«Μην παραλείψεις να γράψεις τις πρώτες σου εντυπώσεις [από την Ιαπωνία], όσο πιο γρήγορα γίνεται», είχε πει στον Ελληνο-Ιρλανδό συγγραφέα Λευκάδιο Χέρν, ο Basil Hall Chamberlain, κορυφαίος ακαδημαϊκός της εποχής και αυθεντία για την μοναδική αυτή χώρα. Στο σημερινό Τόκιο, περισσότερα από διακόσια χρόνια μετά, οι πρώτες εντυπώσεις του τυχερού ταξιδιώτη θα είναι μάλλον παράξενες και μυστηριώδεις. Η ιαπωνική μεγαλούπολη δεν έχει σοβαρές πολεοδομικές ή άλλες ομοιότητες με οποιαδήποτε π.χ. ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Δεν υπάρχει ένα «κέντρο» με παλάτι, κυβερνητικά κτίρια, αγορά και φαρδιές λεωφόρους για μεγαλειώδεις παρελάσεις του ιππικού. Μπορεί στην καρδιά του Τόκιο να κατοικεί ο Αυτοκράτορας, σε ένα πολύ ταπεινότερο κτίσμα μέσα σε μία μεγάλη καταπράσινη έκταση που περιβάλλεται από υδάτινη τάφρο, εκεί όμως τελειώνουν οι ομοιότητες. Γιατί η αχανής οικιστική εξάπλωση των τριάντα επτά εκατομμυρίων κατοίκων, η μεγαλύτερη παγκοσμίως, είναι στην πραγματικότητα περισσότερες από εκατό πόλεις και χωριά που έχουν σταδιακά επεκταθεί και ενωθεί σε ένα ενιαίο σύνολο, όπως μια μικροβιακή καλλιέργεια σε ένα τρυβλίο Petri. Αυτό που αποκαλούμε Τόκιο δεν είναι παρά ένα μωσαϊκό από εξήντα δύο δήμους, είκοσι τρία ειδικά διαμερίσματα, είκοσι έξι πόλεις, πέντε κωμοπόλεις και οκτώ χωριά!
Στο Τόκιο υπάρχουν χιλιάδες εστιατόρια τα οποία προσφέρουν συνήθως σημαντικά φθηνότερα μενού το μεσημέρι για τους εργαζομένους.
Η οικοδομική δραστηριότητα αλλά και η ταχύτητα και αποφασιστικότητα με την οποία οι Ιάπωνες γκρεμίζουν παλαιά κτίρια για να χτίσουν νέα, είναι πρωτοφανής για μία «ώριμη» και ήδη ανεπτυγμένη πόλη όπως το Τόκιο. Ακόμη και ο τακτικός επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την συνεχή αλλαγή. Η έλλειψη χώρου οδήγησε τις τελευταίες δεκαετίες σε αξιοποίηση ακόμη και των πολλών σιδηροδρομικών σταθμών, στη θέση των οποίων ανεγείρονται τεράστια κτίρια γραφείων και καταστημάτων, ενίοτε και κατοικιών, με τα τρένα να περνούν καθημερινά μέσα από τα σωθικά τους. Η ανάγκη συνεχούς αλλαγής αφήνει πολλές φορές αθώα θύματα πίσω της, όπως το ξενοδοχείο-κόσμημα της Okura που χτίστηκε για τους Ολυμπιακούς του 1964 για να γκρεμιστεί, χωρίς αναστολές, για τους Ολυμπιακούς του 2020 που ως γνωστόν έγιναν φέτος, πρακτικά κεκλεισμένων των θυρών.
Γενικότερα, παρά το μέγεθός της, η ιαπωνική πρωτεύουσα είναι από τις πιο ασφαλείς αλλά και τις καλύτερα οργανωμένες πόλεις παγκοσμίως. Με ένα ιδιαίτερα πυκνό σιδηροδρομικό δίκτυο και μετρό με περισσότερους από οκτακόσιους σταθμούς εξασφαλίζει την ομαλή μετακίνηση εκατομμυρίων κατοίκων καθημερινά. Βέβαια αυτό χρειάζεται χρόνο, αφού δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι που θέλουν ακόμη και τρεις ώρες την ημέρα για να πάνε και να επιστρέψουν από την δουλειά τους. Ο συνωστισμός στα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι χαρακτηριστικός μιας γενικότερης έλλειψης άνεσης εξαιτίας, σε κάποιο βαθμό, της εμμονής των Ιαπώνων να είναι παραγωγικά αυτάρκεις σε ρύζι, με αποτέλεσμα να ζουν σε πολύ μικρά σπίτια και διαμερίσματα σε σχέση π.χ. με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Το ίδιο συμβαίνει και στα δωμάτια των ξενοδοχείων. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί πρωτοεμφανίστηκαν τα capsule hotels όπου οι πελάτες κοιμούνται πρακτικά σε ένα πολυτελές ντουλάπι. Η όποια όμως σωματική ταλαιπωρία συνδυάζεται με μία μοναδική ψυχική άνεση, χάρη στην ευγένεια και την εξαιρετική συμπεριφορά των Ιαπώνων. Γι’ αυτούς η κοινότητα ήταν ανέκαθεν σημαντικότερη από κάθε μεμονωμένο μέλος της, αυτό που ο Λευκάδιος χαρακτήρισε community cult, με αποτέλεσμα οι πάντες, να άγονται και να φέρονται με γνώμονα την αρμονική συνύπαρξη με τους άλλους. Ειδικά για τους ξένους επισκέπτες τα πράγματα είναι πλέον ακόμη πιο εύκολα σε σχέση με το παρελθόν αφού οι νεότερης ηλικίας Ιάπωνες μιλούν αγγλικά, ενώ ειδικά για τις ανάγκες των Ολυμπιακών αγώνων η πόλη απέκτησε σχεδόν παντού wi-fi αλλά και δίγλωσση σήμανση. Μπορεί οι θεατές, δυστυχώς, να μην ήρθαν ποτέ, αλλά η όλη προετοιμασία άφησε μία πολύτιμη παρακαταθήκη για τους τουρίστες στο μέλλον.
Το μετά-Ολυμπιακό Τόκιο, ιδιαίτερα φιλόξενο για τον ξένο επισκέπτη, προσφέρει πραγματικά ατελείωτες ευκαιρίες απόλαυσης, διασκέδασης αλλά και καλλιέργειας του πνεύματος. Ο ταξιδιώτης-flâneur μπορεί να περιπλανάται ισοβίως στην ιαπωνική πρωτεύουσα όπου η παράδοση συνυπάρχει με την αρχιτεκτονική πρωτοπορία. Όπου ένας avant-garde ουρανοξύστης χτίζεται δίπλα σε έναν σιντοϊστικό ναΐσκο. Όπου στο φουτουριστικό Shinjuku, μία πόλη μέσα στην πόλη, βρίσκεται το περίφημο Yakitori Alley – το σκοτεινό σοκάκι των κοτο-σουβλακίων θα λέγαμε, αν και είναι επίσης γνωστό ως και «σοκάκι του πιπί», κυρίως λόγω του ότι πολλές δεκαετίες πριν ήταν ημιπαράνομη πιάτσα κατανάλωσης αλκοόλ. Το γεγονός ότι το Τόκιο είναι ένα αμάλγαμα πόλεων αλλά και η πυκνότατη δόμηση στερεί από τον επισκέπτη τυχόν μεγαλειώδεις εκ του μακρόθεν εικόνες. Η μαγεία του, αντιθέτως, φανερώνεται όταν ο περιπατητής κοντοστέκεται και απρόσμενα ανακαλύπτει μικρά θαύματα.
Εκτός από τον flâneur, το Τόκιο θα ανταμείψει πλουσιοπάροχα και τον καλοφαγά. Ειδικά σε σύγκριση με τα συνήθως άθλια πιάτα που σερβίρονται στη χώρα μας από άκρη έως άκρη ως ιαπωνική κουζίνα, ο λάτρης της γεύσης θα αντιμετωπίσει μία ευχάριστη έκπληξη. Με ελάχιστες εξαιρέσεις θα απολαύσει σε οποιοδήποτε εστιατόριο, από το φθηνότερο έως το ακριβότερο, την πραγματική ιαπωνική κουζίνα, την οποία οι γηγενείς υπηρετούν με αξιοθαύμαστη αφοσίωση και συνέπεια -κάτι που ισχύει γενικώς σε ό,τι κάνουν. Με περισσότερα από διακόσια αξιολογηθέντα με τουλάχιστον ένα αστέρι Μισελέν εστιατόρια, δώδεκα εκ των οποίων με το μέγιστο των τριών, χρειάζεται κανείς να μείνει για πολλούς μήνες στην πόλη για να πάρει μία μικρή και μόνο γεύση. Σημειωτέον ότι όταν αναγνωρίζονται από τον οδηγό Μισελέν, πολλοί σεφ αισθάνονται άβολα, τόσο εξαιτίας της ταπεινοφροσύνης που χαρακτηρίζει την κουλτούρα τους όσο και επειδή στόχος κάθε Ιάπωνα μάγειρα είναι να γίνεται κάθε μέρα καλύτερος. Στόχος που αφορά κατ’ αρχήν τον ίδιο και ο οποίος επιβεβαιώνεται από τους εκπαιδευμένους ουρανίσκους των πελατών του.
Το Τόκιο όμως δεν αλλάζει μόνο από αρχιτεκτονικής πλευράς. Το γεγονός ότι η Κίνα έχει πάρει εδώ και χρόνια, από την Ιαπωνία, τα σκήπτρα στην Ασία αλλά και η πρόσφατη ατυχία της πανδημίας, που δεν επέτρεψε στην χώρα να περάσει το μήνυμα «Japan is back», σε συνδυασμό με την αλλαγή νοοτροπίας των νεότερων γενιών -που σε αντίθεση με τις παλαιότερες δεν γίνονται θυσία για τους απογόνους τους-, έχει αλλάξει την οπτική των Ιαπώνων, οι οποίοι μόλις τρεις δεκαετίες πριν αισθάνονταν κυρίαρχοι στην παγκόσμια σκηνή. Έτσι θα λέγαμε ότι οι ίδιοι είναι κάπως πιο χαλαροί και το Τόκιο, όπως και η χώρα γενικά, είναι εκτός από ασφαλές, ακόμη πιο φιλόξενο. Αυτό βεβαίως μόλις περάσει ο κίνδυνος του κορονοϊού, και επιτραπούν τα ταξίδια στην Ιαπωνία.