Το «House of Cards» στο μικροσκόπιο

Το «House of Cards» στο μικροσκόπιο

5' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο πρώτο επεισόδιο του «House of Cards» o Κέβιν Σπέισι (Φρανκ Άντεργουντ) βγαίνει από το σπίτι και πλησιάζει έναν σκύλο που έχει χτυπηθεί από αυτοκίνητο και ψυχορραγεί. Ο πρωταγωνιστής κοιτάζει την κάμερα και μονολογεί: «Υπάρχουν δύο είδη πόνου. Το είδος του πόνου που σε κάνει δυνατό και ο άχρηστος πόνος, εκείνο το είδος που αποφέρει μόνο ταλαιπωρία και δεινά. Δεν έχω υπομονή για άχρηστα πράγματα». Απλώνει τα χέρια και, καθώς πνίγει τον σκύλο, συνεχίζει χαμηλόφωνα: «Στιγμές σαν κι αυτή απαιτούν από κάποιον να δράσει. Να κάνει το δυσάρεστο, το απαραίτητο». Και ύστερα ο Σπέισι πάλι προς την κάμερα: «Όχι άλλος πόνος».

Η παγκόσμια τηλεοπτική κοινότητα παρακολουθεί ηδονιστικά την πρεμιέρα της αμερικανικής σειράς που έμελλε να αλλάξει καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο «καταναλώνουμε» τηλεόραση. Λίγους μήνες αργότερα και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, εκείνη η πρώτη σκηνή των 74 δευτερολέπτων του «House of Cards» θα ποσταριστεί ταυτόχρονα σε τρία κλειστά γκρουπ Ελλήνων χρηστών του Facebook. Διαχειριστές των γκρουπ είναι η Δήμητρα Δημητρακοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και ο Ευθύμιος Σαββάκης, δημοσιογράφος και υποψήφιος διδάκτορας στο ίδιο τμήμα. Το επόμενο διάστημα οι δύο ερευνητές θα συλλέξουν και θα ταξινομήσουν τις αντιδράσεις φανατικών της σειράς, προσπαθώντας να κατανοήσουν τη μετεξέλιξη της τηλεθέασης στην ψηφιακή εποχή και την επίδραση του «House of Cards» στο ελληνικό τηλεοπτικό κοινό. 

Η μελέτη καλύπτει σήμερα ένα ολόκληρο κεφάλαιο στον συλλογικό τόμο με τίτλο «Αμερικανικές σειρές στην ελληνική τηλεόραση: δημοφιλής κουλτούρα και ψυχοκοινωνική δυναμική», που υπογράφουν 14 ομάδες ακαδημαϊκών από την Ελλάδα και την Κύπρο και ο οποίος θα κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα. Είναι από τις ελάχιστες σε επιστημονικό επίπεδο που αποκωδικοποιούν τα συστατικά που προσδίδουν στην ιστορία του Φρανκ και της Κλερ Άντεργουντ τέτοια δημοφιλία και κυρίως επιδραστικότητα – ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα έχει δηλώσει πιστός φαν.

Το «House  of Cards» στο μικροσκόπιο-1Ο Ευθύμιος Σαββάκης και η Δήμητρα Δημητρακοπούλου αναλύουν το φαινόμενο «Ηοuse of Cards»

 

Η γοητεία του αντι-ήρωα

«Είμαστε και οι δύο φανατικοί της σειράς», είναι τα πρώτα λόγια των Δημητρακοπούλου και Σαββάκη όταν συναντιόμαστε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η μεθοδολογία που ακολούθησαν οι δύο ερευνητές του ΑΠΘ για τη συλλογή δεδομένων ήταν οι διαδικτυακές ομάδες εστίασης (online forum groups). Χώρισαν 36 άντρες και γυναίκες χρήστες του Facebook σε τρία κλειστά γκρουπ ανάλογα με την ηλικία, με κριτήριο να έχουν παρακολουθήσει τους δύο πρώτους κύκλους της σειράς και να είναι φανατικοί τηλεθεατές. Για δέκα ημέρες οι ερευνητές ζητούσαν απαντήσεις σε συγκεκριμένα ζητήματα, αναρτώντας σκηνές του «House of Cards». Και «διάβαζαν» τις αντιδράσεις.

«Μια βασική θεματική ήταν ο ίδιος ο πρωταγωνιστής, Κέβιν Σπέισι, που υποδύεται τον αμοραλιστή πολιτικό και μέλος του αμερικανικού Κογκρέσου Φρανκ Άντεργουντ. Είναι ένας αντι-ήρωας που εμφανίζει πολλές ομοιότητες με την τραγικότητα του Ριχάρδου Γ΄ στον Σαίξπηρ. Και οι δύο είναι εξαρτημένοι από τη γοητεία της εξουσίας. Χρησιμοποιούν δε το ίδιο αφηγηματικό μοντέλο, τους μονολόγους προς το κοινό, κάνοντας τους θεατές συνενόχους στις μύχιες σκέψεις τους», σημειώνει ο κ. Σαββάκης. Η πρώτη έκπληξη για τους ερευνητές ήταν ότι ο αντιπαθής χαρακτήρας του Άντεργουντ ασκούσε ιδιαίτερη έλξη. Γράφει μια γυναίκα στην τρίτη ομάδα: «Στόχος του είναι να σε κάνει συνεργό. Έρχεται ο Σπέισι, ο Mr. President αν θέλεις, και σου μιλάει μυστικά, γιατί μόνο εσένα εμπιστεύεται. Είναι ο αντι-ήρωας τον οποίο πρέπει να συμπαθήσεις».

Την ίδια στιγμή, η σύζυγος, Κλερ Άντεργουντ, εμφανίζεται ως «συνεταίρος» του Φρανκ στη ζωή και στο πολιτικό παιχνίδι. Σε μια σκηνή εκβιάζει την έγκυο πρώην συνεργάτιδά της, απειλώντας τη με αποκλεισμό από την ιατρική περίθαλψη. Σχεδόν όλες οι γυναίκες στις κλειστές ομάδες του Facebook δηλώνουν σοκαρισμένες. Αντίθετα, για τους άντρες η συμπεριφορά της Κλερ είναι μεν καταδικαστέα, αλλά ταυτόχρονα και ένα δείγμα γυναικείας δυναμικής. Γράφει κάποιος στην πρώτη ομάδα: «Τη θαυμάζω! Χρησιμοποιεί όλα τα όπλα που έχει στη φαρέτρα της. Γνωρίζει την αδυναμία της άλλης πλευράς και την αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο για να πετύχει τον σκοπό της».

Διαπλοκή και δημοκρατία

Βαδίζοντας στα πιο βαθιά, οι δύο ερευνητές του ΑΠΘ έθιξαν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η δημοκρατία στο «House of Cards». Πόσταραν τη σκηνή όπου ο Σπέισι ορκίζεται πρόεδρος των ΗΠΑ και γυρίζοντας προς την κάμερα λέει: «Μια ανάσα από την προεδρία και ούτε μία ψήφος με το όνομά μου. Η δημοκρατία είναι τόσο υπερεκτιμημένη». Οι αντιδράσεις στις τρεις ομάδες στο Facebook ήταν πανομοιότυπες και μάλλον ανησυχητικές για την εμπιστοσύνη που τρέφουν οι πολίτες στην πολιτική. Γράφει κάποιος στην τρίτη ομάδα: «Απογοήτευση, διότι τα λόγια αυτά είναι η επιβεβαίωση του προβληματικού τρόπου λειτουργίας των εκλεκτικών διαδικασιών. Μια παραλλαγή ζούμε και στο παρόν στην Ελλάδα. Καλούμαστε να κάνουμε μια επιλογή ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε ακριβώς πώς αναρριχήθηκαν σε αρχηγικές σχέσεις ή σε κάθε περίπτωση δεν τους εκλέξαμε άμεσα. Δημοκρατία χωρίς επιλογές».

Σε μια άλλη σκηνή ο Φρανκ ρίχνει στις ράγες του τρένου τη δημοσιογράφο και ερωμένη του, όταν καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να τη χρησιμοποιεί άλλο ως φερέφωνο. Οι αντιδράσεις στα online forum groups εντοπίζουν υπερβολή στη σκηνή της δολοφονίας, ωστόσο είναι εντυπωσιακό ότι οι περισσότεροι δέχονται τη διαπλοκή πολιτικών και δημοσιογράφων σχεδόν ως μέρος του παιχνιδιού. Μια γυναίκα στην τρίτη ομάδα σχολιάζει: «Πολιτικές αποφάσεις γίνονται δολοφονικές μηχανές για πολύ περισσότερους ανθρώπους. Μία δημοσιογράφος λιγότερη είναι μια μάλλον εύκολη απόφαση. Αν το ευνοούσαν οι συνθήκες, άνθρωποι σαν τον Σνόουντεν και τον Τζον Κυριάκου θα ήταν νεκροί σήμερα».

Η «τηλεόραση του μέλλοντος»

Η κυριαρχία της Netflix που «έκανε όνομα» με την παραγωγή του «House of Cards» συμπίπτει με την αλλαγή της κουλτούρας τηλεθέασης. «Δεν είμαστε πια αναγκασμένοι να περιμένουμε μία εβδομάδα μέχρι το καινούργιο επεισόδιο της αγαπημένης μας σειράς, αντίθετα διατίθενται όλα τα επεισόδια ενός κύκλου ταυτόχρονα», σχολιάζει η κ. Δημητρακοπούλου. «Δημιουργείται ένα φανατικό κοινό που διατρέχει οριζόντια το τηλεοπτικό ακροατήριο. Εγκαινιάζεται η εξατομικευμένη παρακολούθηση περιεχομένου και ταυτόχρονα παρέες μαζεύονται σε σπίτια για θεματικές βραδιές «House of Cards». Επίσης, εξαπλώνεται το downloading περιεχομένου, κυρίως παράνομο».

Το χρυσοφόρο επιχειρηματικό και καταναλωτικό μοντέλο, διαβάζουμε στη μελέτη, συνοψίζεται στα λόγια του Τεντ Σαράντος, διευθύνοντος συμβούλου περιεχομένου της Netflix: «Η βιομηχανία της τηλεόρασης στηρίζεται στη διαχείριση του ανικανοποίητου. Θέλεις όσο τίποτα να παρακολουθήσεις ένα σπουδαίο σόου το οποίο σε συνεπαίρνει; Σου δίνουν μία εβδομαδιαία δόση 50 λεπτών ακολουθούμενη από 18.000 λεπτά αναμονής, ώσπου να προβληθεί το επόμενο επεισόδιο. Προτιμώ να προσφέρω την αμέριστη απόλαυση», δήλωσε. «Δώσε στον κόσμο αυτό που θέλει χωρίς χρονοτριβή. Αυτή θα είναι η τηλεόραση του μέλλοντος». ■

«Αμερικανικές σειρές στην ελληνική τηλεόραση: δημοφιλής κουλτούρα και ψυχοκοινωνική  δυναμική», εκδόσεις Παπαζήση. Συντονισμός, επιμέλεια, θεώρηση: Βασίλης  Βαμβακάς, επίκουρος καθηγητής Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, και Αγγελική Γαζή, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου του Τεχνολογικού  Πανεπιστημίου Κύπρου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή