Η «Καθημερινή» της Κυριακής, που κυκλοφορεί στις 17 Απριλίου, φιλοξενεί τον τρίτο από τους δώδεκα τόμους με μαρτυρίες από τον ξεριζωμό του μικρασιατικού Ελληνισμού.
Καρπός ενός έργου δεκαετιών του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Η Έξοδος αποτυπώνει τόσο το εύρος και το βάθος της παρουσίας του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία όσο και το δράμα της συμφοράς και του ξεριζωμού.
Ο τρίτος τόμος της Εξόδου περιέχει μαρτυρίες από τις επαρχίες της κεντρικής και νότιας Μικρασίας, επίκεντρο της οποίας ήταν η Καππαδοκία. Εκεί εμφανιζόταν η σημαντικότερη ποσοτικά και πολιτισμικά παρουσία του ελληνικού στοιχείου στο εσωτερικό της μικρασιατικής χερσονήσου, καθώς υπήρχαν συνολικά 81 χριστιανικοί ορθόδοξοι οικισμοί, από τους οποίους 32 ήταν ελληνόφωνοι.
Η περιοχή παρουσιάζει ιδιαίτερο εθνογραφικό ενδιαφέρον, καθώς στις περιφέρειες που περιλαμβάνει -μεταξύ τους η Καισάρεια, η Νεάπολη, η Νίγδη- ο ορθόδοξος χριστιανικός πληθυσμός και οι ελληνόφωνες νησίδες επιβίωναν «στα βάθη της Ανατολής μέσα στη θάλασσα του τουρκισμού», όπως υπογραμμίζει στον πρόλογό του ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ακαδημαϊκός και διευθυντής του ΚΜΣ.
Ο ίδιος σημειώνει ότι η Έξοδος στην περιοχή αυτή πήρε διαφορετική μορφή από εκείνη των δυτικών παραλίων της Μικρασίας και του Πόντου: «Μακριά από την κλαγγή των όπλων, περιχαρακωμένοι στην απομόνωσή τους οι Έλληνες της κεντρικής Μικρασίας έζησαν από το 1914 και μετά την πικρή εμπειρία της ψυχολογικής βίας, των διωγμών και της εξορίας, συνταράχτηκαν από τον απόηχο των μεγάλων ελπίδων και των μεγάλων φόβων που έφερε η παρουσία του ελληνικού στρατού στα μικρασιατικά χώματα και τέλος γνώρισαν το σπαραγμό του ξεριζωμού. Αν το ελληνικό πεπρωμένο στις ανατολικές ακτές του Αιγαίου έσβησε μέσα στη φωτιά και το σίδερο, ο ελληνισμός του εσωτερικού δεν πέρασε “από στόματος ρομφαίας”».
Είναι χαρακτηριστική μία από τις μαρτυρίες που περιέχονται στον τρίτο τόμο της Εξόδου: «Κατά τις 11 π.μ. φτάσαμε στο σταθμό Γένιτζε, που απέχει μία ώρα από τα Άδανα. Μείναμε εκεί μία ώρα περίπου, για να αλλάξουμε μηχανή. Καθώς κατηφόριζε το τρένο προς τη Μερσίνα, βλέπουμε από μακριά να πρασινίζει κάτι, σαν λίμνη. Ρωτάμε:
– Τι είναι αυτό;
– Η θάλασσα, λένε.
Πρώτη φορά βλέπαμε θάλασσα και μας φαινόταν περίεργο».
Η Έξοδος των Ελλήνων της Καππαδοκίας πραγματοποιήθηκε το 1924, σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών.
«Πριν φύγομε», αναφέρει μια άλλη μαρτυρία, «πήγαμε στην εκκλησία. Κοινωνήσαμε. Πήγαμε και στο νεκροταφείο. Εδώ είχαμε και το δεσπότη μαζί μας. Διάβασε εκείνος, κλάψαμε εμείς. “Αχ, αυτά τα χώματα που δε θα τα ξαναδούμε. Αδελφέ μου… πατέρα μου, μάνα μου, παιδί μου, συχώρεσέ με που φεύγω και σ’ αφήνω μέσα στους Τούρκους”».
Μια πολύτομη έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών από τη Βιβλιοθήκη Μνήμης της «Καθημερινής». Αναζητήστε τον τρίτο τόμο την Κυριακή 17 Απριλίου με την «Καθημερινή».