Ο Μπάμπης Γκιριτζιώτης είναι φωτογράφος τοπίου, επίσημος φωτογράφος της Canon Greece και με μεγάλη εμπειρία στις δράσεις στη φύση (ορεινό τρέξιμο, ορεινή ποδηλασία, ορειβασία, ορειβατικό σκι κ.ά.). Μαζί έχει τύχει να κάνουμε μια ταξιδιωτική αποστολή στο Λεωνίδιο, με αφορμή το φεστιβάλ αναρρίχησης που διοργανώνεται στην περιοχή, αλλά ξέρω ότι ο ίδιος ανεβαίνει συχνά στον Όλυμπο, ότι έχει βρεθεί στις Άλπεις, στο Νεπάλ, στην Αφρική. Γι’ αυτό δεν μου έκανε εντύπωση όταν έμαθα ότι ταξίδεψε στη Γροιλανδία. Ήταν η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, έπειτα από τόσα ταξίδια στα βουνά και στα χιόνια.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν η εποχή που διάλεξε να το κάνει: το καλοκαίρι του 2020, εν μέσω πανδημίας. «Αναποδιές υπήρξαν πολλές, με ακυρωμένες πτήσεις, αλλαγές δρομολογίων, ψιλά γράμματα στις ιστοσελίδες αεροπορικών εταιρειών, κρατικών οργανισμών κ.λπ.», θυμάται. Από την Αθήνα ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη (3 ώρες), όμως η κυβέρνηση της Γροιλανδίας δεν αναγνώριζε το αρνητικό τεστ για την Covid-19 που είχε κάνει στην Ελλάδα και δεν του επέτρεψαν την επιβίβαση. Ωστόσο με τη γνωστή σκανδιναβική οργάνωση «μπόρεσα να πάρω προσωρινό δανέζικο ΑΜΚΑ, να κάνω κι άλλο τεστ και να μπω στο αεροπλάνο». Από την Κοπεγχάγη προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Kangerlussuaq στη Γροιλανδία (5 ώρες) κι από εκεί με ελικοφόρο στη μικρή πόλη Ιλούλισατ (1 ώρα). «Στο νησί έμεινα μία εβδομάδα, αλλά η αλλαγή της ώρας και το ότι δεν νύχτωνε έκαναν την κάθε μέρα να μοιάζει τουλάχιστον με δύο».
Επέλεξε να μείνει σε airbnb και περιηγήθηκε σε μια χώρα γεμάτη παραξενιές, που δεν μοιάζει με καμία άλλη στον κόσμο: παγωμένη και πανάκριβη. Και εξηγεί «Όπου δεν υπάρχει πάγος υπάρχει πέτρα, τύρφη, ένα στρώμα από λειχήνες – η αίσθηση του να περπατάς πάνω σε αυτό το έδαφος είναι σαν σε μαλακό χαλί. Tαυτόχρονα, η χώρα δεν έχει πρώτες ύλες πέρα από ψάρια και γαρίδες! Όλα τα προϊόντα φτάνουν στο νησί με αεροπλάνα ή καράβια, και αυτό απογειώνει τις τιμές». Παραδέχεται ωστόσο ότι την αγάπησε πάρα πολύ και το επόμενο καλοκαίρι αναμένεται να ξαναπάει, με παρέα αυτή τη φορά. «Σε συνεργασία με τη The Lifetime Experience (thelifetimeexperience.com) διοργανώνω φωτογραφικά workshops σε ανοιχτό πεδίο, τα οποία απευθύνονται σε όσους αγαπούν τη φωτογραφία και τη φύση. Τον Αύγουστο του 2021 έχουμε προγραμματίσει ένα φωτογραφικό ταξίδι στη Γροιλανδία, ώστε να μοιραστούμε την εμπειρία με ένα μικρό γκρουπ συνταξιδιωτών». Το επόμενο δικό του, προσωπικό ταξίδι στη μακρινή γη των Ινουίτ (οι αυτόχθονες κάτοικοι της Γροιλανδίας), όμως, θέλει να το κάνει χειμώνα. «Να ζήσω το σκοτάδι του Δεκέμβρη και την ανατολή του Γενάρη». Μέχρι να έρθει εκείνη η στιγμή, μοιράζεται μαζί μας τις περιπέτειες του ταξιδιού και του φωτογραφικού του οδοιπορικού που έχει τίτλο «Arctic Heat».
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΓΟΥΣ
Ο Μπάμπης έφτασε στη Γροιλανδία στις 6 Αυγούστου, με θερμοκρασία λίγο κάτω από το μηδέν. Την εποχή αυτή ο ήλιος δύει γύρω στις 23.30, αλλά σκοτάδι δεν πέφτει ποτέ. «Από τον Σεπτέμβριο και μετά, ο ήλιος εμφανίζεται όλο και λιγότερο, ώσπου τον Νοέμβριο δύει και δεν εμφανίζεται πάνω από τον ορίζοντα για σχεδόν δύο μήνες». Αναρωτιέμαι πώς είναι η φύση σε ένα μέρος σαν τη Γροιλανδία, της οποίας ένα μεγάλο κομμάτι βρίσκεται πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο. «Το καλοκαίρι που ήμουν εκεί, ήταν ανθισμένα διάφορα μικρά λουλούδια και μούρα, καμπανούλες και μύρτιλα. Είναι τόσο όμορφο να βλέπεις τη φύση να ανθίζει σε αφιλόξενο περιβάλλον. Από ζώα έχει πολλά πουλιά, κοράκια στη στεριά και θαλασσοπούλια στη θάλασσα, που ξεκουράζονται πάνω στα παγόβουνα. Αλεπούδες και λαγοί στην ενδοχώρα (που δεν μου έκαναν τη χάρη), αλλά και φώκιες που σήκωναν τα κεφαλάκια τους από το νερό όλο περιέργεια». Μεγάλες πρωταγωνίστριες, όμως ήταν οι φάλαινες, θηριώδεις και επιβλητικές, με βάρος που μπορεί να αγγίξει τους 35 τόνους. «Ανάμεσα στα παγόβουνα η θάλασσα είναι ατάραχη κι από μέσα της βλέπεις να εμφανίζεται ένας φυσητήρας, η ράχη και τέλος η μεγαλοπρεπής ουρά με το χαρακτηριστικό ασπρόμαυρο μοτίβο. Πιο σπάνια ξεπροβάλλει το κεφάλι, συνήθως για παιχνίδι, ενώ ελάχιστες φορές μια φάλαινα κάνει άλμα έξω από το νερό. Οι καπετάνιοι δείχνουν εξαιρετικό σεβασμό, φροντίζοντας να σβήσουν τη μηχανή πριν φτάσουν κοντά τους. Απόδειξη αυτού είναι το ότι βρεθήκαμε πολύ κοντά σε τρεις φάλαινες που κοιμούνταν κοντά στην επιφάνεια του νερού. Μια φίλη μάς συμβούλεψε να ψάχνουμε τα πουλιά για να βρούμε τις φάλαινες. Και πράγματι, πάνω από καθεμία υπήρχε ένα μικρό σμήνος από γλαροπούλια. Ο λόγος είναι φυσικά η τροφή! Η φάλαινα καθώς αναδύεται ταράζει τα κοπάδια ψαριών και τα φέρνει κοντά στην επιφάνεια».
Μιλώντας για τη Γροιλανδία, ο Μπάμπης αναφέρεται σε κάτι που ελάχιστοι άνθρωποι εντάσσουν στις ταξιδιωτικές περιγραφές τους: τους ήχους. «Ο ήχος από τον φυσητήρα της φάλαινας, τα ουρλιαχτά των σκυλιών την ώρα του φαγητού και ο εκκωφαντικός θόρυβος από την αποκόλληση του παγόβουνου. Αυτό είναι το soundtrack της Γροιλανδίας». Η αποκόλληση του παγόβουνου, λέει, η οποία μπορεί να ξεκινάει ως ήχος, αλλά στην πορεία συνδυάζεται και με εικόνες… «Μέσα στην απόλυτη ησυχία ακούς έναν εκκωφαντικό ήχο –σαν βροντή–, γυρνάς με τη μηχανή σε ετοιμότητα και βλέπεις τόνους πάγου να καταποντίζονται, την ίδια στιγμή που σύννεφα από ψαροπούλια σηκώνονται στον αέρα. Το σκάφος κουνιέται από το τσουνάμι που σηκώνει ο πάγος, μικρά κομμάτια χτυπούν στο μεταλλικό σκαρί και το μυαλό σου κάνει σενάρια για μεγαλύτερες αποκολλήσεις, μεγαλύτερα τσουνάμι…» Κι αν για έναν επισκέπτη, όπως είναι ο Μπάμπης, αυτές είναι σκηνές κινηματογραφικές, για έναν Γροιλανδό είναι η καθημερινότητά του. Η οποία, ναι, φαίνεται ότι χρόνο με τον χρόνο αλλάζει. Κατά πόσο, λοιπόν, είναι θερμόμετρο της κλιματικής αλλαγής το λιώσιμο των γροιλανδέζικων πάγων; «Δεν θα απαντήσω με επιστημονικούς όρους, στοιχεία και διαγράμματα, δεν είναι αυτή η θέση μου. Ωστόσο, το project “Arctic Heat” ασχολείται με αυτό ακριβώς το θέμα. Μιλώντας με τους κατοίκους του Ιλούλισατ, έμαθα πως τα παγόβουνα που αποκολλώνται από τον παγετώνα είναι όλο και πιο μικρά, η παγοκάλυψη της θάλασσας τον χειμώνα όλο και πιο λεπτή, οι βροχές όλο και περισσότερες, το καλοκαίρι όλο και μεγαλύτερο. Για τους Γροιλανδούς, η αλλαγή του κλίματος είναι έντονα αισθητή, παρόλο που δεν θεωρείται πάντοτε αρνητικό αυτό. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι η θάλασσα παγώνει όλο και πιο αργά σημαίνει ότι η εμπορική αλιεία ανθεί».
ΜΕ ΤΑΜΠΕΡΑΜΕΝΤΟ ΙΝΟΥΙΤ
Έχει τουρισμό η Γροιλανδία, υπάρχουν υποδομές; Ο τουρισμός αυξάνεται και τον θέλουν. Πλέον υπάρχουν όλων των ειδών οι υποδομές στους οικισμούς όπως το Ιλούλισατ. Tο γεγονός ότι το καλοκαίρι διαρκεί περισσότερο, λόγω κλιματικής αλλαγής, σημαίνει ότι έχουν περισσότερο χρόνο για να αξιοποιήσουν. Δρόμοι, βέβαια, υπάρχουν μόνο μέσα στην πόλη ή στο χωριό. Δεν υπάρχει οδικό δίκτυο για να πας από το ένα μέρος στο άλλο. Οι μετακινήσεις το καλοκαίρι γίνονται από τη θάλασσα με βάρκες και τον χειμώνα με έλκηθρα μηχανικά ή με σκυλιά. Πολύ συχνές είναι και οι εσωτερικές πτήσεις με μικρά αεροπλάνα και ελικόπτερα.
Στις φωτογραφίες σου τα σπίτια των Γροιλανδών μοιάζουν σκανδιναβικά. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική της Γροιλανδίας είναι δανέζικη, τα σπίτια είναι ξύλινα και πατούν πάνω σε τσιμεντένιες βάσεις. Φυσικά τα υλικά είναι εισαγόμενα, αφού ξυλεία στη Γροιλανδία δεν υπάρχει. Όπως και στη σκανδιναβική χερσόνησο, τα σπίτια παραδοσιακά βάφονταν σε έντονα χρώματα για να ξεχωρίζουν μέσα στο χιόνι, αλλά και για να διευκολύνουν τον προσανατολισμό, καθώς δεν υπήρχαν οδοί και αριθμοί. Κάθε χρώμα συμβόλιζε και κάποιο επάγγελμα – κίτρινο ο γιατρός, μπλε ο ψαράς, κόκκινο ο μανάβης. Τα παραδοσιακά σπίτια των Ινουίτ, βέβαια, ήταν υπόσκαφα, φτιαγμένα από τύρφη, με ανηφορική είσοδο, ώστε να μένει μέσα η ζεστασιά από τη φωτιά.
Με τι ασχολούνται, αλήθεια, οι άνθρωποι εκεί; Οι φιλόξενοι Γροιλανδοί είναι ως επί το πλείστον Ινουίτ, αλλά με σημαντικές προσμείξεις τόσο με Δανούς όσο και με ανθρώπους από μέρη όπως η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη. Το ψάρεμα και το κυνήγι είναι οι βασικές ασχολίες των περισσοτέρων, με τον τουρισμό και τις κατασκευές να σημειώνουν άνοδο. Έμαθα επίσης ότι υπάρχει αρκετός κόσμος που ζει με επιδόματα και υποστήριξη από το δανέζικο κράτος. Γενικά ένιωσα ότι η χώρα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Σίγουρα υπάρχει ένα ρεύμα υπερηφάνειας για την κουλτούρα των Ινουίτ, αλλά το πώς αυτή θα συνδυαστεί με Play Station, ανεργία, TikTok κ.λπ. είναι κάτι που θα ήθελα πολύ να παρακολουθήσω.
Τι θρήσκευμα έχουν, είναι προτεστάντες όπως οι Δανοί; Οι σύγχρονοι Γροιλανδοί είναι προτεστάντες (λουθηρανοί) και σε κάθε οικισμό υπάρχουν όμορφες ξύλινες εκκλησίες. Βέβαια, οι Ινουίτ έχουν ανιμιστική παράδοση και έναν πνευματισμό πολύ ζωντανό μέχρι σήμερα.
Και η θέση της γυναίκας ποια είναι; Στη γροιλανδική κουλτούρα η γυναίκα είναι κεντρική, δυναμική φιγούρα και το σύμβολό της είναι το ulu, το παραδοσιακό μαχαίρι-εργαλείο για το γδάρσιμο της γούνας της φώκιας. Μάλιστα ο μύθος λέει ότι ο πάγος δεν σχηματίζεται από το κρύο, αλλά από τον ήχο που κάνει το συγκεκριμένο μαχαίρι όταν πέφτει από τα χέρια της γυναίκας.
Σε μια χώρα όπου δεν μεγαλώνει σχεδόν τίποτα, πώς διατρέφεται ο πληθυσμός; Όλες οι θρεπτικές ουσίες πρέπει να προέρχονται από θηράματα, κυρίως φώκιες, φάλαινες και αρκούδες. Μου έκανε τρομερή εντύπωση αυτό, ότι ένας λαός επιβιώνει χωρίς καθόλου φρέσκα φρούτα και λαχανικά! Σήμερα, βέβαια, στα καταστήματα του νησιού υπάρχουν τα πάντα, κατεψυγμένα και τυποποιημένα, εισαγωγής από τη Δανία.
Μια και είπαμε για φώκιες, αν κάποιος ανοίξει μια συζήτηση με έναν Γροιλανδό για τα δικαιώματα των ζώων, ποια αντίδραση να περιμένει; Η απάντηση των Γροιλανδών είναι ότι κυνηγούν μόνο για να ζήσουν. Οι βιταμίνες των Ινουίτ προέρχονται από το συκώτι, το μυαλό και το λίπος της φώκιας, ενώ το δέρμα το χρησιμοποιούν για ρουχισμό. Και αν πουλούν κάποια δέρματα, αυτό πλέον είναι για να πληρώσουν το ρεύμα και το τηλέφωνο.
Τι δεν θα ξεχάσεις ποτέ από αυτό το ταξίδι; Δύο ουρές, μαμά και μωρό, μια συγχρονισμένη βουτιά με φόντο το μεταμεσονύκτιο ηλιοβασίλεμα σε μια θάλασσα μεταξένια. Αν και έχω επισκεφτεί τον σκανδιναβικό βορρά και τον έχω αγαπήσει, στη Γροιλανδία βρήκα κάτι που δεν το έχω ξανασυναντήσει: το πρωτόγονο, το ανέγγιχτο από τον άνθρωπο, το θεμελιώδες.
Info: Στο babisgiritziotis.com σύντομα θα αναρτηθεί ένα ψηφιακό λεύκωμα από το ταξίδι στη Γροιλανδία.