Το να συγκαταλέγεται η «Κινέζα» (φωτ.) του Ζαν-Λικ Γκοντάρ στις ταινίες του Μαΐου του ’68 βασίζεται σε ένα παράδοξο: γυρίστηκε έναν χρόνο νωρίτερα. Το 1967, λοιπόν, ο Γκοντάρ κατά μία έννοια προλογίζει τα γεγονότα που θα ακολουθούσαν, σκηνοθετώντας πέντε νεαρούς στο Παρίσι που απορρίπτουν το ένα κατεστημένο μετά το άλλο, εξεγείρονται και ακολουθούν τις ιδέες της «πολιτιστικής επανάστασης» – πρόκειται για θέση του ίδιου σκηνοθέτη και την επιρροή του από τον μαοϊσμό. Μετά τα γεγονότα του ’68 και αξιοποιώντας εικόνες που άντλησε ιδίοις όμμασι από τους δρόμους, ο Γκοντάρ ασχολείται με τον πολιτικό και κοινωνικό απόηχο των ημερών εκείνων στο «Όλα πάνε καλά» (1972) – λιγότερο πολιτική ταινία, που ρίχνει όμως ματιές κατευθείαν στα γεγονότα είναι και τα «Κλεμμένα φιλιά» (1968), του έτερου μεγάλου Φρανσουά Τριφό.
Όσο απομακρυνόμαστε από το 1968, η ημερομηνία εξελίσσεται σε μύθο και ο κόσμος του σινεμά συνεχίζει να επενδύει σε σενάρια που αφορούν έμμεσα ή άμεσα όσα συνέβησαν στον γαλλικό Μάη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κάπως αλληγορικό «Nada» (1974) του Κλοντ Σαμπρόλ (βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μανσέτ) ή το κάπως κωμικό «Ο Μιλού τον Μάη» (1990) του Λουί Μαλ. Πιο πρόσφατα (2003) ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι παρουσίασε τους «Ονειροπόλους» (μεταφορά του μυθιστορήματος του Γκίλμπερτ Αντέρ), μια δημοφιλή ταινία της εποχής, στην οποία παρακολουθούμε ένα ερωτικό τρίγωνο στη σκιά του Μαΐου – σεξουαλική απελευθέρωση, συν τοις άλλοις.
Το λεμόνι είναι φάρμακο
Για τον Μάη του ’68 τραγούδησαν πολλοί, από τον Λεό Φερέ μέχρι τους Rolling Stones και τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, ο οποίος βέβαια δεν τραγούδησε, αλλά παρουσίασε το «Fais que ton rêve soit plus long que la nuit» (1972), έναν δίσκο με ηχογραφημένο υλικό από τους δρόμους, με συζητήσεις και συνθήματα να μπλέκονται με σειρήνες και μουσικές συνθέσεις – το αποτέλεσμα είναι σπάνιο. Και φυσικά υπάρχει το «Bye Bye Badman», αυτό το υπέροχο τραγούδι των Stone Roses από το ομώνυμο (και τόσο σπουδαίο) ντεμπούτο άλμπουμ τους το 1989. Ο κιθαρίστας της μπάντας, Τζον Σκουάιρ, και γνωστός ζωγράφος φιλοτέχνησε το εξώφυλλο (φωτ.) που θυμίζει Πόλοκ και που αποτελεί φόρο τιμής στον Μάη του ’68, με τη γαλλική σημαία και τα κομμένα λεμόνια που χρησιμοποιούσαν οι διαδηλωτές ως άμυνα στα δακρυγόνα της αστυνομίας.
Ο Μοντιανό ως ήρωας
Αν και η επιρροή του ‘68 στη γαλλική λογοτεχνία είναι έντονη και πολύπλευρη, οι ιστορίες που διαδραματίζονται ακριβώς τις μέρες εκείνες είναι παραδόξως λιγοστές. Μία από αυτές είναι το «Γεύμα στα οδοφράγματα» (εκδ. Πατάκη) της Pauline Dreyfus, που μόλις μεταφράστηκε. Η Γαλλίδα συγγραφέας μας μεταφέρει στο ιστορικό ξενοδοχείου Meurice, όπου το προσωπικό έχει αναλάβει συλλογικά τη διαχείρισή του, συμπλέοντας με το ρεύμα των διαδηλώσεων. Οι ζωές τους μπλέκονται με εκείνες των επωνύμων που τριγυρνούν στους πολυτελείς διαδρόμους του Meurice: του Νταλί, των βαθύπλουτων Πολ Γκετί και Φλόρενς Γκουλντ, αλλά και ενός νεαρού συγγραφέα που φτάνει στο ξενοδοχείο σε αυτή την παράξενη συγκυρία για να παραλάβει το βραβείο Ροζιέ Νιμιέ. Είναι ο μετέπειτα νομπελίστας Πατρίκ Μοντιανό.
Η ομορφιά στους δρόμους
Στην υπό κατάληψη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού οι φοιτητές έστησαν το περίφημο Atelier Populaire, σχεδιάζοντας και τυπώνοντας μερικές εκατοντάδες διαφορετικές αφίσες για την ενίσχυση του αγώνα τους, οι οποίες ήταν όλες απλές, με ένα μόνο χρώμα και, κυρίως, ένα μήνυμα που θα ήταν απόλυτα σαφές. Ορισμένες από εκείνες τις αφίσες (όπως αυτή επάνω) έγιναν διαχρονικά σύμβολα διαμαρτυρίας, αλλά και υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Τις συναντάμε συχνά, σχεδόν παντού. Πριν από δέκα χρόνια είχε κυκλοφορήσει το «La beauté est dans la rue: Μάης ’68, οι αφίσες» (εκδ. Βιβλιοπέλαγος), ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε και το άλμπουμ «Μάης ’68, οι αφίσες της επανάστασης», σε επιμέλεια του Κώστα Πίττα, από τις εκδόσεις του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου. ■