Στα τέλη του περασμένου Μαΐου, ακριβώς πάνω στη δεύτερη ανακουφιστική ανάσα της πανδημίας, άνοιξε τις πόρτες του στο Παρίσι το μουσείο Bourse de Commerce – Pinault Collection. Ο διεθνής Τύπος περιέγραψε τη νέα πολιτιστική άφιξη ως «μια υπέροχη συνάντηση τέχνης και αρχιτεκτονικής, ιστορίας και σύγχρονης πραγματικότητας, κληρονομιάς και καλλιτεχνικής έκφρασης». Ένα ακόμη τρανό διαπιστευτήριο ότι το Παρίσι βγαίνει από την πανδημία ανανεωμένο και φωτεινό, ήδη πανέτοιμο για τους προσεχείς Ολυμπιακούς Αγώνες, θα έλεγα εγώ.
Οι προσδοκίες μου ήταν υψηλές πριν το επισκεφτώ. Η λέξη «μουσείο» αποτελεί μια πολύ απλοϊκή περιγραφή αυτού που πραγματικά είναι το Bourse de Commerce. Από τη μία η συλλογή έργων τέχνης του Γάλλου δισεκατομμυριούχου Φρανσουά Πινό (περιττές ίσως οι συστάσεις, αλλά είναι ο επιχειρηματίας στον οποίο μεταξύ άλλων ανήκει το Group Kering με τα μεγαλύτερα brands μόδας, όπως Saint Laurent, Alexander McQueen και Gucci) και από την άλλη ένα ιστορικό γαλλικό κτίριο (το παλιό Χρηματιστήριο), που ανακαινίστηκε από τον παγκοσμίου φήμης Ιάπωνα αρχιτέκτονα Tαντάο Άντο. Τι άλλο να ζητήσει κανείς; Ακούγεται σαν το πιο μεγαλεπήβολο καλλιτεχνικό όραμα του Πινό.
Λέω «το πιο», γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γάλλος επιχειρηματίας έχει θελήσει να μοιραστεί με το κοινό έργα της προσωπικής συλλογής του. Θυμίζω τα δύο ιστορικά κτίρια στη Βενετία, το Palazzo Grassi και το Punta della Dogana, που αντίστοιχα διαμορφώθηκαν σε μουσεία για να φιλοξενήσουν έργα που αποκτήθηκαν από τον ίδιο στην πορεία του χρόνου. Αυτή τη φορά, ο Πινό επέλεξε ένα κτίριο-μνημείο της παρισινής κουλτούρας και αρχιτεκτονικής και εμπιστεύτηκε την ανακαίνιση-προσαρμογή του στον σπουδαίο Tαντάο Άντο, ο οποίος έκανε πάλι το θαύμα του. Το πιο σημαντικό επίτευγμά του, όπως λένε οι ειδικοί και όπως θα περίμενε κανείς, είναι ότι πάντρεψε το σύγχρονο με το μοντέρνο. Με τα δικά του λόγια: «Η δουλειά μου ήταν να μετατρέψω αυτό το κτίριο σε μουσείο σύγχρονης τέχνης, χωρίς να επέμβω στη δομή του που το καθιστά ιστορικό μνημείο. Έπρεπε να ξαναζωντανέψω το κτίριο, τιμώντας τη μνήμη της πόλης που ήταν χαραγμένη στα τείχη του και ταυτόχρονα ανανεώνοντας την εσωτερική του κατασκευή. Η ιδέα ήταν να σχεδιαστεί ένας ζωντανός χώρος που θα ενθάρρυνε έναν δυναμικό διάλογο ανάμεσα στο νέο και το παλιό, όπως οφείλει να κάνει ένας χώρος αφιερωμένος στη σύγχρονη τέχνη».
3. Το ποντίκι του Ryan Gander ξετρυπώνει από τον τοίχο, δίπλα στο ασανσέρ.
4. Ο Αμερικανός γλύπτης Charles Ray ανοίγει το εαρινό πρόγραμμα του μουσείου με μια πλούσια έκθεση, που ξεκινά στις 16 Φεβρουαρίου. Εδώ, το έργο «The new beetle».
Στην ευρύτερη περιοχή του Λούβρου Les Halles, δεσπόζει λοιπόν το νέο παρισινό καύχημα. Έχει πολύ κόσμο απέξω, δεν το χάνεις από τα μάτια σου εύκολα. Τίποτα ωστόσο δεν θυμίζει τις παλιές εποχές, που για να δεις την «Πόρτα της κολάσεως» του Rodin ζούσες τη δική σου κόλαση περιμένοντας κατά μέσο όρο επί δύο ώρες έξω από το Musée d’Orsay. Εδώ κλείνεις (μία εβδομάδα πριν) το εισιτήριό σου διαδικτυακά, επιλέγοντας την ώρα που σε εξυπηρετεί, σκανάρεις, μπαίνεις και ακολουθείς το φως που οδηγεί στο κεντρικό αίθριο πλάτους 29 και ύψους 9 μέτρων. Ο μεγαλειώδης γυάλινος θόλος και η τοιχογραφία 360 μοιρών δημιουργούν δέος. Όχι με την εμφατική έννοια με την οποία χρησιμοποιούμε τη λέξη όταν βλέπουμε κάτι όμορφο, αλλά με όλη τη σημασία του δέους, που εμπεριέχει φόβο, χαρά, έκπληξη και υπαρξιακή αναμέτρηση. Χαμηλώνοντας το βλέμμα, σου παρουσιάζεται –στο κέντρο του αιθρίου– το πρώτο έργο. Άλλη υπαρξιακή αναμέτρηση εκεί, αυτή τη φορά με θέμα τον χρόνο. Το κέρινο installation του Ελβετού καλλιτέχνη Urs Fischer αναπαριστά το γνωστό γλυπτό της Αναγέννησης «Η αρπαγή των Σαβίνων γυναικών» του Giambologna (βρίσκεται στην Piazza della Signoria στη Φλωρεντία). Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι οι φλόγες που βλέπει είναι αληθινές και ότι αυτό το «θηρίο» ομορφιάς και δεξιοτεχνίας, που ορθώνεται στα 6 μέτρα από τη γη, λιώνει σιγά σιγά; «Το έργο του Urs Fischer αποτελεί μνημείο της παροδικότητας, του χρόνου, της μεταμόρφωσης και τελικά της δημιουργικής καταστροφής», αναφέρει η περιγραφή του. Ένα γιγάντιο κερί, λοιπόν, σου θυμίζει την παντοδυναμία του χρόνου. Το πέτυχα κάπου στη μέση τον προηγούμενο μήνα, φαντάζομαι ότι τώρα πια θα έχουν λιώσει τα κεφάλια και θα έχουν μείνει τα πόδια του ενός από τους άνδρες που αναπαριστά. Άραγε, όταν δεν θα υπάρχει πια, τι θα βάλουν στη θέση του;
Πάμε παρακάτω. Γύρω από τον θόλο και το αίθριο, η τσιμεντένια σκάλα οδηγεί στα άλλα επίπεδα, στα οποία βλέπεις συνολικά 10.000 έργα τέχνης, 400 καλλιτεχνών στο σύνολο. Τα πιο ποπ είναι μάλλον το λευκό ποντίκι του Βρετανού Ryan Gander που μοιάζει να ξετρυπώνει από τον τοίχο, τα περιστέρια του Maurizio Cattelan που φαίνεται να έχουν βολευτεί γύρω από το αίθριο –τα πέρασα για αληθινά στην αρχή–, τα έργα του Γάλλου Bertrand Lavier μέσα στις βιτρίνες-αντίκες στο ισόγειο, τα υπερμεγέθη έργα ζωγραφικής του Rudolf Stingel και οι φωτογραφίες της Cindy Sherman. Μου άρεσε επίσης πολύ η συλλογή έργων (30 στο σύνολο) του Αφροαμερικανού καλλιτέχνη David Hammons.
Πάντως, είναι αλήθεια ότι οι Γάλλοι ξέρουν να κάνουν σωστά τέτοια πράγματα. Ακόμη και ο πανίσχυρος Πινό αφιέρωσε περισσότερο χρόνο και μεράκι από όσο θα φανταζόταν κανείς μέχρι να ολοκληρώσει το συγκεκριμένο εγχείρημα. Για την ακρίβεια, αναζητούσε επί 20 ολόκληρα χρόνια το μέρος στο Παρίσι που θα φιλοξενούσε κομμάτια της συλλογής του, ενώ η ολοκλήρωση της ανακαίνισης διήρκεσε μία πενταετία. Έχει ενδιαφέρον, μάλιστα, η αυθόρμητη δήλωσή του ότι στα εγκαίνια του μουσείου ήθελε να μεταμφιεστεί, ώστε να παρακολουθεί ινκόγκνιτο τις αντιδράσεις του κόσμου της τέχνης. Αυτό λέει πολλά για την αξία που ο νέος αυτός χώρος έχει για τον ίδιο. Και τελικά, τι καλά που είμαστε εμείς οι αποδέκτες αυτής της επένδυσης και μπορούμε να απολαύσουμε σύγχρονη τέχνη στην καλύτερη εκδοχή της, σε μια επίσκεψη στη γαλλική πρωτεύουσα. Δύο γεμάτες ώρες για τη ζωή μας, χωρίς αμφιβολία.
Info:
Για πληροφορίες και ηλεκτρονικά εισιτήρια, επισκεφθείτε τον ιστότοπο pinaultcollection.com/en/boursedecommerce. Ανοιχτά καθημερινά, εκτός Τρίτης, από τις 11.00 έως τις 19.00. Την Παρασκευή το ωράριο παρατείνεται έως τις 21.00. Το πρόγραμμα των εκθέσεων που φιλοξενούνται στο Bourse de Commerce το προσεχές διάστημα έχει ως εξής:
Urs Fischer: έως 29 Ιανουαρίου
David Hammons: έως 14 Μαρτίου
Bertrand Lavier: έως 1 Ιουλίου
Ιn-Situ works: έως 1 Ιουλίου
Stan Douglas: έως 30 Μαΐου
Νobuyoshi Araki: έως 14 Μαρτίου
Ryan Gander / Maurizio Cattelan / Bertrand Lavier: έως 1 Ιουλίου
Charles Ray: από 16 Φεβρουαρίου έως 6 Ιουνίου, στο Bourse de Commerce, αλλά και στο Centre Pompidou.