Έξι μέρες στη Βουλγαρία, ένα ταξίδι-πρόσκληση από το υπουργείο Τουρισμού της γείτονος. Είμαστε οκτώ: πέντε συμμετέχοντες (τρεις travel bloggers, ένας φωτογράφος, μία δημοσιογράφος), δύο συνοδοί και ο οδηγός μας. Περιηγούμαστε με ένα λευκό βανάκι στη δυτική πλευρά της χώρας, σε πόλεις, χωριά και τουριστικά θέρετρα χτισμένα ανάμεσα σε ορεινούς όγκους, όπως το Pirin, η Ρίλα και η Ροδόπη.
Η διαδρομή είναι πλούσια σε βλάστηση, ανέγγιχτη, χωρίς οπτικές παραφωνίες. Το τοπίο ειδυλλιακό ‒ αυτό που θα λέγαμε «ευρωπαϊκό». Και όμως, σε αυτό το φαινομενικά ευρωπαϊκό σκηνικό, το τακτοποιημένο και σύγχρονο, αν έχεις τα μάτια σου ανοιχτά βλέπεις πώς παρεισφρέουν, απαλά και αθόρυβα, τα Βαλκάνια, όπως στερεοτυπικά ίσως τα έχουμε στο μυαλό μας: Στο ψυγείο ενός μίνι μάρκετ κάποιου τουριστικού χωριού με αναστηλωμένα πέτρινα σπίτια, δίπλα στα κουτάκια της Fanta και της Sprite υπάρχει μια 30άδα χύμα φρέσκα αυγά, από ντόπιες κότες, πιθανόν αλανιάρες. Στη μέση μιας οδικής διαδρομής στη φύση, όπου το μάτι έχει πνιγεί στο πράσινο, αντικρίζεις ξαφνικά, από το πουθενά, ένα παραδοσιακό παζάρι, φασαριόζικο, σκονισμένο και αλλόκοτο, που σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι στην καρδιά της Ανατολής.
Η αίσθηση που σου αφήνει ένα σύντομο road trip στη Βουλγαρία είναι ότι η χώρα ισορροπεί σε δύο βάρκες: σε αυτήν του σήμερα και σε εκείνη του αύριο. Σε αυτό που είναι και σε ό,τι ονειρεύεται να γίνει. Από τη μία έχουν ξεφυτρώσει σαν τα μανιτάρια τα πολυτελή resorts με εσωτερική και εξωτερική πισίνα, τζακούζι και εστιατόρια με μενού ντεγκουστασιόν. Από την άλλη, σε κάποια από αυτά τα resorts το προσωπικό μιλάει και δεν μιλάει αγγλικά, θέλει και δεν θέλει να συνεννοηθεί με τους επισκέπτες. Από τη μία, η Βουλγαρία είναι μια χώρα όπου διακρίνεις έντονη θρησκευτικότητα, αγάπη προς την παράδοση και ένα μάλλον παλιομοδίτικο μοντέλο έμφυλων ρόλων, κυρίως στην επαρχία (άντρες λιγομίλητους και απρόσιτους, γυναίκες-μπιμπελό που υπερτονίζουν τη σεξουαλικότητα με το ντύσιμό τους). Από την άλλη, στην πρωτεύουσα Σόφια, βλέπεις μια πόλη ανοιχτή και εξωστρεφή, με ευγενικούς κατοίκους, καφέ και εστιατόρια περιωπής, όπου μάλιστα από το 2008 έχει καθιερωθεί το Sofia Pride (το αντίστοιχο της Αθήνας ξεκίνησε μόλις τρία χρόνια νωρίτερα, το 2005).
Πρόσωπα και πρόσωπα
Αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις, που η καθεμία εκφράζει μια διαφορετική ταυτότητα της Βουλγαρίας, υπάρχει και στους ανθρώπους. Η Βουλγαρία των καλών αγγλικών, των διεθνών ταξιδιών και του εξευρωπαϊσμένου αύριο προσωποποιείται στην Ντέσι και στη Νικολέτα, δύο γυναίκες που συμμετέχουν στη διοργάνωση του ταξιδιού μας, με τις οποίες θα μπορούσες να πιάσεις ψιλοκουβέντα σε μουσείο του Λονδίνου ή σε μπαρ του Παρισιού. Και οι δύο είναι πολίτες του κόσμου, σύγχρονες και ανοιχτόμυαλες. Η Βουλγαρία του καθημερινού κάματου, της βιοπάλης και της πιάτσας, που είναι επίσης ταξιδιάρα, σε περιφερειακό όμως και όχι σε παγκόσμιο επίπεδο, καθρεφτίζεται στα πρόσωπα άπειρων σερβιτόρων, οι οποίοι μας παίρνουν παραγγελία στα ελληνικά, αφού έχουν ζήσει πολλά χρόνια στη χώρα μας. Φανταστείτε να βρίσκεστε σε ένα καφέ στην καρδιά της βουλγαρικής φύσης, πάνω στον ποταμό Rilska, και ο σερβιτόρος ‒Ιορδάνης στο όνομα‒ να αναπολεί τα είκοσι χρόνια που έζησε στην Ηλιούπολη Αττικής… Και πάμε σε μια τρίτη Βουλγαρία, την αμιγώς εγχώρια, που δεν έχει φυγόκεντρες τάσεις, αλλά πατάει γερά στη γη και στην παράδοση του τόπου: τη Βουλγαρία ενός παπά με καπελάκι, σκονισμένο τρύπιο κοντομάνικο και μακριά γενειάδα, τον οποίο συναντούμε στην άκρη του δρόμου, λίγο έξω από την πόλη Μελένικο, να μεταφέρει πέτρες με ένα καρότσι για να χτίσει ένα παρεκκλήσι για την Παναγία. Τις πέτρες τις μαζεύει μόνος του από το ποτάμι, το εκκλησάκι θα το χτίσει επίσης ολομόναχος, δείχνοντας έτσι έμπρακτα την πίστη του και την αγάπη του στους συμβολισμούς, αφού, όπως μας λέει, αυτή είναι η 33η φορά που γεμίζει το καρότσι, όσα τα χρόνια του Χριστού!
Η εκδρομή
Η εκδρομή μας εμπεριέχει την παραδοσιακή, τη σύγχρονη, αλλά και τη Βουλγαρία που ακροβατεί ανάμεσα στις δύο. Ακολουθεί μια λίστα με στάσεις και αξιοθέατα που απευθύνονται σε ταξιδιώτες με διαφορετικά γούστα, ώστε ο καθένας να πιάσει το νήμα από εκεί που τον ενδιαφέρει και να ανακαλύψει τη Βουλγαρία που του ταιριάζει περισσότερο.
Σόφια, ήρεμη δύναμη
2. H Ρώσικη Εκκλησία, γνωστή και ως Άγιος Νικόλαος ο Θαυματοποιός.
3. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στεγάζεται στο παλαιότερο τζαμί της Σόφιας.
Η Σόφια είναι μια πόλη μικρή, συμμαζεμένη, γεμάτη τραμ, με οδηγούς που σχεδόν πάντα σταματούν στις διαβάσεις για να περάσουν οι πεζοί, γιατί διαφορετικά κινδυνεύουν με πρόστιμο. Όπως σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έτσι και εδώ η αρχιτεκτονική και τα μνημεία διατρέχουν πολλούς αιώνες. Μάλιστα, οι εργασίες του μετρό αποκάλυψαν μέρος της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Serdika (όπως λεγόταν η σημερινή Σόφια), τα υπολείμματα της οποίας μπορείτε να δείτε μπαίνοντας στους σταθμούς Serdika I και Serdika II. Πέραν αυτού, το Αρχαιολογικό Μουσείο (στεγάζεται στο παλαιότερο οθωμανικό τζαμί της πόλης), το Εθνικό Θέατρο Ivan Vazov (με έκδηλες αρχαιοελληνικές επιρροές, κολόνες και αέτωμα), ο νεοβυζαντινός καθεδρικός του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι (το εσωτερικό από ιταλικό μάρμαρο, αλάβαστρο και όνυχα), η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Θαυματοποιού (του ρωσικού ναού που έμεινε ανοιχτός και την κομμουνιστική περίοδο), οι παρηκμασμένες εργατικές πολυκατοικίες, τα σουβενιράδικα με τα σατιρικά T-shirts που έχουν τυπωμένο επάνω τους το πρόσωπο του Πούτιν και το λόγκο της KGB, οι αγορές τροφίμων και αναμνηστικών (όπως είναι τα Central Market και Women’s Market) και κυρίως τα αμέτρητα, καθαρά και δροσερά πάρκα κάνουν τη Σόφια έναν πολύ δελεαστικό προορισμό για city break. Από στέκια η πόλη έχει αρκετά και καλά. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Rainbow Factory (fabrikadaga.bg, για καφέ και πρωινό γλύκισμα), το Raketa Rakia Bar (raketarakiabar.bg, για λουκάνικα και ρακή) και το ΜΟΜΑ (moma-restaurant.com, με τη χωριάτικη διακόσμηση και τη λουλουδάτη αυλή).
Τα κρασιά του Μελένικου
Κάτω: Η οικία Kordopulov είναι μια τετραώροφη έπαυλη του 1754 στο Μελένικο, που έχει μετατραπεί σε μουσείο, με ειδικό χώρο για οινικές δοκιμές.
Το Μελένικο (Melnik), στα νοτιοδυτικά της οροσειράς Pirin, είναι η μικρότερη πόλη της Βουλγαρίας και πόλος έλξης των απανταχού οινόφιλων. Πρώτος και καλύτερος ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος λέγεται ότι είχε ανακηρύξει το κρασί του Μελένικου ως το αγαπημένο του και παράγγελνε 500 λίτρα κάθε χρόνο. Είτε είναι πραγματική η παραπάνω ιστορία είτε μύθος, η αλήθεια είναι ότι η πόλη έχει τεράστια οινική παράδοση, με την ενδημική ποικιλία Shiroka Melnishka Loza (Πλατύφυλλο Μέλνικ) να καλλιεργείται στην περιοχή από την αρχαιότητα. Πρόκειται για σταφύλια με μεγάλα και τραχιά φύλλα, μικρές, σκουρόχρωμες ρώγες, που συγκομίζονται αργά (αρχές Οκτωβρίου), ωριμάζουν σε δρύινα βαρέλια και δίνουν πολύπλοκα, πικάντικα κρασιά. Περάστε από την οικία Kordopulov, μια τετραώροφη έπαυλη του 1754 με βιτρό, σάουνα και τζάκια οθωμανικού στιλ, που ανήκε σε μια γνωστή οικογένεια εμπόρων κρασιού και σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο, με ένα δροσερό κελάρι-λαβύρινθο, όπου φιλοξενούνται wine tastings (kordopulova-house.com). Αξίζει να επισκεφθείτε και το διπλανό οινοποιείο Shestaka, της οικογένειας Manolev, μόνο και μόνο γι’ αυτό: για να δείτε τον ιδιοκτήτη Mitko να σας σερβίρει κρασί από ένα μπουκάλι, του οποίου η ετικέτα απεικονίζει το πρόσωπό του (shestaka.com).
❙Το Μελένικο απέχει 180 χλμ. από τη Σόφια.
Αρχιτεκτονικές βόλτες στα ορεινά
2. Η Αγία Τριάδα, εκτός από τοπόσημο του Βansko, αποτελεί και βολικό σημείο για να φτιάξουν τις φωλιές τους τα πουλιά.
Το Μπάνσκο (Bansko) το ξέρουμε οι περισσότεροι ως χιονοδρομικό θέρετρο. Πέρα από αυτό, όμως, είναι και μια καλοφτιαγμένη κωμόπολη, χτισμένη στα 1.200 μ., στους πρόποδες της οροσειράς Pirin. Περπατώντας στα καλντερίμια της παλιάς πόλης του, θα δείτε επαύλεις του 19ου αιώνα, όμορφες, αλλά και πρακτικές, αφού στην κατασκευή τους είχαν προβλεφθεί οχυρώσεις και περάσματα ώστε να προστατεύονται οι κάτοικοι από επιθέσεις των Οθωμανών. Περάστε και από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, του 1835, με τους τοίχους από λαξευτούς λίθους και το καμπαναριό με το ρολόι, πάνω στο οποίο φτιάχνουν τη φωλιά τους πελαργοί. Στις βόλτες σας ίσως παρατηρήσετε κάτι περίεργο: κέρατα ελαφιού τοποθετημένα σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς τοίχους κτιρίων. Πρόκειται για σύμβολα δύναμης και είναι μια εικόνα που θα συναντήσετε όχι μόνο στο Bansko, αλλά σε διάφορα μέρη της Βουλγαρίας. Αν αγαπάτε την αρχιτεκτονική, αξίζει να επισκεφθείτε και την Κοπρίβστιτσα (Koprivshtitsa), μια ιστορική πόλη της επαρχίας της Σόφιας, ανάμεσα στα βουνά Sredna Gora, που αποτέλεσε κέντρο της βουλγαρικής εξέγερσης του 1876 ενάντια στους Οθωμανούς και η οποία διαθέτει αρχιτεκτονικά μνημεία που έχουν αναστηλωθεί, ώστε να απηχούν το πνεύμα της Βουλγαρικής Αναγέννησης του 19ου αιώνα. Όλα είναι εντυπωσιακά, όμως ένα κτίριο που πραγματικά σε αιφνιδιάζει –γιατί δεν ακολουθεί κανέναν από τους κανόνες εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής με τους οποίους είμαστε εξοικειωμένοι– είναι η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, βαμμένη σε χτυπητό μπλε χρώμα. Τέλος, δύο χωριά στην οροσειρά της Ροδόπης, που απέχουν 8 χλμ. το ένα από το άλλο και προσφέρονται, επίσης, για αρχιτεκτονικές βόλτες, είναι το Λέστεν (Leshten) και η Κοβατσέβιτσα (Kovachevitsa). Η πέτρα κυριαρχεί στο τοπίο τους (στις στέγες, στους τοίχους, στις μάντρες, στα καλντερίμια) και η γενικότερη αρχιτεκτονική φιλοσοφία τα κάνει να μοιάζουν με χωριά του Πηλίου.
❙To Βansko απέχει 155 χλμ. από τη Σόφια και 217 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Η Koprivshtitsa, το Leshten και η Kovachevitsa απέχουν από τη Σόφια 108 χλμ., 210 χλμ. και 218 χλμ. αντίστοιχα.
Δύο διάσημες μονές
Η Μονή της Ρίλα είναι κορυφαίο θρησκευτικό αξιοθέατο της Βουλγαρίας (οι ετήσιες αφίξεις –σε συνθήκες κανονικότητας– φλερτάρουν με το 1 εκατομμύριο επισκέπτες) και προστατευόμενο μνημείο της UNESCO, που ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από τον ερημίτη Άγιο Ιβάν της Ρίλα. Ο τελευταίος ζούσε σε μια σπηλιά, κοντά στην οποία οι μαθητές του έχτισαν το μοναστήρι, σε υψόμετρο 1.147 μ., στην κοιλάδα του ποταμού Rilska. Εντυπωσιακή σε μέγεθος (8.800 τ.μ.), η μονή υπέστη αρκετές παρεμβάσεις στην πορεία του χρόνου – σήμερα, τα παλιότερα κτίσματα είναι ο πύργος Hrelja και ένα παρεκκλήσι δίπλα του, του 14ου αιώνα και τα δύο. Επίσης, ακριβοθώρητη είναι και η Μονή Ροζινού, ένα από τα λίγα καλοδιατηρημένα μεσαιωνικά μοναστήρια της Βουλγαρίας. Εκτός από το ότι βρίσκεται σε φοβερή τοποθεσία, στην περιοχή με τις φυσικές πυραμίδες του Μελένικου, το μοναστήρι έχει κάποιες πολύ παλιές αγιογραφίες του 16ου αιώνα.
❙ Η Μονή της Ρίλα και η Μονή Ροζινού απέχουν από τη Σόφια 117 χλμ. και 187 χλμ. αντίστοιχα.
Ένα ξενοδοχείο-προορισμός
Το Zornitza Family Estate δεν μοιάζει με κανένα από τα καταλύματα που επισκεφθήκαμε. Είναι ένα ξενοδοχείο-προορισμός, όπου πατάς το πόδι σου και δεν θέλεις να φύγεις. Χτισμένο λίγο έξω από την πόλη του Μελένικου, προσφέρεται για σύντομες αποδράσεις, κυρίως για τους Βορειοελλαδίτες (από τη Θεσσαλονίκη απέχει μόλις 135 χλμ./1½ ώρα). Έχει σουίτες και βίλες με πέτρινες και ξύλινες λεπτομέρειες, εστιατόριο με κάβα 300 κρασιών, αμπελώνες 50 στρεμμάτων (όπου καλλιεργούνται γαλλικές, ιταλικές και βουλγαρικές ποικιλίες), σπα (με πισίνες, σάουνα, ατμόλουτρο κ.ά.). Όμως, περισσότερο από όλα αυτά είναι το εξωτερικό σκηνικό που κάνει τη διαφορά, με το ποτάμι, τις μικρές λίμνες, το νησάκι (για ψάρεμα, για διάβασμα, για μασάζ) και το ξύλινο καταφύγιο μέσα στο πυκνό δάσος με τις βατομουριές.
❙ Το Zornitza Family Estate απέχει από τη Σόφια 176 χλμ., zornitzaestate.com
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Από Αθήνα προς Σόφια η πτήση διαρκεί 1 ώρα και ένα τέταρτο. Σε αναζήτηση που κάναμε στα τέλη Αυγούστου βρήκαμε εισιτήριο 93 ευρώ με επιστροφή με την AEGEAN (aegeanair.com). Οδικώς, η Σόφια απέχει από τη Θεσσαλονίκη 293 χλμ. (3½ ώρες).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Ανακαλύψαμε ότι η ευεξία αποτελεί κεντρικό πυλώνα στην ξενοδοχειακή σκηνή της Βουλγαρίας (μιας χώρας με πολλά θερμά λουτρά), αφού στα καταλύματα που επισκεφθήκαμε το spa ήταν πάντα το καλύτερο μέρος. Στη Σόφια, το Hyatt Regency Sofia (Vasil Levski Square, τηλ. +359-244 01234, hyatt.com, 120 ευρώ το δίκλινο) βρίσκεται σε κεντρικό σημείο και είναι ιδανικό για να εξερευνήσετε την πόλη. Στο Bansko, το Kempinski Hotel Grand Arena (Pirin Street 96, τηλ. +359-749 88888, kempinski.com, 90 ευρώ το δίκλινο) είναι ένα κλασικό αλπικό resort με θέα στα ski lifts. Στο χωριό Zornitza, το Zornitza Family Estate (τηλ. +359-877 762217, zornitzaestate.com, 345 ευρώ η σουίτα) είναι κορυφαία επιλογή καταλύματος.
Νόμισμα
Το νόμισμα της Βουλγαρίας είναι το λεβ (1 BGN = 0,51 EUR), αν και η χώρα βρίσκεται σε τροχιά υιοθέτησης του ευρώ, κάτι που αναμένεται να συμβεί στις αρχές του 2024.
Tips
◆ Η φωτογράφιση στο εσωτερικό εκκλησιών και μοναστηριών συχνά απαγορεύεται, με τους φύλακες να ελέγχουν κάθε κίνηση των επισκεπτών για να είναι σίγουροι ότι δεν παραβιάζονται οι κανόνες.
◆ Αν ψάχνετε ταξί στη Σόφια, καλύτερα να μπείτε σε κάποιο κεντρικό ξενοδοχείο και να ζητήσετε να σας καλέσουν ένα. Επίσης, αποφύγετε τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος που δίνουν μόνο μία και όχι δύο τιμές (αγοράς και πώλησης).
Δοκιμάστε
◆ Τηγανίτες (mekitsi) με γιαούρτι, έξω από το μοναστήρι της Ρίλα.
◆ Μπάνιτσα, ένα είδος γλυκίσματος ή πίτας στην αλμυρή εκδοχή του (που την παραμονή Πρωτοχρονιάς κρύβει γούρια και χαρτάκια με ευχές).
◆ Patatnik, ένα πιάτο με τριμμένες πατάτες, κρεμμύδια και δυόσμο, χαρακτηριστικό της περιοχής της Ροδόπης.
◆ Φασολάδα (bob chorba) με καρότο, σκόρδο, πάπρικα, δυόσμο, ρίγανη και σέλινο.
◆ Κρασιά από το Μελένικο, λέγοντας nazdrave («γεια μας») όταν τσουγκρίζετε τα ποτήρια.
◆ Ρακή (rakiya) από διάφορα φρούτα (σταφύλι, μούρο, κεράσι). Πρόκειται για ένα προϊόν με τεράστια παράδοση στη χώρα. Υπάρχει μάλιστα η πεποίθηση ότι η παραγωγή της ρακής ξεκίνησε στη Βουλγαρία, αφότου μια ομάδα αρχαιολόγων βρήκε ένα θραύσμα από δοχείο απόσταξης του 11ου αιώνα.
*Ευχαριστούμε από καρδιάς τον συνοδό μας, Petar Valkov, που, μιλώντας τέλεια ελληνικά, μας ξενάγησε στη χώρα του.