Απολύτως, ναι. Και εξηγούμαι:
Πρώτον, ο μισογυνισμός παραμένει ισχυρός και διαδεδομένος: από τα 200 εκατομμύρια κορίτσια ή γυναίκες που έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή μέχρι την κουλτούρα απενοχοποίησης των βιασμών, από την καταπίεση της μαντίλας στον ισλαμικό κόσμο μέχρι τις μισθολογικές ανισότητες και την υποεκπροσώπηση γυναικών σε υψηλόβαθμες θέσεις, οι διεκδικήσεις είναι αμέτρητες. Όπως άλλωστε εξηγεί στο τελευταίο της βιβλίο «Γυναίκες και εξουσία, ένα μανιφέστο» η καθηγήτρια του Κέιμπριτζ Μέρι Μπιρντ (Μary Beard, «Women and power, a manifesto», Liveright, November 2017), η ροπή των ανδρών να υποχρεώνουν τις γυναίκες να σιωπούν χρονολογείται από την ομηρική «Οδύσσεια», στην οποία ο Τηλέμαχος υπενθυμίζει στην Πηνελόπη ότι οι αποφάσεις είναι δουλειά των ανδρών («σ’ εμένα ανήκει το κουμάντο του σπιτιού», μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτης) και την καλεί να αποσυρθεί στα διαμερίσματά της.
Δεύτερον, μπορεί να ακούγεται παρωχημένη η λέξη και να παραπέμπει στη δεκαετία του ’70, σε συγκεκριμένο ενδυματολογικό κώδικα και έλλειψη χιούμορ-διάθεσης φλερτ, αυτή η καρικατούρα του φεμινισμού είναι όμως προϊόν της αφομοιωμένης πατριαρχίας. Μάλλον το αντίθετο ισχύει πλέον. Η νέα γενιά μεγαλώνει με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ελευθερία γύρω από τις σεξουαλικές επιλογές και την ταυτότητα φύλου. Οι αλλαγές αυτές αντανακλώνται και στη γλώσσα: φράσεις κλισέ όπως «αν είσαι άνδρας» ή «φοράς παντελόνια;» τείνουν προς εξαφάνιση στον δημόσιο λόγο ή έστω απονομιμοποίηση/γελοιοποίηση.
Τρίτον, το σύγχρονο γυναικείο κίνημα αφορά και τους άνδρες. Επειδή, όπως γράφουν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, «την ίδια στιγμή πάρα πολλά αγόρια είναι παγιδευμένα στο ίδιο πνιγηρό, παρωχημένο μοντέλο ανδρισμού, στο πλαίσιο του οποίου η αρρενωπότητα μετριέται σε δύναμη και δεν υπάρχει η δυνατότητα να είναι ευάλωτα, χωρίς να πληγεί η ταυτότητα φύλου τους. Ο ορισμός του ανδρισμού σχετίζεται μόνο με την εξουσία που έχουν πάνω στους άλλους ανθρώπους. Είναι παγιδευμένα τα αγόρια αυτά και δεν έχουν καν τη γλώσσα να μιλήσουν για τα συναισθήματα αυτοπαγίδευσής τους, επειδή οι ίδιες οι λέξεις που υπάρχουν για να περιγράψουν το εύρος του ανθρώπινου συναισθήματος θεωρούνται ευαίσθητες και θηλυπρεπείς» (Michael Ian Black, «The boys are not all right», NYT, 21.2.2018).
Τέταρτον, η οικονομική κρίση στην Ελλάδα δημιούργησε ανακατατάξεις στην καθημερινότητα των δύο φύλων, καθώς η ανεργία στους άνδρες εκτοξεύτηκε και τους υποχρέωσε να ασχοληθούν περισσότερο με τα παιδιά και το σπίτι. Την ίδια στιγμή, δεν επηρεάστηκε εξίσου η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, που συνήθως όμως περιορίζεται σε θέσεις ημιαπασχόλησης. Επενδυτές, τράπεζες, δυνάμει συνεργάτες διστάζουν συχνά να εμπιστευτούν γυναίκες, με το επιχείρημα ότι εκείνες αποφεύγουν την ανάληψη ρίσκου και «κάποια στιγμή θα θελήσουν να κάνουν παιδιά». Νέες οικονομικο-κοινωνικές ανάγκες και παλιές αντιλήψεις δημιουργούν αέναες και σφοδρές συγκρούσεις, που πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά (βλ. Αντιγόνη Λυμπεράκη, «Γυναίκες στην οικονομία», εκδ. Παπαδόπουλος, Ιούνιος 2017).
Και πέμπτον, το σκάνδαλο σε βάρος του μεγαλοπαραγωγού του Χόλιγουντ Χάρβεϊ Ουάινσταϊν, ο οποίος κατηγορείται για βιασμούς και αμέτρητες υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης, πυροδότησε ένα σύγχρονο δυναμικό κίνημα που εκφράστηκε με εκστρατείες όπως το #metoo και το Time’s Up για τη νομική υποστήριξη θυμάτων τέτοιων επιθέσεων στον χώρο εργασίας. Τα συμβολικά μαύρα φορέματα στις τελετές απονομής βραβείων, οι καταιγιστικές καταγγελίες και η σταδιακή απαξίωσή τους όταν άρχισαν να εντάσσονται σε άσχετα συμφραζόμενα (όπως την αγωνία της Κατρίν Ντενέβ για το μέλλον του φλερτ: «Nous défendons une liberté d’importuner, indispensable à la liberté sexuelle», Le Monde, 9.1.2018) οδήγησαν σε μια συστηματική «μπαναλοποίηση» του ζητήματος. Είναι πιθανό σύντομα να προσκρούσουμε σε μια «φεμινιστική κόπωση», ίσως και σε ένα κίνημα αντίδρασης που θα έχει ως σημαία το επιχείρημα των «υπερβολών» και του «κυνηγιού μαγισσών». ■