Την προηγούμενη Κυριακή, ένα ακόμα επεισόδιο του νέου διχασμού προστέθηκε. Ένα συλλαλητήριο για το θέμα της Μακεδονίας αποτέλεσε μία αφορμή ακόμα τοποθέτησης
διαχωριστικών γραμμών. Φασίστες και ακροδεξιοί συλλήβδην όσοι συμμετείχαν, ευκαιρία διαφοροποίησης, εκφοράς χαρακτηρισμών και απόλυτων θέσεων.
Από την είσοδο της χώρας και μετά στη «Μνημονιακή περίοδο», είναι σίγουρο ότι γράφεται μια νέα σελίδα της ιστορίας του ελληνικού κράτους. Από το 2011 οι πλατείες έφεραν μια νέα στρατοπέδευση στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας ανάμεσα σε Μνημόνιο και Αντιμνημόνιο, μια διαδικασία που κορυφώθηκε με τον νέο διχασμό που προκάλεσε το δημοψήφισμα του 2015 και τα συλλαλητήρια που το συνόδευσαν. Αυτή η νέα εποχή συνοδεύτηκε από έντονο διχασμό, νομιμοποίηση της βίας, λεκτικής και σωματικής, αλλά και έντονη την αίσθηση της αδικίας, της κατάθλιψης και της συγκρότησης μιας κοινωνίας χαμηλών προσδοκιών. Μ’ έναν ιδιότυπο τρόπο η γενεαλογία του διχασμού στην Ελλάδα από την εποχή του Εθνικού Διχασμού μέχρι σήμερα αλλάζει μορφές, βρίσκει νέα χαρακώματα, εξελίσσεται, προσαρμόζεται και παραμένει ισχυρή.
Προφανώς εξωτερική πολιτική δεν γίνεται στον δρόμο, και μάλιστα στο πλάι ακραίων και ανορθολογικών συχνά στοιχείων, έστω κι αν δεν είναι η πλειοψηφία, αλλά δεν μπορώ να αρνηθώ και το δικαίωμα σε συμπολίτες μου να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους κρατώντας μια ελληνική σημαία. Δεν ξέρω τι συνέβη πάνω στην κερκίδα των ομιλητών, αλλά όταν το κέντρο της πρωτεύουσας κλείνει για κάθε απίθανη διαμαρτυρία ή εκδήλωση, έχουν το δικαίωμα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι να εκφράσουν την αντίθεσή τους σε μια συμφωνία επί ενός εθνικού θέματος που θεωρούν ότι με τον τρόπο που γίνεται απειλεί την ταυτότητά τους. Το χρέος της συντεταγμένης Πολιτείας δεν είναι να ανοίξει πόλεμο μαζί τους, αλλά να τους εξηγήσει γιατί η εύρεση μιας λύσης με το γειτονικό κράτος είναι εθνικά ωφέλιμη.
Ίσως μοιάζει παράλογο στον 21ο αιώνα η θεμελιωτική εθνική συγκρότηση, η επιστροφή στην εθνική ταυτότητα να κατέχουν τόσο κομβικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων, αλλά αυτό πρέπει να είναι ένα πεδίο μελέτης και όχι ένα ακόμη πεδίο διχασμού και υψωμένων δαχτύλων.
Αυτό με προβλημάτισε την Κυριακή: η ανάγκη ή η τάση μας να διχαζόμαστε γύρω από τα πάντα, να σκάβουμε χαρακώματα για το κάθε τι. Υπήρξαμε η πρώτη χώρα των Βαλκανίων που κέρδισε την ανεξαρτησία της, επεκταθήκαμε γρήγορα, είχαμε οικονομική ανάπτυξη και κερδίσαμε πολλά.
Η τελευταία 8ετία είναι δύσκολη και επώδυνη, αλλά θα ήταν τραγικό να στραφούμε όλοι εναντίον όλων, να καταφερόμαστε εναντίον της άσκησης δημοκρατικών δικαιωμάτων και πάνω απ’ όλα να κατασκευάσουμε νέα στρατόπεδα διχασμού.
Υπάρχει ένα αραβικό ρητό: «Οι άνθρωποι μοιάζουν περισσότερο στους καιρούς τους παρά στους πατεράδες τους». Μια γενιά Ελλήνων καλείται να ανταποκριθεί σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, να ζήσει σε ένα περιβάλλον οικονομικού μαρασμού και χαμηλών προσδοκιών. Το χειρότερο σε αυτό το πλαίσιο θα ήταν να προσθέσουμε την τοξικότητα, το μίσος και την καθιέρωση της βίας ως μέσου επίλυσης και διαμαρτυρίας.
Ίσως ουτοπικό, αλλά θα ήθελα να μεγαλώσει ο γιος μου τουλάχιστον σε μια κοινωνία που δεν χρειάζεται συλλαλητήρια για να εκφρασθεί, αλλά θα μπορεί να το κάνει μέσα από θεσμικές και συλλογικές διαδικασίες απόδειξης σεβασμού πάνω απ’ όλα του κράτους στους πολίτες του. ■
* Ο Στέφανος Καβαλλιεράκης είναι ιστορικός, δρ Μεσογειακών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.