Μαύρα κεφαλομάντηλα αλλά και δαντελένια γιακαδάκια. Η βέρα του νεκρού από χρόνια συζύγου στο δάχτυλο αλλά και πέρλες γύρω από το λαιμό. Μάλλινη ρόμπα μα και μεταξωτό πουκάμισο. Μακριές χιονάτες κοτσίδες σφικτοπλεγμένες στο τσεμπέρι αλλά και ασημένια κομψά σινιόν στη βάση του λαιμού.
Τι κοινό έχουν; Είναι οι γιαγιάδες μας. Οι Γιαγιάδες του Γαστρονόμου, που άνοιξαν τις κουζίνες τους για εμάς για να μας ετοιμάσουν συνταγές ζωντανά μνημεία της ζωής τους.
Μας υποδέχτηκαν σε κουζίνες αστικές, ευρύχωρες και πολυτελείς με κάθε μοντέρνα συσκευή αλλά και σε κουζινάκια του χωριού, μικρά, πνιγμένα στα παλιά κατσαρολικά και με τραπεζομάντιλα σταυροβελονιά ή πολύχρωμους πλαστικούς μουσαμάδες. Μας ετοίμασαν τα πιάτα του τόπου τους, από την Κρήτη και τη Ρόδο, μέχρι τη Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα. Έπλασαν πολύπλοκα και μπελαλίδικα μικροσκοπικά πιτάκια με όλη την τέχνη τους αλλά διάλεξαν και το καλύτερο σφαχτάρι από το κοπάδι τους για να το κάνουν στην κατσαρόλα με τραχανά. Έβγαλαν τα καλά τους σερβίτσια για να μας προσφέρουν το καλομαγειρεμένο τους φαγητό, μοιράστηκαν τα μαγειρικά μυστικά που έμαθαν από τις μανάδες και τις πεθερές τους, θυμήθηκαν πώς μαγείρευαν παλιότερα και πώς άλλαξαν τα υλικά και τα μαγειρέματα σήμερα, καμάρωσαν ντροπαλά ή και θαρρετά για το καλό τους όνομα ως φημισμένες μαγείρισσες στη γειτονιά, στο χωριό ή το νησί τους.
Μας έδειξαν πώς κάνει πικάντικο τον τραχανά με καυτό βούτυρο και κόκκινο πιπέρι, πώς αρωματίζεις τη βραστή γίδα με μπόλικη δάφνη, πώς πλάθεις τραγανά φουρφούρια, πως αρωματίζεις το κεφαλονίτικο κρέας με πρόκες γαρίφαλου, πώς συντηρείς καπαμά στη γλίνα του για να κεράσεις θαυμαστό κρασομεζέ, πώς να φτιάξεις θρεπτική γαλόσουπα και πώς να κάνεις την προβατίνα λαχανοντολμάδες.
Συνταγές χωρίς τεφτέρια, από μνήμης, συνταγές που «έτσι τις εμάθαμε, έτσι τις συνεχίζουμε», κληρονομιά που θα χαρούν να αφήσουν σε όλους μας, γαστρονομικά κοσμήματα του τόπου τους που μας τα παρουσιάζουν υπερήφανα.
Οι γιαγιάδες μας, οι καλομαγείρισσες που άνοιξαν τις κουζίνες και τις καρδιές τους, που πίσω από το χαμόγελό τους κρύβουν πόνους για αγαπημένους που έχασαν και για τη ζωή που έχει πιο πολλές λύπες παρά χαρές. Αλλά και για τη ζωή που τους χάρισε παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα, γιορτές και επετείους -αμέτρητες.
Το τεύχος αυτό είναι αφιερωμένο στην Παυλίνα, στη Χριστίνα, στη Νούλα, στη Μαίρη, στην Ειρήνη, στη Ζαφειρένια, στη Μαρίνα, στη Φραντζέσκα, τη Φρόσω, την Αθανασία και τη Δέσποινα, τις γιαγιάδες που μας χάρισαν το πιο τρυφερό τεύχος μας.
Την Κυριακή 8 Νοεμβρίου, με την Καθημερινή της Κυριακής