Γνωρίζεις μια πόλη, ξετρελαίνεσαι μαζί της και αφήνεις τα πάντα για να την κάνεις σπίτι σου. Ζεις εκεί δώδεκα χρόνια και περνάς τις μέρες σου μελετώντας την ιστορία και το παρόν της. Αυτά, εξάλλου, σε τράβηξαν εκεί. Τριγύρω σου, όμως, τα πάντα αλλάζουν προς το χειρότερο, ώσπου παίρνεις τη δύσκολη απόφαση να φύγεις. Επιστρέφεις, επισκέπτης πια, για να αισθανθείς ξένος στην πόλη που είχες διαλέξει για σπίτι. Ποτέ δεν έχω νιώσει τόσο παράξενα όσο τις πρώτες μέρες ετούτης της επίσκεψής μου. Τα συναισθήματά μου δυσκολεύομαι να τα διαχειριστώ.
Μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων του Γκεζί (2013), δυσανασχετούσα με το καθετί εδώ. Έφυγα το 2015 και η κατάσταση, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, χειροτέρεψε ακόμη περισσότερο. Φίλοι και γνωστοί τα μάζεψαν κακήν κακώς, κάποιοι γλιτώνοντας τη σύλληψη την τελευταία στιγμή. Δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι είχαν «μιλήσει πολύ», λέγοντας «τα λάθος πράγματα» για τον ισχυρό άνδρα της χώρας. Επισκεπτόμουν την Πόλη κάθε χρόνο, τα περάσματά μου, όμως, ήταν φευγαλέα. Ερχόμουν να δω φίλους, έμενα μόνο λίγες μέρες και είχα την πλάτη επιδεικτικά στραμμένη στην ίδια την Πόλη. Πήγαινα από σπίτι σε σπίτι και μετά βίας περπατούσα έξω. Είχα φορτιστεί αρνητικά.
Φέτος, υποσχέθηκα στον εαυτό μου να πάρω τους δρόμους και να γυρίσω την Πόλη ολόκληρη, κάτι που είχα χρόνια να κάνω. Γνώριζα πως, περπατώντας ανάμεσα στα ορόσημα της πρότερης ζωής μου, θα μελαγχολούσα. Πριν και μετά από μένα έφυγαν πολλοί φίλοι μου, σταγόνες κι εκείνοι στον ωκεανό της μαζικής φυγής – δεκάδες χιλιάδες νέοι εγκατέλειψαν την Τουρκία, για να φτιάξουν τις ζωές τους σε μέρη πιο ελεύθερα. Κάποιους τους συνάντησα στα ταξίδια μου, στη Λισαβόνα, στη Μαδρίτη αλλά και πολύ μακρύτερα, στο Σάο Πάολο, στο Μοντεβιδέο, στο Μπουένος Άιρες. Αλλά και στην Αθήνα. Δυσαναπλήρωτη η αιμορραγία του ανθρώπινου δυναμικού – «οι καλύτεροι φεύγουν», σκεφτόμουν πάντα.
Όσοι από τους φίλους μου έμειναν, κλείστηκαν ο καθένας στο καβούκι του. Κάποιοι παντρεύτηκαν, άλλοι έκαναν παιδιά. Ο εδώ κύκλος μου πάει, διαλύθηκε. Πολλά από τα αλλοτινά μας στέκια δεν υπάρχουν πια. Το Πέρα (Beyoğlu) ήταν η γειτονιά μου και ο μικρόκοσμος της καθημερινότητάς μου. Εδώ έμεναν οι φίλοι μου, εδώ ήταν τα καφέ, τα βιβλιοπωλεία, τα μπαρ όπου συχνάζαμε. Όποτε περπατήσω στα σοκάκια του, το παρελθόν προβάλλει μπροστά μου ολοζώντανο. Περνώ μπροστά από τα τότε σπίτια φίλων. Πάνε χρόνια που έφυγαν κι εκείνοι.
Η επίσκεψή μου έχει «επετειακό» χαρακτήρα. Τον Οκτώβριο συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την έκδοση της «Πόλης των απόντων», του πρώτου βιβλίου μου για την Κωνσταντινούπολη. Πρωτοκυκλοφόρησε σε μια καλύτερη, για την Πόλη και την Τουρκία, συγκυρία. Σε αυτό αναζητούσα τα ίχνη, στο σήμερα της Πόλης, όσων σφράγισαν ανεξίτηλα την ιστορία και την ταυτότητά της. Ρωμιοί, Αρμένιοι, Λεβαντίνοι και Εβραίοι είναι απόντες ως ζων πληθυσμός και ταυτόχρονα πανταχού παρόντες. Παράλληλα, το βιβλίο αποτέλεσε και μια καταγραφή του «σήμερα» και της ζωής μας τότε, το 2011.
Τι άλλαξε στο τοπίο και στην καθημερινότητα της Πόλης τη δεκαετία που μεσολάβησε, μετά τον ξεσηκωμό στο Γκεζί, την απόπειρα πραξικοπήματος και την πλέον εκτεταμένη επιχείρηση «εκκαθαρίσεων» στην τουρκική ιστορία; Η «Πόλη των απόντων» ξεκινά με την παράθεση ενός χωρίου για «την Κωνσταντινούπολη του μέλλοντος» – ένα όραμα δυστοπίας του Ιταλού συγγραφέα Edmondo de Amicis. Προέβλεψε, το 1870, πως ο 20ός αιώνας θα «τερατοποιούσε» την Κωνσταντινούπολη. Πράγματι, η Πόλη που βρήκα δεν είχε σχέση με την ειδυλλιακή πόλη που γνώρισε εκείνος.
Τα χρόνια που έζησα εδώ δεν σταμάτησα να μετρώ καταστροφές – άλλοτε ιστορικών κτιρίων, άλλοτε ολόκληρων συνοικιών. Το βιβλίο είναι γεμάτο προειδοποιήσεις για τις σαρωτικές αλλαγές που έφεραν η «αστική ανάπλαση» και οι μπουλντόζες. Από τότε που έφυγα η «ανάπλαση» ιστορικών συνοικιών επιταχύνθηκε. Επιστρέφω, περίεργος και ανήσυχος, σε γειτονιές που γνώριζα καλά. Σε ένα μέρος, όμως, έχω αποφασίσει να μην πάω. Δεν θέλω να δω την Αγία Σοφία στρωμένη με μοκέτες, πάνω στις οποίες πλανάται ένας σαβανωμένος συρφετός.
ΜΙΑ ΑΧΑΝΗΣ ΜΗ-ΠΟΛΗ
Πριν από κάποια χρόνια, την άφιξη στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ», στην ακτή της Προποντίδας, τη βίωνα σαν πορεία θριάμβου. Το ταξί έβγαινε στην παραλιακή και παυσίλυπα πανοράματα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Χάζευα τα δεκάδες πλοία που, αραγμένα στην Προποντίδα, περίμεναν τη σειρά τους να ανεβούν τον Βόσπορο. Με υποδεχόταν η κορδέλα των βυζαντινών τειχών και πύργων, μετά ξεπρόβαλλε η Αγία Σοφία και η είσοδος του Βοσπόρου. Διέσχιζα τον Κεράτιο από τη Γέφυρα του Γαλατά και ανέβαινα στο σπίτι μου στο Γκαλατάσαραϊ του Πέρα.
Το αεροδρόμιο «Ατατούρκ» έκλεισε και το καινούργιο βρίσκεται τέρμα Θεού. Οι φρικώδεις περιφέρειες που διασχίζεις για να προσπελάσεις το κέντρο, πυκνοκτισμένη απεραντοσύνη από μπετόν και κεραμοσκεπές, είναι η καλύτερη υπόμνηση της γιγάντωσης της Πόλης. Σε μια έκταση πεντέμισι χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων συνωστίζεται μιάμιση φορά ο πληθυσμός της Ελλάδας. Πάνω που αναρωτιέμαι τι αλλαγές θα απαντήσω, βλέπω μια αφίσα να διαφημίζει συναυλία της Αζντά Πεκκάν. Στην τρυφερή ηλικία των 76, έχοντας υποστεί ολική «ανάπλαση», όπως πολλά κτίρια στο Πέρα, η Αζντά ζει και βασιλεύει.
Χωρίς δικό μου σπίτι, επαφίεμαι στη φιλοξενία των φίλων. Μέχρι σήμερα με φιλοξενούσαν πάντα στο Πέρα. Φέτος όμως κάποιοι μετακόμισαν, άλλοι δεν ήταν διαθέσιμοι. Μένω με τον Οκάν στο Γκαϊρέτεπε (Gayrettepe), περιοχή ουρανοξυστών και ομοιόμορφων πολυκατοικιών. Δεν έχει χαρακτήρα. Αν άλλαζες τη γλώσσα στις ταμπέλες, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι προάστιο της Μόσχας, του Τελ Αβίβ ή της Μπογκοτά. Το ότι πρέπει να πάρω το μετρό για το Τάξιμ με κάνει να νιώθω πως είμαι στην εξορία του Αδάμ.
Στον Οκάν, που ζει στο εξωτερικό και σπανίως έρχεται, και στη μητέρα του Αϊσέλ, που έχει διαμέρισμα στην ίδια πολυκατοικία, το Γκαϊρέτεπε φαίνεται «ευχάριστο και βολικό». «Είναι τόσο κεντρικό, τρεις στάσεις με το μετρό από το Τάξιμ, ενώ βρίσκεις πάντα να παρκάρεις», λέει ο Οκάν. «Δεν έχει μαντιλοφορούσες, το εζάνι ούτε που ακούγεται», λέει η Αϊσέλ, αναφερόμενη στο κάλεσμα του μουεζίνη από τον μιναρέ, συχνά, λόγω των μεγαφώνων, εκκωφαντικό. Η Αϊσέλ άφησε το Σισλί για να έρθει εδώ – μου φαίνεται τρέλα. Αλλά η Αϊσέλ, διαζευγμένη, δεν βγαίνει, δεν έχει κοινωνική ζωή. Μετά τη δουλειά γυρίζει σπίτι, κάθεται στον καναπέ, χαζεύει τουρκικές σειρές και την παίρνει ο ύπνος. Προφανώς, δεν της λείπει το κέντρο και η ζωή του.
Καταλαβαίνω γιατί σε πολλούς αρέσουν αυτές οι «νοικοκυρεμένες» γειτονιές. Στο κέντρο τούς κουράζει η πολυκοσμία, η βαβούρα και «αυτοί», όρος με τον οποίο οι κοσμικοί αναφέρονται στους θρήσκους και τούμπαλιν. «Αυτοί» λείπουν εδώ, αλλά λείπει και οτιδήποτε θυμίζει Πόλη. Στη σκέψη ότι για δύο εβδομάδες θα αγναντεύω ουρανοξύστες και ανισόπεδες διαβάσεις απελπίζομαι. Αναπολώ το Πέρα, όπου έβγαινα από την εξώπορτά μου και έπεφτα πάνω στα ποτάμια του κόσμου, στις μουσικές, στα βιβλιοπωλεία και τα καφέ.
«ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ» ΚΑΙ ΤΖΑΜΙΑ ΣΤΑ ΠΑΝΟΡΑΜΑΤΑ
Τις πρώτες μέρες προσπαθώ να εγκλιματιστώ. Μετά από πολλά χρόνια, η Πόλη μού μοιάζει, ξανά, φθηνή. Μόνος λόγος η κατάρρευση του νομίσματος. Το 2015, όταν έφευγα, ένα ευρώ αντιστοιχούσε σε τρεις λίρες· σήμερα, πλησιάζει τις δέκα. «Τώρα σκέφτεσαι σε ευρώ και όλα σου φαίνονται φθηνά. Ρώτα μας κι εμάς που πληρωνόμαστε σε λίρες», μου λέει η Ιπέκ. Θυμάμαι «τα εκατομμύρια», τις «παλιές» λίρες με τα έξι μηδενικά, αποτέλεσμα δεκαετιών καλπάζοντος πληθωρισμού. Μια εφημερίδα έκανε τότε ενάμισι εκατομμύριο λίρες. Ο Έρντογαν «έκοψε» τα έξι μηδενικά, καθιερώνοντας τη νέα τουρκική λίρα το 2005, όταν η οικονομία κάλπαζε.
Μου κάνει εντύπωση πως όλοι φορούν μάσκες στα μέσα μεταφοράς. Οι ηλίθιοι της μη συμμόρφωσης, ευρύτατη κατηγορία σε πολλά μέρη, λείπουν εδώ. Ακόμη περισσότερο μου κάνει εντύπωση πως πολλοί φορούν μάσκα και στον δρόμο, παρότι δεν είναι πια υποχρεωτικό. «Δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση, θεωρούν πως κρύβει το μέγεθος του προβλήματος. Για πολλές εβδομάδες στην αρχή της πανδημίας, αυτό έκανε», μου λέει ο Μουράτ, φαρμακοποιός. «Αρνητές του εμβολίου πάντως υπάρχουν, κυρίως ισλαμιστές». Σε μια εκπομπή καναλιού «τους», τρεις δημοσιογράφοι σχολιάζουν δήλωση του γιου του εκλιπόντος ισλαμιστή πρώην πρωθυπουργού Νετζμετίν Ερμπακάν: «Το εμβόλιο σε κάνει μαϊμού».
Περίεργα τα παιχνίδια που παίζει η μνήμη. Πράγματα που μου ήταν οικεία και ευχάριστα τα είχα ξεχάσει. Τη γλιστρίδα, που σερβίρεται με γιαούρτι και αποτελεί θεσπέσιο και κοινότατο μεζέ· το τριλέτσε, νοτιοαμερικανικής καταγωγής γλυκό, που κάνει θραύση εδώ και κάποια χρόνια. Διασχίζοντας την πρώτη γέφυρα του Βοσπόρου, διακρίνω, μικροσκοπικό στη βραχονησίδα του, τον Πύργο του Λεάνδρου (Kız Kulesi), από τις γοητευτικότερες σιλουέτες στο πολίτικο πανόραμα. Είχα ξεχάσει την ύπαρξή του, διαπιστώνω έντρομος, κι ας τον έχω χιλιοφωτογραφίσει! Να ξεχάσω τον Πύργο του Λεάνδρου; Μη χειρότερα!
Από τη βαπορόσκαλα του Εμίνονου (Eminönü) παίρνουμε με τον Οκάν το πορθμείο του Βοσπόρου. Μένω άναυδος με την καταστροφή της ακτογραμμής του Γαλατά, στο Καράκιοϊ. Εκεί οικοδομείται το λιμάνι Galataport για κρουαζιερόπλοια, ένα από τα «μεγάλα έργα» του Έρντογαν. Χαρακτηριστικά, επέμεινε στην κατασκευή του παρά τις διαμαρτυρίες εμπειρογνωμόνων πως ο τουρισμός της κρουαζιέρας θα είναι ολέθριος για το ήδη βεβαρημένο περιβάλλον του Βοσπόρου, ενώ δεν θα συμβάλει ιδιαίτερα στην τοπική οικονομία. Τον διαγωνισμό για την κατασκευή του Galataport κέρδισαν, όπως πάντα, επιχειρηματίες της «αυλής» του προέδρου. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειές τους, Δικαιοσύνη και κοινωνία των πολιτών απέτυχαν να σταματήσουν το έργο, όπως απέτυχαν να σταματήσουν οποιαδήποτε άλλη φαραωνική επέμβαση του ‘Ερντογαν στην Πόλη.
Θύμα των εδώ κατεδαφίσεων έπεσαν εμβληματικά κτίρια διαφόρων εποχών και ρυθμών. «Οι μπουλντόζες έδρασαν νύχτα για να μην υπάρξουν άμεσες αντιδράσεις», λέει η Μπερίν, αρχιτέκτων και ακτιβίστρια κατά της «αστικής ανάπλασης». Το τεράστιο μήκος των νέων κτιρίων είναι ανάλογο της κάκιστης αισθητικής τους. Μεταξύ άλλων κατεδαφίστηκε και η αποθήκη που στέγαζε το Istanbul Modern. «Το μουσείο είχε βάλει την πόλη στον χάρτη της σύγχρονης τέχνης και είχε εκτοξεύσει τη σχετική αγορά. Η γειτονική περιοχή του Τοπανέ (Tophane) είχε γεμίσει γκαλερί και κίνηση. Η κυβέρνηση, όμως, πάντα έβλεπε τη σύγχρονη τέχνη με καχυποψία, ως δύναμη αμφισβήτησης», εξηγεί η Μπερίν.
Το σπίτι μου στο Γκαλατάσαραϊ απείχε λίγα μέτρα από τον Τοπανέ, όπου κάνουν κουμάντο οι νεολαίες ισλαμιστών και ακροδεξιών. Θυμάμαι ότι είχαν επανειλημμένα επιτεθεί και βανδαλίσει τις γκαλερί, ενώ κατά τα γεγονότα του Γκεζί είχαν μαχαιρώσει περαστικούς. «Το Istanbul Modern παραπαίει στη νέα του στέγη και η αγορά τέχνης νέκρωσε», λέει η Μπερίν.
Στην Τσαμλίτζα (Çamlıca), τον ψηλότερο λόφο της Πόλης, κυριαρχεί η τεράστια κεραία που αντικατέστησε το άλλοτε δάσος κεραιών μετάδοσης. Το έργο αυτό, το λιγότερο αμφιλεγόμενο του προέδρου, γειτνιάζει με ένα άλλο, πολύ πιο διχαστικό. Το γιγάντιο τζαμί της Τσαμλίτζα, το μεγαλύτερο της Τουρκίας, δεσπόζει στο κάτω άκρο του Βοσπόρου. Σε κλασικό οθωμανικό ρυθμό, φέρει έξι μιναρέδες, γεγονός που προκάλεσε σάλο: παραδοσιακά, μόνο τα τεμένη που είχαν σουλτάνο για κτήτορα έφεραν τέσσερις μιναρέδες και μόνο το Σουλτάναχμετ («Μπλε») Τζαμί φέρει έξι! Στην αρχιτεκτονική αυτή επιλογή πολλοί είδαν ένα σαφές μήνυμα…
Καθώς ανεβαίνουμε τον Βόσπορο, δεν πιστεύω στα μάτια μου: ένας μιναρές ξεπηδά μέσα από το Ρούμελι Χισαρί, το φρούριο που έχτισε ο Πορθητής στην ευρωπαϊκή όχθη για να πολιορκήσει την Πόλη. «Υπήρχε κάποτε τέμενος μέσα στο κάστρο, που αργότερα κατέρρευσε», λέει ο Οκάν. «Επί δεκαετίες ο χώρος λειτουργούσε ως ανοιχτό θέατρο και χώρος συναυλιών το καλοκαίρι. Έχτισαν τζαμί ακριβώς πάνω στη σκηνή! Στόχος ήταν να μην ξαναγίνουν συναυλίες και ο χώρος, που ήταν υπό τον έλεγχο των κοσμικών, να περάσει σε εκείνον των θρήσκων. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος γι’ αυτό ήταν να χτιστεί τζαμί…»
Σε ολόκληρη την Πόλη δύο είναι τα σημεία των καιρών: το πλήθος από ισλαμικές μαντίλες και οι γερανοί. Παντού χτίζονται τζαμιά και εμπορικά κέντρα, τα δύο είδη οικοδομών που έχουν ταυτιστεί με τα δεκαεννέα χρόνια μονοκρατορίας του Ταγίπ Έρντογαν.
Οι «ΦΟΥΣΚΕΣ» ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΣΙΩΠΗΛΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Πίσω από την κλειστή ζώνη των κατεδαφίσεων, το Καράκιοϊ είναι γεμάτο μπαρ και εστιατόρια, κόσμο και ζωή. Καθόμαστε στο Karaköy Lokantası, ψαρεστιατόριο που αποτελεί «θεσμό» στην Πόλη. Η όλη αναστάτωση του Galataport το ξεσπίτωσε, αλλά βρήκε προσωρινή στέγη λίγα μέτρα από την ιστορική του έδρα. Έχω την αίσθηση, λέω στους συνδαιτυμόνες μου, πως η κατάσταση έχει κάπως ηρεμήσει. Μετά τα γεγονότα του Γκεζί και ιδίως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, η ατμόσφαιρα ήταν εμφυλιοπολεμική. Πολλοί είχαν πέσει σε κατάθλιψη, άλλοι πάσχιζαν να φύγουν.
«Την επαύριο του πραξικοπήματος έκανα τρεις προτάσεις λευκού γάμου σε αλλοδαπούς φίλους», λέει η Ντέφνε, μουσικός. «Ήμουν έτοιμη να κάνω τα πάντα για ένα ευρωπαϊκό διαβατήριο και την ασφάλεια που παρέχει. Κανείς τους δεν δέχθηκε». Η Ντέφνε καταφέρνει πάντα να με αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Όπως τότε που μου διηγήθηκε πώς, αφού έπαιξε για κάποιους μήνες μουσική στον δρόμο στην Ιρλανδία, εξοικονόμησε τόσα χρήματα ώστε να αγοράσει διαμέρισμα στο Πέρα. «Είμαι η μόνη χίπισσα με οικονομικό πλάνο», γελά.
«Η πόλωση είναι η ίδια που ήξερες, απλώς φαίνεται λιγότερο», λέει ο Ιλτέρ, φοιτητής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Μποάζιτσι (Boğaziçi). «Οι αντιφρονούντες έχουν πια κουραστεί ή παραιτηθεί. Πολλοί αντιστέκονται, αλλά όχι τόσο υψηλόφωνα. Αντιστέκονται με μικρές πράξεις της καθημερινότητας». Ο ίδιος συμμετείχε στις διαμαρτυρίες των φοιτητών του Μποάζιτσι για τον διορισμό πρύτανη-αχυρανθρώπου του Έρντογαν. Τον συνέλαβαν, όπως δεκάδες άλλους, τον παρέπεμψαν σε δίκη και, ώσπου να εκδικαστεί η υπόθεση, του κατέσχεσαν το διαβατήριο.
«Σήμερα ο πόλεμος θρήσκων – κοσμικών επικεντρώνεται στο Τάξιμ, ακριβώς επειδή είναι η βιτρίνα της πόλης», εξηγεί. «Πρόκειται για συνεχή αγώνα των πρώτων να κατακτήσουν χώρους των δεύτερων. Πολλά καταστήματα –μαζί και οι θαμώνες τους– εγκατέλειψαν την περιοχή. Αρχικά κατηφόρισαν εδώ στο Καράκιοϊ, στη συνέχεια έφυγαν για τα αναμφισβήτητα προπύργια της αντιπολίτευσης, όπως το Καντίκιοϊ (Kadıköy) και το Μπεσίκτας (Beşiktaş). Κανείς πια δεν παίρνει άδεια να διαδηλώσει στο Τάξιμ παρά μόνο οι ισλαμιστές και οι ακροδεξιοί. Στο Καντίκιοϊ, από την άλλη, οι διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης είναι μαζικές».
Το Καντίκιοϊ (Χαλκηδόνα) και τα προάστια της Ασίας, απλωμένα για χιλιόμετρα κατά μήκος της Προποντίδας, τα βρήκα όπως τα είχα αφήσει, ευχάριστα, ανέμελα, βυθισμένα στον συβαριτισμό. Τίποτε δεν φαίνεται να τα έχει αγγίξει. Υπάρχουν, σκέφτομαι, αντίστοιχες «φούσκες» σε κάθε μεγαλούπολη. Θυμάμαι τις άψογα ντυμένες κυρίες να σουλατσάρουν στο Παλέρμο του Μπουένος Άιρες με πολλές τσάντες ψώνια από επώνυμα μαγαζιά. Η οικονομική κρίση έμοιαζε να αφορά άλλη χώρα, όχι τη γειτονιά τους. Έτσι κι εδώ: ο Έρντογαν λες και κυβερνά μια άλλη Τουρκία.
Η λεωφόρος Μπάαντατ (Bağdat Caddesi), γνωστή στην Πόλη απλώς ως «Τζαντέ» (Cadde, «ο δρόμος»), είναι γεμάτη μπουτίκ, εστιατόρια και νεαρόκοσμο. Βλέπω κοπέλες να φορούν μίνι και θεόκοντα σορτς, νεαρούς με βερμούδες. Υπάρχουν και οι μαντίλες, «μέχρι εδώ έφτασαν», σχολιάζει χολωμένη η Ιπέκ, αλλά δεν θυμάμαι ποτέ τόσα μίνι και σορτς, πόσω μάλλον βερμούδες. Μια φορά είχα φορέσει βερμούδα στο Πέρα και, περνώντας απ’ το Ταρλάμπασι, με κοιτούσαν λες και είχα βγει γυμνός. «Έχεις δίκιο», λέει η Ιντίλ, ιστορικός. «Μπορεί να μας έπνιξε μια θάλασσα μαντίλες, είναι όμως σημαντικό το ότι οι κοπέλες αισθάνονται ασφαλείς να κυκλοφορούν με μίνι και σορτσάκια στις πιο κοσμικές γειτονιές». Παρατηρώ και αυτή την καινούργια μόδα με τους νέους που φορούν αλυσίδες. «Τι συνέβη, έγιναν όλοι φαν της χιπ χοπ;» γελώ. «Οι τουρκικές σειρές, αυτές καθορίζουν πλέον πώς ντύνεται η νεολαία. Ούτε το Ισλάμ ούτε ο Έρντογαν», λέει η Ιντίλ.
Στην παραλία του Τζαντέμποσταν (Caddebostan) κολυμπούν με θέα τα Πριγκιπόννησα, κάνουν πικνίκ και φλερτάρουν κάτω από τα δέντρα. Ένα απόγευμα συναντώ την Ντέφνε στο πάρκο Χαμπιτάτ του Νισάντασι (Nişantaşı) για μια συναυλία τζαζ. Τη βλέπω να φορά σορτσάκι μικροσκοπικό. «Πάντα τα φορούσα, τώρα στα 45 με κάνει ο Έρντογαν να αισθάνομαι επαναστάτρια για τα πιο ασήμαντα πράγματα». Καθόμαστε στο γκαζόν και πίνουμε μπίρα, μασώντας πασατέμπο. Μαζεύονται φίλοι. «Αντίστοιχες “φούσκες’’ υπάρχουν πολλές», λέει ο Οκάν. Το πρόβλημα, φυσικά, είναι πως ο χώρος όπου εμείς μπορούμε να αναπνέουμε ελεύθερα στενεύει καθημερινά».
Κάτω: Ο Ατατούρκ ως μεταρρυθμιστής στο Καντίκιοϊ (Χαλκηδόνα). Ο «Πατέρας του Έθνους» αναπαρίσταται να δείχνει το νέο, λατινικό αλφάβητο που καθιέρωσε σε μαθητές του σχολείου. © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ
ΠΟΣΟ ΑΛΛΑΞΕΣ, ΠΟΣΟ ΑΛΛΑΞΑ: ΤΟ ΠΕΡΑ
Κορύφωση της επιβολής του ισλαμιστικού οράματος του Έρντογαν στον αστικό χώρο υπήρξε η επαναφορά της Αγίας Σοφίας στην ισλαμική λατρεία. Κατά την τελετή, ο διευθυντής Θρησκευτικών Υποθέσεων εμφανίστηκε να κραδαίνει ξίφος, παραπέμποντας στην «κατάκτηση της Πόλης» το 1453 και στο «δίκαιο του ξίφους», έννοια του ισλαμικού δικαίου. Οι εικόνες έκαναν τον γύρο του κόσμου, διατρανώνοντας πως το τουρκικό κράτος έχει υιοθετήσει μια επίσημη ιδεολογία όπου τα πάντα ορίζονται σε αντιπαράθεση προς τη Δύση, τις αξίες και τον τρόπο ζωής της.
Χρόνια τώρα μαίνεται ο πόλεμος για την «κατάκτηση» του Πέρα – οι θρήσκοι μιλούσαν για «δεύτερη κατάκτηση της Πόλης», από το Ισλάμ. Τα «όπλα» των αρχών είναι η οικοδόμηση τζαμιών και η επίθεση κατά των συμβόλων του δυτικού τρόπου ζωής. Στην πλατεία Τάξιμ δεσπόζει το νέο τζαμί, έργο κι αυτό του προέδρου. «Η ανέγερσή του με αυτό το μέγεθος σε αυτό το σημείο είχε μόνο έναν στόχο», λέει η Ιπέκ. «Να αποκτήσει η κεντρικότερη πλατεία μας για κύριο ορόσημο ένα ισλαμικό μνημείο. Το τζαμί επισκιάζει την ελληνορθόδοξη Αγία Τριάδα, ορατή από την πλατεία, ενώ σχεδόν εξαφανίζει το Μνημείο της Δημοκρατίας, αφιερωμένο στον Ατατούρκ».
Ο Έρντογαν διέταξε την κατεδάφιση του έτερου οροσήμου της πλατείας, του Πολιτιστικού Κέντρου Ατατούρκ (Atatürk Kültür Merkezi, ΑΚΜ). Ήταν η κύρια σκηνή στην Πόλη για όπερα και κλασική μουσική. Σε μια κίνηση παραλογισμού, προσκάλεσε τον γιο του αρχιτέκτονα που το είχε οικοδομήσει να το ξαναχτίσει με την πρόσοψη απαράλλαχτη, αλλά μεγαλύτερο. Μόνο το εσωτερικό θα είναι διαφορετικό. Ποιο το νόημα της τεράστιας δαπάνης; «Ως μαθητής και φοιτητής ερχόμουν κάθε εβδομάδα για να παρακολουθήσω όπερα ή κλασική μουσική», λέει ο Οκάν. «Το ΑΚΜ παραμένει κλειστό από το 2008, δεκατρία χρόνια τώρα. Έχω πεισθεί πως η όλη επιχείρηση έναν στόχο είχε, να δώσει τέλος στην ταύτιση, στο μυαλό πολλών από εμάς, της πλατείας Τάξιμ με τη δυτική μουσική. Το κοινό του ΑΚΜ σκόρπισε, η συνήθεια χάθηκε».
Στον πεζόδρομο της Ιστικλάλ, της άλλοτε Μεγάλης Οδού του Πέρα, τα κτίρια μένουν ίδια, αλλά η δημογραφία των διερχομένων έχει αλλάξει ριζικά. Την έχουν πλημμυρίσει τουρίστες από κάθε γωνιά του ισλαμικού κόσμου. Στην Πόλη ζουν πεντακόσιες χιλιάδες Σύροι πρόσφυγες, ενώ κάθε μέρα φθάνουν χιλιάδες Άραβες τουρίστες. Παντού ακούς αραβικά, βλέπεις αραβικές επιγραφές. «Και αυτή τη μάστιγα, τα ναργιλετζίδικα. Γεμίσαμε ναργιλετζίδικα», λέει η Ιπέκ. «Όπου ανοίξει ναργιλετζίδικο, το επίπεδο καταποντίζεται». Τα περισσότερα από τα αγαπημένα μου βιβλιοπωλεία πάνω στον πεζόδρομο έχουν κλείσει.
Στις βιτρίνες του Πέρα τα εμπορεύματα απευθύνονται στο μεσανατολικό κοινό και γούστο. Βαρέθηκα να μπαίνω σε καταστήματα και να μου απευθύνονται «άχλαν ου σάχλαν». «Εμείς φταίμε εν πολλοίς γι’ αυτό», μου λέει σκεπτική η Ντιλέκ, που εργάζεται σε εταιρεία διανομής τουρκικών σειρών στο εξωτερικό. «Ανοιχτήκαμε τόσο πολύ στις αγορές της Μέσης Ανατολής, ώστε γεμίσαμε τουρίστες από εκεί». Και όμως, η βαθύτατη περιφρόνηση προς τους Άραβες είναι, περιέργως, από τα λίγα πράγματα που ενώνουν κοσμικούς και θρήσκους στην Τουρκία. «Δεν είναι μόνο το ότι άλλαξε η δημογραφία του τουρισμού. Ιδίως μετά το πραξικόπημα, σχεδόν όλοι οι Δυτικοί πάροικοι εγκατέλειψαν την Πόλη. Μόνο οι παροικίες των Μεσανατολιτών έμειναν», λέει η Ντέφνε. «Ευτυχώς που ποτέ δεν μου άρεσαν οι ξανθοί».
Ο άλλοτε ρωμιομαχαλάς του Ταρλάμπασι (Tarlabaşı), ανοιχτό μουσείο της αρχιτεκτονικής της Μπελ Επόκ, ήταν από τους αγαπημένους μου περιπάτους. Μετά την έξοδο των Ρωμιών και των Αρμενίων κατοίκων του, το εποίκισαν οι απόκληροι: Κούρδοι, Ρομά, τραβεστί και τρανσέξουαλ. Υπήρξε, δυστυχώς, το πρώτο παράδειγμα «αστικής ανάπλασης» με μαζικές κατεδαφίσεις στο Πέρα.
Ολόκληρα τετράγωνα πάνω στη λεωφόρο Ταρλάμπασι ισοπεδώθηκαν, αφού τα ιστορικά κτίσματα απαλλοτριώθηκαν και οι ένοικοί τους εκδιώχθηκαν σε μακρινές περιφέρειες. Σε κάποια σημεία διατηρήθηκαν οι προσόψεις των παλιών κτιρίων, ενσωματωμένες σε ογκώδη μοντέρνα κτίρια. Η περιοχή της «ανάπλασης» ήταν εκείνη των τραβεστί και τρανσέξουαλ, που έχουν εξαφανιστεί από τη γειτονιά.
Εμφανίζομαι με τον Οκάν και τον Ιλτέρ στα γραφεία της εταιρείας Taksim 360 (taksim360.com.tr), που διαχειρίζεται το πρόγραμμα «ανάπλασης» και πωλεί τα νέα διαμερίσματα. Προσποιούμαι ενδιαφέρον να αγοράσω. Η υπεύθυνη για τις πωλήσεις είναι Παλαιστίνια. «Κυρίως Άραβες και Ιρανοί επενδύουν, ώστε να αποκτήσουν τουρκικά διαβατήρια», λέει. Ιρανός υπάλληλος μας ξεναγεί σε διαμερίσματα. Τα δυάρια πωλούνται προς 450.000 δολάρια, τα τριάρια προς 650.000, τιμές «παλαβές» για την περιοχή. Στα διαμερίσματα οι επιφάνειες –μάρμαρα, τοίχοι, έπιπλα– γυαλίζουν να σου βγάλουν το μάτι.
Ρωτώ τι γίνεται λίγα μέτρα παρακάτω: το Ταρλάμπασι παραμένει το πιο διαβόητο γκέτο στο κέντρο της Πόλης. «Μη σας ανησυχεί, καμία σχέση δεν θα έχουν τα διαμερίσματά μας με τη γειτονιά. Ειδικοί φρουροί θα ελέγχουν την πρόσβαση στους εδώ δρόμους. Το σοκάκι που βλέπετε θα γεμίσει καφέ και μαγαζιά, Champs-Élysées θα γίνει». Καταβάλλουμε υπεράνθρωπες προσπάθειες να μην ξεκαρδιστούμε. Κατηφορίζοντας, διαπιστώνω με ανακούφιση πως η «ανάπλαση» δεν έχει εξαπλωθεί στα ενδότερα της περιοχής. Οι προσόψεις της Μπελ Επόκ διατηρούν την πατίνα τους, ενώ ανάμεσά τους κρέμονται μπουγάδες και τα παιδιά των Κούρδων και των Ρομά κυνηγιούνται φωνάζοντας. Καλύτερη η αθλιότητα από τη στείρα γυαλάδα.
Η Ντέφνε προσπαθεί να με παρηγορήσει. «Μόνο η Ιστικλάλ έγινε αγνώριστη. Στους παραδρόμους θα βρεις το Πέρα που ήξερες. Η Πόλη είναι σαν μια ρωσική μπαμπούσκα: πάντα θα βρεις μια Πόλη μέσα στην Πόλη, ώσπου να καταλήξεις σε εκείνη που σου πηγαίνει». Περνάμε μπροστά από το άλλοτε σπίτι μου, στο Γκαλατάσαραϊ. Στις προηγούμενες επισκέψεις μου απέφυγα το σημείο. Τώρα πια έχω αποδεχθεί πως ανήκει σε ένα κεφάλαιο της ζωής μου που έκλεισε. Βλέπω ότι έχουν βάψει το διαμέρισμα λευκό, ενώ δεν διακρίνω ούτε βιβλία ούτε πίνακες στους τοίχους. «Σαν νοσοκομείο το έκαναν», λέει η Ντέφνε, αλλά η αδιαφορία που αισθάνομαι είναι ανακουφιστική.
«Σου λείπει η Πόλη;» με ρωτούν συνεχώς, και εδώ και στην Αθήνα. Απαντώ πως μου λείπουν όσα έζησα και είχα, η Πόλη όπως ήταν «τότε». Δεν μου λείπει ιδιαίτερα η Πόλη όπως είναι. Λες και διαβάζει τη σκέψη μου, ο Οκάν παρατηρεί: «Δεν είναι μόνο η Πόλη που άλλαξε, αλλάξαμε κι εμείς. Δεν είμαστε πια είκοσι ετών. Τα χρόνια που περάσαμε εδώ ήταν πολύ ωραία, αλλά τώρα προχωρήσαμε τις ζωές μας αλλού. Εγώ για να μη στενοχωριέμαι προσποιούμαι πως έρχομαι σε άλλη πόλη, όχι σε αυτήν όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα. Σταμάτα κι εσύ να κυνηγάς τα δικά σου φαντάσματα, για να μπορέσεις να χαρείς ό,τι έχει να σου δώσει το σήμερα».
Φεύγω, μετά από δύο εβδομάδες, εξαντλημένος από τα συναισθήματα και το περπάτημα. Δεν χρειάζεται να υποσχεθώ στον εαυτό μου ότι θα γυρίσω σύντομα – ξέρω πως έτσι θα γίνει.
ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ
Τα οθωμανικά χάνια φωλιάζουν στην πλαγιά που από την Αιγυπτιακή Αγορά («των μπαχαρικών») ανεβαίνει στο Μεγάλο Παζάρι, στις περιοχές Ταχτάκαλε (Tahtakale) και Μερτζάν (Mercan). Ιδρύθηκαν ως καραβάν-σεράγια, καταλύματα για τους εμπόρους των καραβανιών και αποθήκες για την πραμάτειά τους. Εδώ και πάνω από ενάμιση αιώνα φιλοξενούν εργαστήρια αργυροχρυσοχόων και βιοτεχνίες κάθε λογής. ◆◆◆ Όταν ζούσα στην Πόλη, υπήρξαν αγαπημένη διαφυγή από την καθημερινότητά μου. Σήμερα τα βρίσκω –με ανακούφιση– όπως τα είχα αφήσει. Τα σφυριά των μεταλλοτεχνιτών, οι αργαλειοί, τα κάθε λογής μηχανήματα ενώνονται σε μια διασκεδαστική κακοφωνία. Ευτυχώς, το σχέδιο των αρχών να τα απαλλοτριώσουν και, κάνοντας έξωση στους τεχνίτες, να τα μετατρέψουν σε πολυτελείς ξενώνες εγκαταλείφθηκε. ◆◆◆ Στο Μπουγιούκ Βαλιντέ Χαν (Büyük Valide Han) δεν μπορείς πια να ανέβεις στη σκεπή, που προσφέρει κάποια από τα ωραιότερα πανοράματα της Πόλης. «Νέοι, τουρίστες και ντόπιοι σκαρφάλωναν σε έναν από τους τρούλους και πηδούσαν, για να αναρτήσουν φωτογραφία τους στο Instagram “να πετούν”. Το έκαναν τόσοι, που κινδύνευσε η στατικότητα του κτιρίου και απαγορεύτηκε η πρόσβαση στους πάντες», λέει ο Γκιοκχάν, ξεναγός. «Άνοιξε όμως ένα καφέ κάτω από την οροφή, το μπαλκόνι του οποίου ατενίζει την Παλιά Πόλη, το Πέρα και τον Βόσπορο. Μη χοροπηδήσεις στο μπαλκόνι, για το καλό όλων μας».
→→→ Διαδρομές στα πορθμεία ←←←
Η Κωνσταντινούπολη είναι η μοναδική πόλη που απλώνεται σε δύο ηπείρους. Μέχρι να κατασκευαστεί η πρώτη Γέφυρα του Βοσπόρου, το 1973, η επικοινωνία μεταξύ ευρωπαϊκής και ασιατικής Πόλης γινόταν αποκλειστικά με πορθμεία. Σήμερα, τρεις γέφυρες διαπερνούν τον Βόσπορο ενώνοντας τις δύο ηπείρους, ενώ τις συνδέουν υπογείως ένας αυτοκινητόδρομος, το «Τούνελ της Ευρασίας» (Avrasya Tüneli) και ένας υπόγειος σιδηρόδρομος (Marmaray).
Τα δημοτικά πορθμεία παραμένουν το πλέον αγαπητό μεταφορικό μέσο στην Πόλη και ο καλύτερος τρόπος να απολαύσεις τα πανοράματά της. Όταν ο καιρός το επιτρέπει, οι επιβάτες κάθονται στο κατάστρωμα και παραγγέλνουν τσάι και σιμίτ (κουλούρι). Με το δεύτερο συχνά ταΐζουν τους γλάρους, πανταχού παρόντες στους πολίτικους ουρανούς.
Βόσπορος: Η βαπορόσκαλα για τα δημοτικά πορθμεία που ανεβαίνουν το στενό βρίσκεται στο Εμίνονου (Eminönü Boğaz İskelesi). Είναι σημαντικό να πάρετε το δημοτικό πορθμείο και όχι κάποιο των αναρίθμητων εταιρειών που παρατάσσονται στην προκυμαία του Εμίνονου, καθώς χρεώνουν πολύ περισσότερο για μικρότερο μήκος διαδρομής. Προτιμήστε να κάνετε τη βόλτα μεσοβδόμαδα, για να αποφύγετε την πολυκοσμία. Φροντίστε επίσης να ελέγξετε τις στάσεις, γιατί δεν εξυπηρετούνται όλες σε κάθε δρομολόγιο.
Το πορθμείο ανεβαίνει μέχρι το Ανάντολου Καβά’ι (Anadolu Kavağı) στην Ασία. Το εκεί βυζαντινό φρούριο, γνωστό ως Γιόρος Καλεσί (Yoros Kalesi), εντυπωσιάζει με τους πύργους και τα πανοράματά του. Μόνο αν έχει καλό καιρό αξίζει να φθάσετε μέχρι εκεί. Αν αποβιβαστείτε σε οποιοδήποτε σημείο για να επιστρέψετε διά ξηράς, τα σημεία για περπάτημα με τα ωραιότερα πανοράματα βρίσκονται όλα στην ευρωπαϊκή όχθη: μεταξύ Sarıyer και Büyükdere· μεταξύ Τarabya (Θεραπειά) και Yeniköy (Νιχώρι)· στο Rumeli Hisarı· στο Arnavutköy (Αρναούτκιοϊ-Μέγα Ρεύμα)· στην προκυμαία του Üsküdar (Ουσκιουντάρ-Σκούταρι), απέναντι από τον Πύργο του Λεάνδρου.
Karaköy-Kadıköy: Είναι η πιο «εύκολη» διαδρομή: τα δύο σημεία είναι πολύ κεντρικά, ενώ είναι δυνατή η διάσχιση του Βοσπόρου σε κάθε καιρό. Προσφέρει τα ωραιότερα πανοράματα της ιστορικής χερσονήσου, με το Τόπκαπι, την Αγία Σοφία και τα τζαμιά στις λοφοκορφές σε παράταξη. Ενδείκνυται η επιστροφή στο Καράκιοϊ κατά το ηλιοβασίλεμα. Στο Καντίκιοϊ, στα στενά της παλιάς γειτονιάς (Χαλκηδόνα), κάνω πάντα την απαραίτητη στάση στο ιστορικό ζαχαροπλαστείο Βaylan (baylangida.com) για coupe grillée. Το παγωτό καραμέλα σε ποτήρι, ευρεσιτεχνία του ιδρυτή του Βaylan, Χάρη Λένα, είναι ξακουστό στην Πόλη. Στα τριγύρω φαγάδικα μπορείτε να γευτείτε με ασφάλεια μύδια, τηγανητά ή γεμιστά με ρύζι (midye dolma), που είναι θεσπέσια. Μη διανοηθείτε να ενδώσετε σε εκείνα των πλανόδιων στην Ιστικλάλ.
Αν βρεθείτε Κυριακή πρωί στο παλιό Καντίκιοϊ, αξίζει να μπείτε στην αρμενική εκκλησία Σουρπ Τακαβόρ, στο κεντρικότερο σταυροδρόμι, για να ακούσετε την υπέροχη χορωδία. Ανεβαίνω πάντα για σουλάτσο στον πεζόδρομο της Μπαχάριγιε, τη μίνι ασιατική εκδοχή της Ιστικλάλ. Συνήθως συνδυάζω την επίσκεψή μου με γεύμα στο Çiya (ciya.com.tr), εστιατόριο που σερβίρει μαγειρευτά και παραδοσιακές συνταγές από διαφορετικές περιοχές της χώρας (αλλά όχι αλκοόλ). Μια εναλλακτική, φυσικά, είναι το δείπνο θαλασσινών στο Karaköy Lokantası (karakoylokantasi.com), στην ακτογραμμή του Γαλατά.
Κατά μήκος του Κερατίου: Το πορθμείο του Κερατίου εκκινεί από το Ουσκιουντάρ, αλλά μπορείτε να το πάρετε και από το Καράκιοϊ. Ανεβαίνοντας τον κόλπο, ατενίζεις τους λόφους και τα τεμένη της ιστορικής χερσονήσου, ενώ εντυπωσιάζεσαι από τον όγκο της Μεγάλης Σχολής, που σαν τεράστιο ακροκέραμο φωλιάζει στην πλαγιά του Φαναριού. Αν ανέβεις έως το Εγιούπ, θα δεις τα χερσαία τείχη στη θέση του άλλοτε Ανακτόρου των Βλαχερνών και το παλαιολόγειο Παλάτι του Πορφυρογέννητου (Tekfur Sarayı) πιο πάνω στον λόφο.
Συνήθως κατεβαίνω στον άλλοτε εβραιομαχαλά του Μπαλάτ, όλο χρώμα και κίνηση. Τα εδώ παραδοσιακά μαγέρικα ειδικεύονται στα μαγειρευτά και είναι μια καλή επιλογή για μεσημεριανό. Στο Φανάρι, με τις οικοδομές της Μπελ Επόκ βαμμένες σε έντονα «βενετσιάνικα» χρώματα, φυτρώνουν συνεχώς νέα καφέ, πολύ ατμοσφαιρικά. Η γειτονιά έγινε πόλος έλξης «εναλλακτικών» νέων και καλλιτεχνών από ολόκληρη την Πόλη.
Σημειωματάριο
Μετάβαση
H Aθήνα συνδέεται με την Κωνσταντινούπολη με απευθείας πτήσεις της Aegean (aegeanair.com) και της Turkish Airlines (turkishairlines.com). Σε αναζήτηση ναύλων που κάναμε στις 20 Σεπτεμβρίου για πτήσεις έναν μήνα αργότερα, οι τιμές ξεκινούσαν από 134 ευρώ με επιστροφή.
10 + 1 πολίτικες γεύσεις που αξίζει να δοκιμάσετε
2. Trileçe © shutterstock
3. Su muhallebisi © shutterstock
4. Midye dolma © shutterstock
Fıstıklı dondurma: Παγωτό φιστίκι, από πραγματικό φιστίκι, στην αλυσίδα ζαχαροπλαστείων MADO (mado.com.tr).
Limonata: Σπιτική λεμονάδα αρωματισμένη με ξύσμα λεμονιού και δυόσμο.
Midye dolma: Μύδια γεμιστά με ρύζι, κανέλα, κουκουνάρι και σταφίδες. Προτιμήστε τα μαγαζιά στο Τσιτσέκ Πασάζ, στοά πάνω στην Ιστικλάλ. Στύψτε αρκετό λεμόνι.
Su muhallebisi: Κρέμα αρωματισμένη με ροδόνερο και σκεπασμένη με ζάχαρη άχνη. Δοκιμάστε τη στην αλυσίδα ζαχαροπλαστείων Saray Muhallebicisi (saraymuhallebicisi.com) και στο εστιατόριο Sütiş, πάνω στην Ιστικλάλ (sutistaksim.com.tr).
Topik: Αρμενικός μεζές από ταχίνι, κρεμμύδι και σταφίδες. Το καλύτερο πωλείται στο ντελικατέσεν Tusba (tusbauzmanmezeci.com), κοντά στο μετρό του Οσμάνμπεη.
Semizotu: Γλιστρίδα με γιαούρτι, υπέροχος μεζές.
Pilav Üstü Tavuk: Προφέρεται «πιλάβ ουστιού ταούκ» και αποτελείται από κομμάτια κοτόπουλου πάνω σε πιλάφι με ρεβίθια. Το πωλούν πλανόδιοι παντού.
Balık ekmek: Η ιδέα ενός σάντουιτς γεμιστού με παλαμίδα στη σχάρα και κρεμμύδι θα ξενίσει πολλούς, αλλά η δοκιμή αξίζει. Θα σας οδηγήσει η μυρωδιά στην προκυμαία του Εμίνονου, του Καράκιοϊ και του Καντίκιοϊ.
Islak Hamburger: Το «βρεγμένο» (σε σάλτσα) χάμπουργκερ είναι το απόλυτο cult, το πολίτικο αντίστοιχο του βερολινέζικου currywurst. Το κρέας στο μπιφτέκι είναι ασύγκριτα καλύτερο από εκείνο γνωστών ταχυφαγείων. Τα καλύτερα πωλούνται στην αρχή της Σιράσελβιλερ από το Τάξιμ, στη σειρά καταστημάτων κάτω από το ιερό της Αγίας Τριάδας.
İçli Köfte: Ιτσλί κιοφτέ, δηλαδή κιμάς με σταφίδες τυλιγμένος σε ζύμη, από τον πλανόδιο μπροστά στο Αζναβούρ Πασαζί της Ιστικλάλ.
Trileçe: Νοτιοαμερικανικό γλυκό που διαδόθηκε μεταξύ των Αλβανών των Βαλκανίων, οι οποίοι το έφεραν στην Πόλη και έκανε πάταγο. Το τριλέτσε είναι κάτι σαν sponge cake με παχύρρευστο γάλα και στρώση από καραμέλα.
Που να μείνω αν…
…Θέλω τη ζωντάνια του κέντρου: Σχεδόν όλα τα ιστορικά αξιοθέατα της Πόλης, αλλά και το κέντρο της πολιτιστικής ζωής και διασκέδασης βρίσκονται στην ευρωπαϊκή όχθη. Οι γειτονιές του Πέρα (Beyoğlu) είναι η πιο «λογική» επιλογή, αποφεύγοντας το Ταλίμχανε (Talimhane) με τα τουριστικά γκρουπ και τους κράχτες. Το Τζιχάνγκιρ (Cihangir) είναι όμορφο και σχετικά ήσυχο, παρότι γεμάτο καφέ και εστιατόρια. Το κομμάτι της Ιστικλάλ από το Galatasaray έως το Tünel είναι πολύ πιο ήσυχο και γοητευτικό από την υπόλοιπη διαδρομή (Galatasaray προς Taksim). Το Kuledibi, στη βάση του Πύργου του Γαλατά, είναι λιγότερο θορυβώδες, αλλά γεμάτο ζωή.
…Θέλω να βρίσκομαι στην Παλιά Πόλη: Πέριξ της Αγίας Σοφίας και του Ιπποδρόμου βρίσκονται ξενοδοχεία, πανσιόν και πολλά παραδοσιακά φαγάδικα. Η μετακίνηση από και προς το Πέρα γίνεται εύκολα με το τραμ.
…Θέλω την ησυχία μου: Αν η εγγύτητα στα ιστορικά σημεία και η διασκέδαση δεν είναι προτεραιότητες, η διαμονή σε προάστιο του Βοσπόρου προσφέρει άλλες χάρες. Τα ωραιότερα στην ευρωπαϊκή όχθη είναι τα Κουρούτσεσμε (Kuruçeşme), Αρναούτκιοϊ (Arnavutköy), Ρούμελι Χισαρί (Rumeli Hisarı) και Νιχώρι (Yeniköy). Στην ασιατική, τα Κουζγκούντζουκ (Kuzguncuk), Τσενγκέλκιοϊ (Çengelköy) και Κανλίτζα (Kanlıca). Όλα προσφέρουν υπέροχη θέα του Βοσπόρου και μια ήρεμη καθημερινότητα. Η κίνηση όμως προς το κέντρο σε ώρες αιχμής είναι απαγορευτική, ενώ τα πορθμεία δεν είναι πολύ συχνά.