Ο κυβερνήτης στέκεται μπροστά στην πόρτα του πιλοτηρίου φανερά συγκινημένος∙ μάλλον κρατιέται για να μην κλάψει. Είναι η στιγμή που η αεροσυνοδός Αγγελική Βαφειαδάκη ενημερώνει τους επιβάτες της πτήσης Α3273, με προορισμό την Αθήνα από Χίο, ότι αυτή είναι η τελευταία φορά που ο κυβερνήτης Τηλέμαχος Σινιόρος βρίσκεται στη θέση του. Η καριέρα του ξεκίνησε στην Ολυμπιακή και κλείνει 35 χρόνια μετά, στην Olympic Air, θυγατρική εταιρεία πια της AEGEAN. Μετά τα παρατεταμένα χειροκροτήματα, τα λόγια της συναδέλφου του λένε την αλήθεια σε μόλις τέσσερις λέξεις: «Ευχαριστούμε πολύ, κάπτεν μας!».
Λίγες ώρες πριν, πετάγαμε από την Αθήνα με προορισμό τη Χίο. Γύρω μου βλέπω κάποιους επιβάτες να διαβάζουν εφημερίδα, ακούω συζητήσεις περί ανέμων και υδάτων και ένα κινητό τηλέφωνο να κλείνει βιαστικά πριν την απογείωση. Δυστυχώς, οι ισχυροί άνεμοι δημιουργούν σοβαρές αναταράξεις. Ευτυχώς, η εμπειρία του 65χρονου πιλότου δείχνει να «απορροφά» τους κραδασμούς. Σε κάθε περίπτωση, το κλίμα είναι γιορτινό, με τους επιβάτες να τον ευχαριστούν από καρδιάς, ευχόμενοι «καλή σύνταξη», και το πλήρωμα να προσπαθεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Μία μέρα μετά, όμως, είναι οι αφηγήσεις από τη ζωή του εκείνες που θα μου κινήσουν πραγματικά το ενδιαφέρον.
Με ένα όνειρο τρελό
«Ήμασταν πιτσιρικάκια και ο πατέρα μας μάς έπαιρνε να πάμε να χαζέψουμε τα αεροπλάνα», μου λέει καθισμένος σε ένα στρογγυλό τραπέζι στα γραφεία της AEGEAN. Δίπλα του κάθεται ο 23χρονος γιος του, Παναγιώτης, επίσης πιλότος. Γιατί όμως συνέβαινε αυτό; Εκείνος και ο αδερφός του Στράτος ακολουθούσαν τον πατέρα τους, που ως εφημέριος στο Κεφαλάρι είχε στις αρμοδιότητές του να ορκίζει κάθε δύο-τρεις μήνες Ικάρους και σμηνίτες οι οποίοι ήταν άρρωστοι την ημέρα της ορκωμοσίας. «Μάλλον, κολλήσαμε το μικρόβιο χωρίς να το καταλάβουμε», συμπληρώνει χαμογελώντας πλατιά.
Με μεταφέρει νοητά στη δεκαετία του ’60 και στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Εκεί βρισκόταν το λεγόμενο «Goodbye», μια πολύ μεγάλη ταράτσα όπου οι συγγενείς αποχαιρετούσαν τους ταξιδιώτες. Την ίδια ώρα, λοιπόν, που ο υπόλοιπος κόσμος πήγαινε στο γήπεδο, δύο μικροί εκκολαπτόμενοι αεροπόροι έκαναν μεγάλα όνειρα. «Η λατρεία η δικιά μας ήταν να πηγαίνουμε κάθε Κυριακή και να βλέπουμε με τις ώρες τα αεροπλάνα να απογειώνονται».
Βέβαια, για μια οικογένεια με περιορισμένα οικονομικά, τα ελληνικά ’60s δεν ήταν η κατάλληλη εποχή για απατηλά όνειρα. Σπουδές για πιλότους πολιτικής αεροπορίας δεν υπήρχαν στη χώρα, ενώ το να στείλει κανείς το παιδί του στην Ακαδημία Αεροπορίας της Οξφόρδης κόστιζε πάρα πολύ. «Είχα κάψα να μπω σε αεροπλάνο. Έτσι, έκανα την πρώτη κρούση για να γίνω φροντιστής, η οποία όμως ήταν αποτυχημένη. Θα έμπαινα πολύ εύκολα, αλλά δεν είχα εκπληρώσει τη στρατιωτική μου θητεία και έτσι δεν μπορούσα να γίνω δεκτός». Τον ρωτάω αν απογοητεύτηκε. «Τα όνειρά μου κάηκαν. Είπα στον εαυτό μου “πάει, τελείωσε το παραμύθι”».
Από τα Πατήσια στη Φλόριδα
Σήμερα, ο 65χρονος κυβερνήτης Σινιόρος είναι ένας πιλότος που μόλις βγήκε στη σύνταξη, απολαμβάνοντας τον αμέριστο σεβασμό των συναδέλφων του, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν σε έναν εξοχικό χώρο στα Σπάτα για να τον τιμήσουν, ύστερα από το κύκνειο άσμα του πάνω από τα σύννεφα. Τότε, όμως, ήταν ένα παιδί ούτε 20 χρονών, που έπρεπε να δει τι θα κάνει στη ζωή του. Το μικρόβιο των πτήσεων, βέβαια, δεν έλεγε να φύγει από πάνω του – τόσο για εκείνον, όσο και για τον αδελφό του. Το παράξενο της υπόθεσης; Αντί ο πατέρας τους να βγάζει σπυριά με τις «τρέλες» που ονειρεύονταν οι γιοι του, έριχνε λάδι στη φωτιά∙ προσπαθούσε, δηλαδή, να βρει έναν τρόπο για να μπορέσουν τα παιδιά του να ζήσουν το όνειρό τους.
Ύστερα από πολλές αναζητήσεις και πυρετώδη αλληλογραφία με τις ΗΠΑ, ο κάπτεν Τηλέμαχος Σινιόρος, κάτοικος Πατησίων εκείνη την εποχή, βρέθηκε να φοιτά στη Flight Safety της Φλόριδα, μία «από τις καλύτερες σχολές στον κόσμο», όπως σημειώνει. Παράλληλα, ο μεγαλύτερος αδερφός του σπούδαζε μηχανικός αεροσκαφών στην ιδιωτική σχολή Ωμέγα στο Σύνταγμα, για να διατηρεί επαφή με το αντικείμενο. Φυσικά, για να συμβούν όλα αυτά, κάποιος έπρεπε να πάρει μερικές μεγάλες αποφάσεις. «Ο πατέρας μου πούλησε τόσο το εξοχικό που είχαμε στους Αγίους Αποστόλους, στον Κάλαμο, όσο και το αυτοκίνητό του για να σπουδάσουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά. Οι σπουδές στις ΗΠΑ κόστιζαν ούτε λίγο ούτε πολύ 800 χιλιάδες δραχμές – ένα νούμερο που στη σημερινή εποχή θα αντιστοιχούσε σε περίπου 70 χιλιάδες (!) ευρώ.
«Ο πατέρας μου πούλησε το εξοχικό που είχαμε στους Αγίους Αποστόλους και το αυτοκίνητό του για να σπουδάσουμε», λέει ο 65χρονος πιλότος.
Το μοναδικό πράγμα που ζήτησε από τον μικρό του γιο ήταν να τελειώσει όσο πιο γρήγορα γινόταν τη σχολή, ώστε να περισσέψουν χρήματα και για τον μεγάλο αδελφό. «Φρόντισα να έχω συνεχείς πτήσεις αλλά και να περνάω τα μαθήματα με την πρώτη, ώστε να τελειώσω στους 10 αντί για τους 12 μήνες». Μετά τις σπουδές όμως στην ηλιόλουστη Φλόριδα, η πραγματικότητα του χτύπησε ξανά την πόρτα: η απορρόφηση πιλότων εντός Ελλάδας, με μοναδική αερογραμμή την Ολυμπιακή της εποχής, ήταν από μικρή έως ελάχιστη. Στο ενδιάμεσο, θα έπρεπε κάπως να ζήσει. «Έκανα ό,τι δουλειά μπορείτε να φανταστείτε: από πλύσιμο πιάτων στη Γλυφάδα μέχρι ντελίβερι και διανομές σε καθαριστήριο. Μάλιστα, θυμάμαι να μου φεύγουν τα πιάτα από τα χέρια κάθε φορά που περνούσε ένα αεροπλάνο πάνω από το μαγαζί που δούλευα». Ήταν μια δύσκολη περίοδος, που διήρκεσε δέκα ολόκληρα χρόνια. Στο τέλος της, το 1989, πέρασε επιτέλους τις εξετάσεις για να γίνει πιλότος της Ολυμπιακής. Το όνειρο είχε γίνει πραγματικότητα μετά από πολύ κόπο.
Δαμάζοντας τους ανέμους
«Έχετε πετάξει μαζί;», ρωτούν τον 23χρονο Παναγιώτη Σινιόρο κατά τη διάρκεια της τελευταίας πτήσης του πατέρα του. «Ναι, πολλές φορές», λέει με ένα σεμνό χαμόγελο που δεν αφήνει την περηφάνια να πλημμυρίσει τους στενούς διαδρόμους του αεροσκάφους που εκτελεί το δρομολόγιο Χίο-Αθήνα. Για εκείνον, ο πατέρας του αποτελεί πρότυπο – και όχι μόνο για τον ίδιο, αφού στις συζητήσεις ανάμεσα στους πιλότους, κατά τη διάρκεια του τιμητικού γεύματος, όλοι λένε ότι σχεδόν ποτέ δεν βρέθηκαν σε αεροδρόμιο πριν από τον κυβερνήτη Σινιόρο, ενώ η ψυχραιμία και η ηρεμία του είναι παροιμιώδης.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας στα γραφεία της AEGEAN, την επόμενη μέρα της πτήσης, η κουβέντα πηγαίνει στον Σήφη Μιγάδη, τον ηρωικό πιλότο της Ολυμπιακής, ο οποίος τον Αύγουστο του 1978 κατάφερε να σώσει τη ζωή 418 επιβατών, παρότι έχασε και τους δύο κινητήρες του αεροσκάφους εν πτήσει και χρειάστηκε να πετάξει τόσο χαμηλά, ώστε «έκοψε κεραίες» σε Νέα Σμύρνη και Παλαιό Φάληρο. Μάλιστα, ήταν έτοιμος να οδηγήσει το αεροπλάνο προς το όρος Αιγάλεω, μακριά από τον οικιστικό ιστό, σε μια προσπάθεια να μειώσει την καταστροφή, αν επιβεβαιωνόταν το χειρότερο σενάριο. Τελικά, κατάφερε να κάνει προσγείωση σώζοντας τους πάντες. «Η Boeing έβαλε οκτώ φορές την εν λόγω πτήση στο flight simulator και τις οκτώ φορές το αεροπλάνο έπεσε», μου λέει χαρακτηριστικά. «Η ψυχραιμία και ο επαγγελματισμός του διδάσκονται μέχρι σήμερα», μου τονίζει με νόημα. Δεν είναι και μικρό πράγμα να κρατάς τις ζωές τόσων ανθρώπων στα χέρια σου.
Για τον κάπτεν Σινιόρο και τη δικιά του γενιά πιλότων, τα πράγματα δεν ήρθαν εύκολα ούτε ήταν ρόδινα στην καριέρα τους.
Μου εξηγεί ότι το να πετάς μικρά σε μέγεθος αεροσκάφη, τα οποία δεν μπορούν να ανέβουν πάνω από τα σύννεφα, όντας εκτεθειμένα στις απότομες εναλλαγές του καιρού, σε εποχές όπου το ground control (έλεγχος εδάφους) δεν ήταν το ίδιο εξελιγμένο όσο σήμερα, δεν είναι ακριβώς η πιο εύκολη δουλειά που μπορεί να κάνει κανείς στον κόσμο. Μάλλον, το ακριβώς αντίθετο: χρειάζεται «καλούς καπετάνιους» στη «φουρτούνα».
Πετώντας με κάθε κόστος
«Πόρτα δεν είχε το πιλοτήριο, παρά μόνο κάτι κουρτινάκια, τα οποία άνοιγαν οι επιβάτες για να βλέπουν μέσα», θυμάται με χαμόγελο καθώς αφηγείται τα πρώτα του χρόνια στο επάγγελμα. Πετούσε σε κάθε μήκος και πλάτος του Αιγαίου, μεταφέροντας ανθρώπους, είδη πρώτης ανάγκης αλλά και ασθενείς που έχρηζαν επείγουσας βοήθειας. Τα μάτια του είδαν πολλά, ενώ πολλοί συνάδελφοί του λιποψυχούσαν, και με το δίκιο τους. «Εγώ άντεχα να βλέπω τα πάντα. Εκείνο που δεν άντεχα ήταν να ακούω ανθρώπους να πονάνε». Έσφιγγε όμως τα δόντια και συνέχιζε – τι άλλο μπορούσε να κάνει;
Πολύ συχνά οι γιατροί τον χτυπούσαν στην πλάτη για να πάει πιο γρήγορα, αφού οι ασθενείς κινδύνευαν. Θέλοντας και μη, οι σχέσεις του ατσαλώνονταν κάτω από ακραίες συνθήκες. Μάλιστα, κάποια εποχή χρειάστηκε να κάνουν διακομιδές ασθενών με μηνιγγίτιδα, επειδή υπήρχε έξαρση. «Η ασθένεια όμως ήταν κολλητική», μου λέει με νόημα. «Φορούσαμε κάτι πρωτόγονες μάσκες και κάτι γάντια μέχρι τον αγκώνα για λόγους ασφαλείας». Αναρωτιέμαι αν φοβόταν μην κολλήσει. Όπως είναι λογικό, κάθε φορά που ένας ασθενής έβηχε, η καρδιά του έτρεμε. Έκανε όμως τη δουλειά με κάθε κόστος.
Μικροσκοπικά αεροπλάνα, τεράστια καρδιά
Κάποτε ένας γιατρός τού είπε ότι πρέπει επειγόντως να πάρουν επιπλέον εξοπλισμό στο αεροπλάνο. Ο λόγος; Έπρεπε να μεταφέρουν ένα νεογέννητο τεσσάρων ωρών που ήταν παιδί τοξικοεξαρτημένης μητέρας και βίωνε στερητικό σύνδρομο. Στο τέλος της πτήσης ο κυβερνήτης Σινιόρος, ρωτούσε με αγωνία τους γιατρούς τι θα γίνει με το μωρό και εκείνοι υπόσχονταν να το σώσουν με μεταγγίσεις. Τέτοιες ιστορίες δεν ήταν σπάνιες στην καριέρα του.
«Πολλές φορές κινούμασταν στα όρια των δυνατοτήτων που μας έδινε η δικαιοδοσία μας», εξομολογείται καθώς αφηγείται άλλη μία ιστορία. Μια μέρα στην Πάρο τού είπαν ότι πρέπει να μεταφέρει έναν ασθενή με ακατάσχετη αιμορραγία. «Πώς να τον πάρω; Δεν είχα ούτε φορεία ούτε τίποτα μέσα», θυμάται. Όταν όμως αντίκρισε τον άνθρωπο, κατάλαβε ότι ήταν ο στρατιωτικός που είχε υπογράψει τη μετάθεσή του στην Πολεμική Αεροπορία. «Τι πάθατε;», τον ρώτησε, αλλά εκείνος δεν μπορούσε να μιλήσει. «Δεν υπήρχε περίπτωση να τον αφήσω εκεί», μου λέει, με το αίσθημα ευθύνης να ζωγραφίζεται στα μάτια του. Εξασφάλισε, λοιπόν, ένα φορείο από το τοπικό Κέντρο Υγείας και έπεισε 19 επιβάτες να καθίσουν στις θέσεις τους, με ένα επείγον περιστατικό να βρίσκεται ξαπλωμένο και δεμένο με σκοινιά ανάμεσα στα πόδια τους. Τα πράγματα ήταν απλά: έπρεπε να σώσει μια ζωή.
Στις εσχατιές της ελληνικής επικράτειας
«Μήλος, Λέρος, Σάμος», λέει απαριθμώντας τα αεροδρόμια των ελληνικών νησιών που για διαφορετικούς λόγους θεωρεί τα πιο «δύσκολα». Πιάνουν συζήτηση με τον γιο του, χρησιμοποιώντας την ιδιόλεκτο των αεροπόρων, ανάμεικτη με τεχνικούς όρους, ανταλλάσσοντας επιχειρήματα για τις δυσκολίες του κάθε νησιού. Δεν μου είναι εύκολο να καταλάβω τις λεπτομέρειες, αντιλαμβάνομαι όμως ότι έχει πετάξει πάνω από κάθε εκατοστό του Αιγαίου. Μάλιστα, σε κάποια νησιά όπως η Λέρος, όταν οι επιβάτες τον αναγνωρίζουν, βυθίζονται αναπαυτικά στα καθίσματα, όντας σίγουροι ότι αυτή θα είναι μια ήρεμη πτήση.
«Κάποτε ήμουν κυβερνήτης σε ένα δρομολόγιο που πήγαινε Πάρο-Ρόδο-Καστελλόριζο», λέει. Μου εξηγεί ότι μετέφερε είδη πρώτης ανάγκης, όπως φάρμακα, με τους ακρίτες του νησιού να τον περιμένουν ως «μάννα εξ ουρανού». Προσγειωνόταν σε έναν χώρο χωρίς φράχτη, με έναν επιστάτη να επιβλέπει τις προμήθειες και με όλο τον πληθυσμό του νησιού να τον περιμένει στο αεροδρόμιο. Στο πρόσωπό του έβλεπαν τη σύνδεση με τον έξω κόσμο.
«Σε μία άλλη περίπτωση, ένα τάγμα του ελληνικού στρατού είχε εγκατασταθεί σε ένα εγκαταλελειμμένο μοναστήρι», συνεχίζει τις ατέλειωτες ιστορίες του, οι οποίες μοιάζουν να ξεπηδούν από τις σελίδες κάποιου βιβλίου. «Προμήθειες δεν υπήρχαν στο νησί και έτσι τους πηγαίναμε εμείς καθημερινά ψωμί. Μια μέρα όμως έφτασα στα 500 πόδια και δεν μπορούσα να προσγειώσω το αεροσκάφος λόγω καιρού», αναφέρει φανερά απογοητευμένος ακόμα και σήμερα, επειδή οι φαντάροι θα έμεναν δίχως φαγητό. Μερικά δέκατα του δευτερολέπτου αργότερα όμως, χαμογελά, καθώς μου διηγείται ότι οι άνθρωποι του νησιού βρήκαν λύση στο πρόβλημα επισιτισμού των Ελλήνων στρατιωτών.
Τα τελευταία λεπτά της τελευταίας πτήσης
Καθώς πλησιάζουμε στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η αεροσυνοδός Αγγελική Βαφειαδάκη ρωτά τους επιβάτες αν συμφωνούν να γίνουν μέρος στην τελετή αποχώρησης του 65χρονου πιλότου. Είναι όλοι σύμφωνοι – μάλιστα, κάποιοι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας δείχνουν συγκινημένοι. Πριν από πολλά χρόνια, 19 επιβάτες δέχτηκαν ένα φορείο με έναν βαριά τραυματία ύστερα από προτροπή του κάπτεν Σινιόρου. Τώρα, κάποιοι άλλοι επιβάτες ετοιμάζονται να τον χειροκροτήσουν και να τον αποχαιρετήσουν σαν να είναι δικός τους άνθρωπος. «Είναι ο καλύτερος», λέει αυθόρμητα η αεροσυνοδός Ελένη Μπούρτζη, πριν ο κυβερνήτης ανοίξει την πόρτα του πιλοτηρίου.
Εξασφάλισε ένα φορείο και έπεισε 19 επιβάτες να καθίσουν στις θέσεις τους, με ένα επείγον περιστατικό να βρίσκεται ξαπλωμένο ανάμεσα στα πόδια τους.
Ακούγεται ο ήχος από την καταπακτή, οι ρόδες κατεβαίνουν, πατάμε στο έδαφος, προσγειωνόμαστε. Ξαφνικά, είναι σαν να πέσαμε πάνω σε πολύ δυνατή βροχή. Από τα παράθυρα για μερικά δευτερόλεπτα δεν βλέπουμε τίποτα, καθώς τα οχήματα της πυροσβεστικής σχηματίζουν μια αψίδα θριάμβου προς τιμήν του κυβερνήτη Σινιόρου ρίχνοντας νερό. «Εύχομαι η καλύτερη ζωή να είναι από εδώ και μπρος», λέει ένας επιβάτης. «Σας περιμένουμε στη Χίο», ακούγεται από αλλού, με τον κυβερνήτη να έχει σαστίσει από τις εκδηλώσεις των επιβατών και του πληρώματος.
Στη μικρή διαδρομή με το βαν της AEGEAN, το κλίμα είναι οικογενειακό. «Είναι το φινάλε, το κλείσιμο. Μια βόλτα στο αεροδρόμιο», λένε οι συνάδελφοι στον εμφανώς συγκινημένο κυβερνήτη Σινιόρο. Δεν χάνει όμως το χιούμορ του. Στην ερώτηση για το πώς νιώθει, επιλέγει να απαντήσει με μια τυπική φράση για τους ανέμους: «Ασθενείς έως μέτριοι». Για όλους τους ανθρώπους που δούλεψαν μαζί του τόσα χρόνια, είναι κάτι περισσότερο από συνάδελφος∙ είναι μια μειλίχια πατρική φιγούρα. «Οι πτητικές ικανότητες μαθαίνονται και σηκώνουν βελτίωση. Η ανθρωπιά και το ήθος ούτε διδάσκονται ούτε βελτιώνονται», θα πει λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια του αποχαιρετιστηρίου γεύματος, ο Δημήτρης Γερογιάννης, διευθύνων σύμβουλος της AEGEAN, για να εξάρει το «απαράμιλλο ήθος και την ανθρωπιά» του κάπτεν Σινιόρου.
Έχοντας μαζέψει υλικό ικανό να γεμίσει ένα βιβλίο, έχω μια τελευταία ερώτηση για τον πολύπειρο κυβερνήτη: Αναρωτιέμαι αν η «αρρώστια» των ναυτικών, το μαράζι για την οικογένεια, είναι κάτι που βιώνουν και οι ιπτάμενοι. Πιστεύω ότι δεν θα το επιβεβαιώσει, αλλά τελικά κάνω λάθος: «Όταν πήγα να δουλέψω έναν χειμώνα στη Σουηδία, ο Παναγιώτης ήταν μωράκι», λέει δείχνοντας τον γιο του που κάθεται δίπλα του. «Τους είπα να μη βγουν στο μπαλκόνι. Αν τους έβλεπα από τον καθρέφτη του αυτοκινήτου, θα λύγιζα. Δεν θα μπορούσα να φύγω».