Το Hôtel de la Marine, το νέο, πολυαναμενόμενο μουσείο του Παρισιού, που άνοιξε για το κοινό στις 12 Ιουνίου, είναι εμποτισμένο με ιστορία. Εδώ φιλοξενήθηκε τον 18ο αιώνα το Garde-Meuble de la Couronne, το τμήμα εκείνο του παλατιού που ήταν υπεύθυνο για τη συντήρηση, την επισκευή και την αποθήκευση των επίπλων, των κιλιμιών και των πολύτιμων κοσμημάτων της βασιλικής οικογένειας της Γαλλίας. Εδώ, επίσης, υπεγράφη το πιστοποιητικό θανάτου της Μαρίας Αντουανέτας, εδώ ο Ναπολέων Α ΄ και η Ιωσηφίνα γιόρτασαν τη στέψη τους και εδώ έγινε νόμος η κατάργηση της δουλείας στη Γαλλία. Για πάνω από 200 χρόνια υπήρξε το αρχηγείο του γαλλικού Ναυτικού, ενώ κατά τη διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου στέγασε το αρχηγείο του Πολεμικού Ναυτικού (Kriegsmarine) της ναζιστικής Γερμανίας.
Το μεγαλοπρεπές νεοκλασικό ανάκτορο της πλατείας Κονκόρντ συστήνεται σήμερα στο κοινό για πρώτη φορά μετά από 250 χρόνια, κατόπιν τετραετούς αναστήλωσης ύψους 130 εκατ. ευρώ, κατά την οποία περίπου 200 από τους καλύτερους τεχνίτες της Γαλλίας αφαίρεσαν επιμελώς τις όσες προσθήκες είχαν γίνει στο κτίριο μέσα στα χρόνια, για να επαναφέρουν το αλλοτινό μεγαλείο του.
«Η γαλλική κυβέρνηση δεν είχε αναλάβει ποτέ στο παρελθόν τέτοιου είδους κτιριακή αποκατάσταση», μου λέει ο Joseph Achkar, αυθεντία στο ντιζάιν του 18ου αιώνα, που επέβλεψε το έργο μαζί με τον συνεργάτη του Michel Charrière. «Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι αφαιρείς μία στρώση τοίχου σε κάποιο σημείο, αποκαλύπτεις το αυθεντικό χρώμα και μετά βάφεις το υπόλοιπο σύμφωνα με το χρώμα αυτό. Εμείς αποκαταστήσαμε την κάθε λεπτομέρεια σαν να επρόκειτο για πίνακα ζωγραφικής, αποκαλύπτοντας την κάθε στρώση και αναπαράγοντας τα αυθεντικά χρώματα, τα υφάσματα και τις ξυλοκατασκευές με τις ίδιες τεχνικές που χρησιμοποιούνταν τον 18ο αιώνα».
Με το πέρασμα των αιώνων είχαν γίνει πολλές προσθήκες στο αρχικό κτίσμα, αναφέρει ο Christophe Bottineau, ο αρμόδιος αρχιτέκτονας για τα ιστορικά μνημεία της Γαλλίας. To αρχικό κτίσμα περιλάμβανε ένα πολυτελές διαμέρισμα 14 δωματίων –το οποίο παραχωρούνταν στον αξιωματούχο που ηγούνταν του Garde-Meuble de la Couronne–, καθώς επίσης και μεγαλοπρεπείς χώρους υποδοχής, αποθήκες, γραφεία, εργαστήρια και δωμάτια για τους εργάτες. Μετά την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης, το 1789, το Ναυτικό κατέλαβε το κτίριο, προσθέτοντας νέους ορόφους και αλλάζοντας την εσωτερική διαρρύθμιση για να χωρέσει τα γραφεία του.
«Ήταν μια ανακαίνιση που απαιτούσε περισσότερο την αφαίρεση στοιχείων παρά την προσθήκη νέων», διευκρινίζει ο Bottineau.
Στην αποκατάσταση του διαμερίσματος βοήθησε πολύ ένας άκρως εμπεριστατωμένος κατάλογος απογραφής της αυθεντικής επίπλωσης και του ντεκόρ. «Υπήρχαν 900 σελίδες, στις οποίες αναφέρονταν και οι πιο μικρές λεπτομέρειες σχετικά με τα υφάσματα, τα έπιπλα, τα χρώματα στους τοίχους και τις επιχρυσώσεις», αναφέρει ο Achkar. Και ενώ εκείνος και ο Charrière έψαχναν για αυθεντικά έπιπλα, έργα τέχνης και υφάσματα, κάποιοι από τους πλέον εξειδικευμένους τεχνίτες της Γαλλίας ασχολούνταν με την ανακαίνιση, ράβοντας εκατοντάδες μέτρα από κουρτίνες στο χέρι, αφαιρώντας 18 στρώσεις μπογιάς από τους τοίχους, αποκαθιστώντας ξυλοκατασκευές και επιχρυσώσεις και βάφοντας ταπετσαρίες με το χέρι.
↑ Αυτό ήταν το αυθεντικό κρεβάτι και τα αυθεντικά κλινοσκεπάσματα που χρησιμοποιήθηκαν από τον Marc-Antoine Thierry de Ville-d’Avray, τον δεύτερο (και τελευταίο) αξιωματούχο του Garde-Meuble, μου εξηγεί ο Achkar. Το μεταξωτό ύφασμα είχε ξεφτίσει και το κέντημα δουλεύτηκε από την αρχή με μια τεχνική του 18ου αιώνα. Όσα γύψινα διακοσμητικά και ξύλινα γλυπτά έλειπαν από τους τοίχους κατασκευάστηκαν από την αρχή, με τελειώματα από φύλλα χρυσού ή με πατίνα, αναφέρει ο Alexis Boutrolle, διευθυντής λειτουργίας της Asselin, μιας γαλλικής ξυλουργικής εταιρείας που ειδικεύεται σε ιστορικές αναστηλώσεις και είχε αναλάβει και τη συγκεκριμένη. «Βασικός μας στόχος ήταν να δημιουργήσουμε κάτι ιστορικά ακριβές, που ταυτόχρονα θα έδινε την αίσθηση του χρησιμοποιημένου», εξηγεί ο Boutrolle. «Όταν το κάνεις αυτό με το χέρι, με τον παραδοσιακό τρόπο, η πατίνα είναι πολύ διακριτική».
↑ «Αυτές οι δέστρες με τις περίτεχνες φούντες χρειάζονται 150 ώρες για να γίνουν», μου εξηγεί η Eléonore Declercq από την εταιρεία Declercq Passementiers, που ειδικεύεται στις πασμαντερί. Η διαδικασία ξεκινά ταιριάζοντας τις κλωστές με το χρώμα της κουρτίνας. «Είναι σαν να αναμειγνύεις μπογιές, αλλά με κλωστές». Το κορδόνι της δέστρας δημιουργείται στρίβοντας τις κλωστές καθώς αυτές περνούν αργά μέσα από έναν αργαλειό, ενώ η «φούστα» (το τμήμα του διακοσμητικού που κρέμεται) φτιάχνεται στο χέρι, συχνά με την προσθήκη διακοσμητικών στοιχείων, όπως τα φρουτάκια στην κίτρινη φούντα που βλέπετε εδώ. «Για κάθε διακοσμητικό στοιχείο χρειάζονται αρκετές διαφορετικές ειδικότητες και τεχνικές», αναφέρει η Declercq. Η εταιρεία της κατασκεύασε 54 διακοσμητικές δέστρες για το Hôtel de la Marine.
↑ Για το γραφείο του, ο αξιωματούχος de Ville-d’Avray είχε παραγγείλει ένα παρκέ πάτωμα από τρία σπάνια ξύλα: πλάτανο, αμάραντο και μαόνι. «Πρόκειται για κατόρθωμα αριστοτεχνίας – μοιάζει σχεδόν τρισδιάστατο», σχολιάζει ο Achkar. Τα δάπεδα είχαν αποκατασταθεί πριν από περίπου 20 χρόνια, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της ξύλινης επένδυσης έπρεπε να γίνει επιμελώς από την αρχή, λέει ο Boutrolle.
↑ «Χρειάστηκαν έξι εβδομάδες για να ραφτούν αυτές οι ντραπέ κουρτίνες στο χέρι», λέει ο Lucas du Pasquier, ταπετσιέρης που εργάζεται για την εταιρεία Alexandre Phelippeau, η οποία τις έφτιαξε. Οι μηχανές σού επιτρέπουν να «δημιουργείς πιο σφιχτές ραφές, πράγμα που είναι καλύτερο. Ωστόσο, η απόφαση ήταν να κάνουμε τα πράγματα όπως θα γίνονταν την εποχή εκείνη». Για να καρφιτσώσουν το ύφασμα και να στερεώσουν τα πλάγια των κουρτινών στον τοίχο, οι κουρτινοποιοί χρησιμοποίησαν ένα σφυρί του 18ου αιώνα με μαγνητική πλάτη πάνω στην οποία «κολλάνε» τα καρφιά, για να στερεωθούν στη συνέχεια στον τοίχο και να καλυφθούν με ύφασμα. «Ο συνάδελφός μου έχει τα καρφιά στο στόμα του και ετοιμάζεται να στερεώσει το ύφασμα», μου περιγράφει ο du Pasquier. «Είναι αρκετά δύσκολο».
↑ Η πελώρια αυτή ταπισερί δεν είναι η αυθεντική. Η πρωτότυπη κοσμεί σήμερα τη γαλλική πρεσβεία στη Ρώμη. Ο Achkar και ο Charrière αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την ταπισερί που είχε κατασκευαστεί περίπου την ίδια εποχή, από ένα άλλο δωμάτιο, αλλά δεν ήταν στο σωστό μέγεθος. «Μετά όμως, ως εκ θαύματος, βρήκαμε μια μπορντούρα που προερχόταν από το ίδιο εργαστήριο με την αυθεντική», εξηγεί ο Achkar. «Χρειάστηκε να κόψουμε τα τμήματα της ταπισερί που είχαν φθαρεί και να βρούμε τρόπο να τη συναρμολογήσουμε ώστε να μοιάζει ενιαία, χωρίς όμως να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονες τεχνικές», σημειώνει ο du Pasquier. «Ήταν η πρώτη φορά που δούλεψα με τον τρόπο αυτόν και δεν είμαι σίγουρος ότι θα το ξαναέκανα».
↑ Η τραπεζαρία έχει στηθεί με τρόπο τέτοιο που να «δίνει την αίσθηση ότι το γεύμα έχει μόλις τελειώσει και οι επισκέπτες έχουν μόλις σηκωθεί από το τραπέζι», λέει ο Achkar, προσθέτοντας πως η δημιουργία της ατμόσφαιρας ενός διαμερίσματος που κατοικείται ήταν σημαντικό κομμάτι της προσέγγισής τους. «Δεν θέλαμε να μοιάζει με μουσείο, αλλά περισσότερο με σπίτι γεμάτο με ένα σωρό αντικείμενα». Το τραπεζομάντιλο του 18ου αιώνα με το πλούσιο κέντημα είναι «εξαιρετικό, αλλά πολύ εύθραυστο και χρειάζεται πολύ χρόνο για να συντηρηθεί», προσθέτει ο Achkar.