Στα τέλη κάθε εβδομάδας δραπετεύω από την αστική συνθήκη και μεταμορφώνομαι αυθωρεί σε αγρότη. Λένε πως όλα τα δεινά τα συνηθίζει ο άνθρωπος. Όμως, παρότι πέρασαν δύο χρόνια από τη μεγάλη φωτιά που δεν άφησε τίποτα στο πέρασμά της, όταν νωρίς κάθε Σάββατο ανηφορίζω το βουνό, η διαδρομή εξακολουθεί να με πληγώνει. Η καρδιά μου πονά βλέποντας παντού ολόγυρα μαύρα σκέλεθρα, απανθρακωμένα όρθια δέντρα. Στην πλειονότητά τους είναι πεύκα, τα οποία όταν πάρουν φωτιά δεν μπορείς με κανέναν τρόπο να τη σβήσεις, ενώ επίσης τη μεταδίδουν ταχύτατα στα γειτονικά τους. Γνωρίζουμε βεβαίως ότι ο κύκλος ζωής του πευκοδάσους χρειάζεται την πυρκαγιά μια-δυο φορές κάθε αιώνα, για να φυτρώσουν οι σπόροι του και να διασφαλιστεί η ανανέωσή του. Τώρα πια όμως πυρπολούνται πολύ συχνότερα και έτσι τα πεύκα δεν προλαβαίνουν να ενηλικιωθούν, ώστε να σχηματίσουν κουκουνάρες, και σταδιακώς οι πλαγιές αποψιλώνονται. Στον δρόμο μου συναντώ επίσης κουφάρια από βιοτεχνίες, μαντριά και αγροτόσπιτα που κατακάηκαν και στέκουν εκεί για να θυμίζουν σε όποιον κατοικεί κοντά σε δάσος ότι η απειλή είναι αεί παρούσα.
Σε ένα ξέφωτο πευκοδάσους, μάλλον γερασμένου και άρα επίφοβου, έχω στήσει το αγρόκτημά μου. Έλαβα λοιπόν από νωρίς τα απαραίτητα μέτρα αυτοπροστασίας. Περιμετρικώς, μέσα από την περίφραξη, φύτεψα σε πυκνή διάταξη θάμνους οι οποίοι δεν προσφέρουν καύσιμη ύλη στη φωτιά και άρα δεν τη φουντώνουν. Φουντουκιά, κράταιγος, κουμαριά, βερβερίδα, κυπαρίσσι και αριά (Quercus ilex) είναι τα σπουδαιότερα. Η τελευταία είναι ένα μακρόβιο, αειθαλές είδος βελανιδιάς της Μεσογείου που μετά από μερικές δεκαετίες γίνεται θεόρατο. Όμως, με τακτικά ποτίσματα την προέτρεψα να μεγαλώσει πιο γρήγορα από όσο συνηθίζει, ενώ χάρη στα κλαδέματα δεν θα ψηλώσει πάνω από έξι μέτρα. Έτσι η ανάπτυξή της γίνεται κυρίως πλευρικά, με αποτέλεσμα να σχηματίζει έναν (ελπίζω) αδιαπέραστο αντιπυρικό φράχτη. Πιο μέσα έβαλα μερικές λεύκες, λίγα πλατάνια, καρυδιές και φλαμουριές. Προστασία πάντως προσφέρουν και πολλά από τα οπωροφόρα μου, όπως η κερασιά, η βερικοκιά και η δαμασκηνιά.
Αν βρισκόμουν σε χαμηλότερο υψόμετρο, όπου οι θερμοκρασίες χειμωνιάτικα δεν πέφτουν πιο κάτω από τους -4°C, σίγουρα θα μεταχειριζόμουν ακόμα δύο είδη που προσφέρουν σπουδαίες υπηρεσίες πυροπροστασίας. Το πρώτο είναι η ιθαγενής στη χώρα μας, αειθαλής, μακρόβια και ελάχιστα απαιτητική σε φροντίδες χαρουπιά. Είναι ένα δέντρο που αγαπώ πολύ για τους ιδιαίτερα χρήσιμους καρπούς που παράγει, αλλά και για την εντυπωσιακή, χάρη στα δερματώδη και στιλπνά φύλλα της, εμφάνιση. Μεγαλώνει μεν αργά, αλλά πολύ, και σε ύψος και σε διάμετρο τελικώς φτάνει συνήθως τα οκτώ μέτρα. Φυτεμένη σε μονή ή, ακόμα καλύτερα, σε διπλή σειρά θα προστατέψει πολύ αποτελεσματικά τον χώρο σας την ώρα που (κούφια η ώρα!) θα μαίνεται η φωτιά. Το άλλο είναι η καταγόμενη από το Μεξικό φραγκοσυκιά, που σε πολλές μεσογειακές χώρες φυτεύεται εδώ και αιώνες για να σχηματίσει γρήγορα έναν αδιαπέραστο από τα ζώα και τη φωτιά φράχτη. Στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο και σε πολλά κυκλαδονήσια καταλαμβάνει μεγάλες άνυδρες εκτάσεις, αποδεικνύοντας πόσο αντέχει στις δυσμενείς συνθήκες αλλά και πόσο εύκολα αναπαράγεται. Αν μέσα στο φθινόπωρο αποσπάσετε κλαδώδιά της («φύλλα») και τα φυτέψετε ανά τρία μέτρα γραμμικώς, σε λίγα χρόνια θα διαθέτετε έναν ψηλό και όμορφο, αναμφίβολα άκαυστο φυτοφράχτη που ταυτόχρονα θα σας προσφέρει κάθε καλοκαίρι τους γευστικούς και ωφέλιμους καρπούς του.
Ας μην ξεχνάμε, τέλος, πως περισσότερο αναγκαία από όλες τις παραπάνω πρακτικές είναι η τήρηση των κανόνων στοιχειώδους προστασίας. Να μην υπάρχουν δηλαδή μπιτόνια με καύσιμα (!) σε εξωτερικούς χώρους, να κόβονται τα αγριόχορτα πριν ξεραθούν, να μη μένουν ξερά κλαδιά πάνω στα δέντρα και στους θάμνους. Πόσα ακόμα, αναρωτιέμαι, πρέπει να συμβούν έως ότου όλοι όσοι διαθέτουν κτήμα ή κήπο επιτέλους να το αντιληφθούν;
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.
