντά στην άκρη του ποταμού· σε ένα σημείο, δηλαδή, όπου λίγα χρόνια πριν μια απομονωμένη φυλή ιθαγενών έριξε τα βέλη της ενάντια σε κανό σαν τα δικά μας, όταν τα μέλη της ένιωσαν να αιφνιδιάζονται την ώρα που μάζευαν αυγά χελώνας. Καθώς πλησιάζαμε, οι ανησυχίες μου εξαφανίστηκαν, αφού ένας μεγάλος τάπιρος πετάχτηκε μέσα από τα δέντρα της ζούγκλας, πολύ πιθανόν κυνηγημένος από κάποιο αρπακτικό, όπως τα τζάγκουαρ που τριγυρνούν σε αυτά τα δάση. Τον παρακολουθήσαμε με ενθουσιασμό να διασχίζει το ποτάμι και έπειτα καθίσαμε αναπαυτικά στις θέσεις μας, αναρωτώμενοι ποια έκπληξη μας περιμένει στην επόμενη γωνία.
Ένα από τα τελευταία «άγρια» μέρη
Με έτος ίδρυσης το 1973, το Εθνικό Πάρκο του ποταμού Μανού, τοποθετημένο στη νοτιοανατολική γωνιά του χάρτη του Περού, περιλαμβάνει κοντά στο 1,5 εκατ. εκτάρια καταπράσινου τροπικού δάσους. Θεωρείται μάλιστα από τους ειδικούς ότι διαθέτει μερικές από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές και τα πιο παρθένα δάση στον πλανήτη. Ο Ίαν Σέγκεμπαρθ, οικολόγος άγριας ζωής στο επάγγελμα, μελέτησε τις πεταλούδες του Μανού για αρκετά χρόνια, πριν αποφασίσει να αγοράσει ένα κατάλυμα κοντά στο Εθνικό Πάρκο, από όπου προάγει τον βιώσιμο τουρισμό. «Το καταφύγιο Manu Biosphere Reserve, το οποίο αποτελείται από τον Μανού και λίγες ακόμα γειτονικές προστατευόμενες περιοχές, είναι το καταφύγιο με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον πλανήτη – όσον αφορά τα καταφύγια που βρίσκονται σε τροπικό δάσος τουλάχιστον», λέει ο Σέγκεμπαρθ. «Είναι ένα από τα τελευταία πραγματικά “άγρια” μέρη στον πλανήτη».
Τα δυτικά σύνορα του πάρκου ξεκινούν σχεδόν από τα 4.200 μ. ύψος, μέσα στα ομιχλώδη ορεινά δάση των Άνδεων, και κατεβαίνουν βορειοανατολικά για να συναντήσουν τις πεδινές ζούγκλες της λεκάνης του Αμαζονίου προς τα σύνορα της Βραζιλίας και της Βολιβίας. Εκεί ζουν περισσότερα από 170 είδη θηλαστικών, 1.000 είδη πτηνών, 300 είδη από αμφίβια και ερπετά, και μια τεράστια ποικιλία από έντομα, τα οποία διαβιούν ανάμεσα στα κλαδιά, τα αναρριχώμενα φυτά και τα ποτάμια που απλώνονται σαν μια διάστικτη πράσινη θάλασσα στον ορίζοντα. Νέα είδη ανακαλύπτονται κάθε τρία χρόνια. Ο Περουβιανός Αμαζόνιος, ο οποίος περιλαμβάνει την επικράτεια του Μανού, είναι επίσης το σπίτι μερικών από τις πιο απομονωμένες φυλές του πλανήτη.
Μερικά από τα μέλη αυτών των φυλών έχουν δημιουργήσει μικρές κοινότητες κατά μήκος του ποταμού, όπου σχολεία, γήπεδα ποδοσφαίρου, τηλεοράσεις και πολύ γρήγορο ίντερνετ μπορεί να βρεθούν ανάμεσα σε καλύβες από καλάμια και κανό φτιαγμένα από κορμούς δέντρων. Άλλες πάλι κοινότητες έχουν αποφασίσει να παραμείνουν βαθιά κρυμμένες μες στο δάσος, ζώντας ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και ερχόμενοι πολύ σπάνια, αν όχι ποτέ, σε επικοινωνία με τον δικό μας, σύγχρονο κόσμο. Ενώ οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πάνω από 7.500 απομονωμένους ιθαγενείς στο Περού, οι ερευνητές έχουν προσπαθήσει ελάχιστα να επικοινωνήσουν μαζί τους, για να μην τεθεί σε κίνδυνο ή να παρεμποδιστεί ο παραδοσιακός τρόπος ζωής τους.
40 ώρες ταξίδι
Από το 2018 έως σήμερα, έχω κάνει τρία ταξίδια στον Μανού εργαζόμενος ως εκπαιδευτής για φωτορεπόρτερ οι οποίοι ενδιαφέρονται να μάθουν πώς μπορούν να πουν (φωτο)ιστορίες σχετικές με την προστασία της φύσης. Ξεκινώντας από την παραθαλάσσια πρωτεύουσα του Περού, τη Λίμα, περάσαμε μέσα από την αρχαία πόλη των Ίνκας, το Κούσκο, πάνω από τις κορυφές των Άνδεων και διασχίσαμε την Κοιλάδα Κοσνιπάτα, όπου μπορεί κανείς να συναντήσει πιθήκους με πυκνό τρίχωμα και πορτοκαλί παραδείσια πτηνά μέσα σε ορεινά, ομιχλώδη δάση. Έπειτα από 22 ώρες μπήκαμε στην επικράτεια του Εθνικού Πάρκου. Από εκεί χρειαστήκαμε άλλες έξι ώρες για να φτάσουμε στην καρδιά του Πάρκου, περνώντας μέσα από την απόκρημνη κοιλάδα που σου κόβει την ανάσα και οδηγώντας σε έναν από τους πιο επικίνδυνους δρόμους της Νότιας Αμερικής, πριν ανέβουμε πάνω σε μηχανοκίνητα κανό και ταξιδέψουμε για 12 ώρες ακόμα αντίθετα στο ρεύμα των ποταμών Μάντρε ντε Ντίος και Μανού.
Ενώ ήμασταν εντελώς εξαντλημένοι αλλά και απόλυτα ενθουσιασμένοι που βρισκόμασταν μέσα σε ένα από τα πιο παρθένα σημεία του Αμαζονίου, στην ατμόσφαιρα υπήρχε και μια μελαγχολία, καθώς συνειδητοποιούσαμε πόσο πολύ πρέπει κανείς να προσπαθήσει για να φτάσει σε ένα τέτοιο ανέγγιχτο σημείο του πλανήτη. Οτιδήποτε πιο προσιτό έχει χάσει την αγνότητά του εδώ και καιρό εξαιτίας των τρακτέρ, των κοπαδιών από βοοειδή και των αλυσοπρίονων.
Η πρώτη μέρα
Την πρώτη μας μέρα στον Μανού, λίγες ώρες αφότου φτάσαμε στην κατασκήνωσή μας, οι εκκωφαντικές κραυγές των κόκκινων πιθήκων του Αμαζονίου, του ζώου με την πιο δυνατή φωνή στον πλανήτη, με ξύπνησαν στις τέσσερις τα ξημερώματα.
Πετάχτηκα όρθιος μούσκεμα στον ιδρώτα και, περνώντας μέσα από τους ιστούς των εντόμων που είχαν περικυκλώσει το στρώμα μου, έβαλα γρήγορα τα ρούχα μου πριν τα σμήνη των κουνουπιών που βρίσκονταν μέσα στο δωμάτιο βρουν το γυμνό μου δέρμα που τα δελέαζε όλο το βράδυ. Αποφεύγοντας έναν μικρό λευκό σκορπιό στο πάτωμα, άρπαξα το σακίδιο και την κάμερά μου, πριν το τρεμάμενο φως από μερικές πυγολαμπίδες με οδηγήσει προς τα κανό που ήταν δεμένα στην ακροποταμιά. Καθώς ο ήλιος άρχισε να ανατέλλει μέσα στο δάσος μερικές ώρες αργότερα, σταματήσαμε σε μια ακτή όπου ένα τρίμετρο ανακόντα είχε μόλις αφήσει τα ελικοειδή χνάρια του.
Μέσα στο δάσος βρισκόταν μια μεγάλη λίμνη, καμπυλωτή σαν πέταλο, που είχε σχηματιστεί πριν από πολύ καιρό, όταν ο ποταμός άλλαξε την πορεία του, απομονώνοντας μία από τις πολλές στροφές του. Σε αντίθεση με τα γοργά τρεχούμενα νερά του Αμαζονίου, το στάσιμο, πράσινο και γεμάτο θρεπτικά συστατικά νερό τέτοιων λιμνών προσφέρει ιδανική κατοικία σε μια σειρά από είδη, όπως τα ανακόντα, τα πιράνχας και οι γιγάντιες βίδρες, οι οποίες μπορούν να φτάσουν ακόμα και τα δύο μέτρα σε μήκος. Καθώς προχωρούσαμε κατά μήκος της λίμνης πάνω σε μια μικρή αυτοσχέδια σχεδία, η ηχώ από ένα είδος κερασφόρων πτηνών της περιοχής ακουγόταν πάνω από κάθε σπιθαμή νερού. Ξαφνικά, μια σειρά από οξείες κραυγές μάς ειδοποίησαν για την παρουσία μιας οικογένειας από βίδρες που κυνηγούσαν ψάρια εκεί κοντά. Τα ενήλικα μέλη κολυμπούσαν δίπλα μας προσπαθώντας να βγάλουν μια «καλή ψαριά», ενώ τα μικρά τους γκρίνιαζαν, φώναζαν και εκλιπαρούσαν για μία μπουκιά. Το συγκεκριμένο είδος θηλαστικού είναι απειλούμενο, και μεγάλες υγιείς οικογένειες σαν αυτήν αποτελούν ελπιδοφόρο σημάδι σχετικά με την αύξηση του πληθυσμού τους.
Η κωμωδία σε ένα βάναυσο μέρος
Μερικές μέρες και αρκετές εκατοντάδες τσιμπήματα εντόμων μετά, στεκόμουν σκυφτός μέσα σε μια μικρή καλύβα, παρατηρώντας ένα κομμάτι από κατακόκκινο πηλό. Προσέχοντας να μην κάνω καμία απότομη κίνηση ή κάποιον δυνατό θόρυβο, έριξα μια ματιά έξω, εκεί όπου εκατοντάδες κόκκινοι και πράσινοι παπαγάλοι στέκονταν πάνω στα κλαδιά των δέντρων και φλυαρούσαν ασταμάτητα. Πολυπληθή σμήνη από παπαγάλους μακάο περιμένουν καθημερινά πάνω από τέτοια κοιτάσματα αργίλου μέσα στο τροπικό δάσος, με σκοπό να φάνε και να γλείψουν σημαντικά μεταλλικά στοιχεία από τον πηλό, τα οποία είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν στις τροφές του τροπικού δάσους. Αφού φάνε μία ικανοποιητική μερίδα, τα ζεύγη των παπαγάλων –πολύ συχνά ζουν μια ολόκληρη ζωή μαζί– κουβαλούν μικρά κομματάκια πηλού πίσω στα μικρά τους, τα οποία περιμένουν σε φωλιές χτισμένες μέσα στους κορμούς πανύψηλων δέντρων. Η συγκέντρωση σε τόσο μεγάλους αριθμούς είναι απαραίτητη για την προστασία απέναντι σε αρπακτικά όπως οι οσελότοι, τα πούμα, τα τζάγκουαρ και οι αετοί, που πολύ συχνά καιροφυλακτούν σε διπλανά δέντρα, περιμένοντας να επιτεθούν σε κάποιο άτυχο θήραμα. Ενώ κοιτούσα μέσα από τον φακό της κάμεράς μου, η αγωνιώδης κραυγή συναγερμού ενός παπαγάλου έκανε το κοπάδι να σκορπιστεί ατάκτως, γεμίζοντας τον ουρανό με βαθύ κόκκινο χρώμα, καθώς τα πουλιά αποσύρονταν για ασφάλεια βαθιά μέσα στο δάσος. Ακριβώς τότε, ένα μικρό λευκό τουκάν αναπήδησε κατά μήκος ενός κορμού, μιμούμενο τη φοβισμένη κραυγή των μακάο. Δεν υπήρχε κανένας πραγματικός κίνδυνος αυτή τη φορά, μόνο ένα «διαβολικό» τουκάν που είχε μιμηθεί την κραυγή συναγερμού των παπαγάλων, για να σπάσει πλάκα καθώς οι τελευταίοι πετούσαν πανικόβλητοι για να σώσουν τη ζωή τους. Πάντα πίστευα ότι τα τοπία, όπως και οι άνθρωποι, έχουν μια γκάμα συναισθημάτων και μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι μια στιγμή όπως αυτή, με τη βοήθεια ενός μικρού, κατεργάρικου πουλιού, για να αποκαλυφθεί η κωμωδία σε ένα κατά τα άλλα βάναυσο μέρος.
Σκοτάδι, αυτός ο άγνωστος
Αν και το τροπικό δάσος είναι πάντα εντυπωσιακό κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι τη νύχτα που ζωντανεύει πραγματικά. Μετά τη δύση του ηλίου, και αφού η θερμοκρασία πέσει έστω και ελάχιστα, ένας νέος κόσμος από νυχτόβια ζώα ξυπνά. Καθοδηγούμενος μόνο από τη στενή δέσμη του προβολέα μου, που έριχνε φως στο κατά τα άλλα αδιαπέραστο σκοτάδι, περπάτησα σε ένα μικρό μονοπάτι περικυκλωμένος από τα διαπεραστικά κρωξίματα των δηλητηριωδών βατράχων της περιοχής. Καθώς παρακολουθούσα έναν στρατό από εκατοντάδες μυρμήγκια να σχηματίζουν μια γραμμή στο πάτωμα της ζούγκλας, ένιωσα το ξαφνικό φύσημα του αέρα καθώς μια νυχτερίδα βαμπίρ πέρασε ξυστά από τα μαλλιά μου. Συνεχίζοντας μέσα στη νύχτα, βρήκαμε μια γιγάντια ταραντούλα να ξεμυτίζει από την υπόγεια φωλιά της, έναν ροζ πύθωνα να κυνηγά τρωκτικά και τα χνάρια από ένα ιδιαίτερα μεγάλο τζάγκουαρ, το οποίο είχε μάλλον περάσει από εκεί λίγο νωρίτερα, καθώς περιπλανιόταν στο δάσος προς αναζήτηση τροφής. Ήταν ο παράδεισος για κάθε φωτογράφο, έπιασα όμως τον εαυτό μου να κοιτάζει επανειλημμένα προς τα πάνω και να παρατηρώ επιφυλακτικά το σκοτάδι. Ακριβώς όπως συνέβη και την πρώτη στιγμή, όταν δηλαδή φτάσαμε στην επικράτεια του πάρκου με τα πλεούμενά μας, έτσι και τώρα, αναρωτιόμουν τι, ή μάλλον ποιος, μπορεί να μας παρακολουθεί μέσα από το δάσος.
Πριν από λίγους μήνες μια ομάδα ιθαγενών εμφανίστηκε μέσα στη νύχτα από το πουθενά και έκανε επιδρομή σε μια κατασκήνωση, λιγότερο από ένα χιλιόμετρο μακριά από εδώ, για να πάρει πίσω μαζί της κατσαρόλες, τηγάνια και άλλα μαγειρικά σκεύη και αντικείμενα. Αν και οι περισσότερες αιφνιδιαστικές συναντήσεις με τις απομονωμένες φυλές του ποταμού Μανού δεν είχαν βίαιη κατάληξη, δεν ανυπομονούσα και τόσο να συναντήσω μια ομάδα ιθαγενών αρματωμένων με βέλη δύο μέτρων το καθένα. Προτού επιλέξω να συνεχίσω την εξερεύνηση ή να αφήσω τις υπερβολικές νυχτερινές μου ανησυχίες να με παρασύρουν προς το κρεβάτι μου, μια λαμπερή αστραπή και η βροντή μιας καταιγίδας μάς ανάγκασαν να επιστρέψουμε γρήγορα στην κατασκήνωση καθώς ο ήχος της βροχής πλησίαζε μέσα από τα δέντρα.
Απομόνωση θα πει επιβίωση
Οι γηγενείς κοινότητες που ζουν στον Μανού αποτελούν μέρος του οικοσυστήματος όσο και τα ζώα με τα οποία μοιράζονται το τροπικό δάσος. Ο τρόπος ζωής τους, ο οποίος βασίζεται στο κυνήγι και στην τροφοσυλλογή, τους επέτρεψε να διατηρήσουν μια βιώσιμη σχέση με τον Αμαζόνιο, η οποία παραμένει σχεδόν απαράλλαχτη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αν και αρκετοί ιθαγενείς πληθυσμοί του Μανού θεωρούνται φυλές που δεν έχουν έρθει σε επαφή με τον σύγχρονο πολιτισμό, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πολύπλοκη.
Ο Κρις Φάγκαν, διευθυντής του οργανισμού Upper Amazon Conservancy, έχει περάσει σχεδόν δύο δεκαετίες συνεργαζόμενος με άλλες ΜΚΟ και τις εκάστοτε κυβερνήσεις του Περού με σκοπό την προστασία του τρόπου ζωής των ιθαγενών φυλών. «Θεωρώ ότι η φράση “δεν έχουν έρθει σε επαφή” για τις συγκεκριμένες φυλές είναι μια απαρχαιωμένη φράση», μου είπε ο ίδιος στη συνάντησή μας. «Ακόμα και οι απομονωμένοι πληθυσμοί ιθαγενών του Περού έχουν έρθει σε κάποια επαφή με τον “έξω” κόσμο… Είναι πιθανό να χρησιμοποιούν μεταλλικές ματσέτες (τις οποίες βρήκαν και δεν κατασκεύασαν), γνωρίζουν πού βρίσκονται τα πιο κοντινά σε εκείνους φυλάκια ελέγχου και περιστασιακά κάνουν επιδρομές σε καλλιέργειες για να πάρουν ρουχισμό, γιούκα και πράσινες μπανάνες». Παρά το γεγονός ότι έχουν επίγνωση του πιο σύγχρονου πολιτισμού, πολλές από τις απομονωμένες φυλές αποφεύγουν την άμεση επαφή με τον έξω κόσμο – μια μορφή αυτοσυντήρησης που πιθανότατα έλκει την καταγωγή της από την ακραία βία που έλαβε χώρα στον Μανού πριν από περίπου 130 χρόνια.
Αν και αρκετοί ιθαγενείς πληθυσμοί του Μανού θεωρούνται φυλές που δεν έχουν έρθει σε επαφή με τον σύγχρονο πολιτισμό, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πολύπλοκη.
Στα τέλη του 1800, η παραγωγή καουτσούκ στον δυτικό κόσμο σημείωσε άνθηση, καθώς οι καταναλωτές και οι κατασκευαστές αναζητούσαν το υλικό για να δημιουργήσουν ελαστικά για το νέο όχημα που εφευρέθηκε, το αυτοκίνητο. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, ειδικά στις πεδιάδες του Περού, πρόσφερε έναν εξαιρετικό βιότοπο για δέντρα από καουτσούκ, τα οποία συγκέντρωσαν την προσοχή των αποκαλούμενων «βαρόνων του καουτσούκ», που προσπαθούσαν να πλουτίσουν από τον πολύτιμο χυμό των δέντρων.
Ο Κάρλος Φερμίν Φιτζέραλντ, ένας γηγενής Περουβιανός βαρόνος, ταξίδεψε στους ποταμούς Μάντρε ντε Ντίος και Μανού υποδουλώνοντας χιλιάδες ντόπιους, με σκοπό να επεξεργαστεί και να μεταφέρει καουτσούκ από το τροπικό δάσος, για να το πουλήσει στη συνέχεια σε όλο τον κόσμο. Ορισμένες κοινότητες εξαφανίστηκαν εντελώς, ενώ άλλες υποχώρησαν βαθιά στο δάσος, όπου μπορούσαν να παραμείνουν ασφαλείς.
Αρχαίες φυλές και μοντέρνες απειλές
Σήμερα, δύο φυλές, οι Ματσιγκένκα και οι Μάσο Πίρο, ζουν σε όλη την επικράτεια του Μανού, σε διάφορα στάδια επαφής με τον σύγχρονο πολιτισμό. Μαζί με την κυβέρνηση του Περού, πολλές ΜΚΟ όπως η Upper Amazon Conservancy εργάζονται ακούραστα για να εξασφαλίσουν την προστασία των απομακρυσμένων φυλών αλλά και την ευημερία όσων έχουν επιλέξει πιο σύγχρονους τρόπους ζωής. Το κυνήγι, η υλοτομία και η γεωργία είναι παράνομα για τους μη ιθαγενείς στον Μανού και ο τουρισμός επιτρέπεται μόνο σε ένα μικρό τμήμα του πάρκου, ενώ στο υπόλοιπο επιτρέπονται μόνο επισκέψεις από ερευνητές, οικολόγους και οργανώσεις βοήθειας που παρέχουν αγαθά σε χωριά καθ’ όλο το μήκος του ποταμού.
Πέρα από τον Μανού, άλλες προστατευόμενες περιοχές περιλαμβάνουν το Εθνικό Πάρκο Άλτο Πούρους και τον καταυλισμό ιθαγενών Μάσο Πίρο, οι οποίες προσφέρουν αντίστοιχη προστασία στις ιθαγενείς κοινότητες που ζουν εντός των ορίων τους. «Έχουμε ακόμα πάρα πολλά να μάθουμε από ανθρώπους που περνούν τη ζωή τους μέσα σε αυτά τα δάση, χρησιμοποιώντας συλλογική γνώση η οποία έχει κληροδοτηθεί σε αυτούς από τις παλαιότερες γενιές», λέει ο Κρις Φάγκαν. «Ο οργανισμός μας συμμετέχει σε πολλές και διαφορετικές προσπάθειες για την προστασία των ιθαγενών φυλών, καθώς και στον αγώνα για να εξασφαλίσουν την ιδιοκτησία των πατρογονικών τους εδαφών, πριν αυτά εξαφανιστούν. Η διατήρηση του παραδοσιακού πολιτισμού στο Περού σημειώνει σταθερή πρόοδο, αλλά σοβαρές απειλές έρχονται ολοένα και πιο κοντά κάθε χρόνο για τις ιθαγενείς κοινότητες και το φυσικό περιβάλλον που τις περιβάλλει».
Ξυλεία, κοκαΐνη, χρυσός
Πιο νότια κατά μήκος του ποταμού Μάντρε ντε Ντίος, λίγες ώρες μακριά από το Εθνικό Πάρκο Μανού, το καταπράσινο τροπικό δάσος δίνει ξαφνικά τη θέση του σε ένα έρημο, γυμνό τοπίο που μοιάζει με την επιφάνεια του Άρη. Εδώ, περισσότεροι από 50.000 ανθρακωρύχοι έχουν αποψιλώσει περίπου 100.000 εκτάρια τροπικού δάσους αναζητώντας χρυσό. Ενώ η κυβέρνηση του Περού έχει κάνει κάποιες προσπάθειες να σταματήσει την καταστροφή, ακόμη και στέλνοντας τον στρατό το 2019, η τοπική διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα επέτρεψαν να συνεχιστούν η εξόρυξη και η περιβαλλοντική καταστροφή, καθώς πλησιάζει απειλητικά χρόνο με τον χρόνο προς τον Μανού. Πιο κοντά στο Εθνικό Πάρκο, και μάλιστα περιστασιακά ακόμη και εντός των συνόρων του, η παράνομη αποψίλωση των δασών με σκοπό την ξυλεία, τη γεωργία και την παραγωγή κοκαΐνης προκαλεί παρόμοιες ζημιές. «Βόρεια του Μανού παρατηρούμε σημαντική αύξηση στην παράνομη κατασκευή δρόμων σε προστατευόμενες περιοχές. Οι υπαίτιοι είναι συχνά διακινητές γης που στρατολογούν αγρότες για να καθαρίσουν το δάσος και να φυτέψουν κόκα για το εμπόριο ναρκωτικών», λέει ο Φάγκαν. «Αυτό όχι μόνο έχει τεράστιες οικολογικές επιπτώσεις, αλλά αποτελεί παράλληλα και απειλή για τις τοπικές φυλές».
Καθώς τα δέντρα συνεχίζουν να κόβονται κάθε χρόνο και η προστασία του Αμαζονίου παραμένει ένας συνεχής αγώνας, οι περιβαλλοντολόγοι αναζητούν νέους τρόπους για να βοηθήσουν. «Η επένδυση σε οργανώσεις προστασίας αλλά και η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ιθαγενών πληθυσμών είναι ένας τρόπος για να βοηθήσουμε», λέει ο Φάγκαν. «Ένας άλλος είναι να φροντίσουμε τα προϊόντα ξυλείας να βασίζονται σε διαδικασίες που ακολουθούν τις αρχές της βιωσιμότητας. Επίσης, είναι σημαντικό να μην αγοράζουμε κοκαΐνη, αφού αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους αποψίλωσης των τροπικών δασών». Ενώ οι πολιτικοί, οι οργανώσεις παροχής βοήθειας και οι καταναλωτές μπορούν πάντα να κάνουν κάτι περισσότερο για να προστατευτούν τα δάση της βροχής, η πιο ισχυρή αλλαγή πρέπει να έρθει από το εσωτερικό και όχι το εξωτερικό. Για να μπορέσει η προστασία της περιοχής να είναι βιώσιμη, οι τοπικές κοινότητες πρέπει να παίξουν ενεργό ρόλο. Για τον Σέγκεμπαρθ, ο τουρισμός μικρής κλίμακας που προωθεί την προστασία του περιβάλλοντος και δίνει προτεραιότητα στις τοπικές φυλές μπορεί να αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία. «Ο τουρισμός είναι μία από τις πολύ λίγες βιομηχανίες που είναι ικανή να δώσει στις φυλές των ιθαγενών ένα εισόδημα χωρίς να χρειάζεται να αποψιλωθούν τα δάση. Κάθε, μα κάθε άλλη δουλειά σε αυτή την περιοχή έχει… εκρηκτικές συνέπειες για το περιβάλλον. Ο τουρισμός προσφέρει έναν τρόπο να αποδοθεί χρηματική αξία στην προστασία του τροπικού δάσους και μπορεί να δώσει στις τοπικές κοινότητες ένα οικονομικό κεφάλαιο».
Κάθε χρόνο, ο Σέγκεμπαρθ και η ομάδα του οδηγούν μικρές ομάδες ανθρώπων στο Εθνικό Πάρκο Μανού, όπου δουλεύουν με ντόπιους οδηγούς με σκοπό να διδάξουν τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και το χτίσιμο μιας σχέσης ανάμεσα στους επισκέπτες και στα τροπικά δάση, η οποία θα συνεχίσει να υφίσταται και αφού γυρίσουν στα σπίτια τους. «Για μένα, ο Περουβιανός Αμαζόνιος είναι ένα από τα τελευταία, εκτεταμένα και επί της ουσίας ανέπαφα σύνορα τα οποία έχουν παραμείνει στον πλανήτη», λέει. «Είναι ένα πραγματικά μαγικό μέρος όπου κάθε ταξίδι είναι διαφορετικό και δεν ξέρεις ποτέ τι μπορεί να συναντήσεις».
Καθώς κάθομαι, πληκτρολογώντας και φέρνοντας στον νου μου στιγμές από την παρουσία μου στο πάρκο, μπορώ να επιβεβαιώσω τις ελπίδες του Ίαν. Αν και οι υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν απίστευτα δυσμενείς συνθήκες, οι ημέρες ταξιδιού φαίνονται ατελείωτες και τα τσιμπήματα των εντόμων συνεχίζουν να ενοχλούν για μήνες μετά το ταξίδι, η δύναμη του «δάσους της βροχής» έχει μια σημαντική θέση στην καρδιά όσων βρέθηκαν εδώ, αφού θέλουν να επιστρέψουν αλλά και να το προστατεύσουν. «Είναι το πιο άγριο και παρθένο μέρος που έχω πάει ή πρόκειται να πάω ποτέ…», λέει ο Φάγκαν. «Πολύ απλά, δεν υπάρχουν πολλά μέρη πάνω στη Γη όπως οι πηγές του Αμαζονίου, και έχω τη χαρά και την τιμή να βοηθώ στην προστασία τόσο της περιοχής όσο και των ιθαγενών πολιτισμών που ζουν εκεί».