Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων μοιάζει να αναδύεται μέσα από τη γη, παραπέμποντας με τον τρόπο αυτό στις αρχαιότητες που παραμένουν κρυμμένες κάτω από την επιφάνειά της. Άνοιξε τις πόρτες του τον Απρίλιο στη γειτονιά της Χαλέπας και απαρτίζεται από δύο μοντέρνα, βιοκλιματικά κτίρια, που σχεδιάστηκαν από το γραφείο Bobotis+Bobotis Architects. Η ίδια η Χαλέπα και τα γειτονικά Ταμπακαριά είναι δύο συνοικίες που αποκτούν σταδιακά θέση στον τουριστικό χάρτη της πόλης. Ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου, όπως εξηγεί η Ελένη Παπαδοπούλου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων, ξεχωρίζει το «Σφράγισμα του ηγεμόνα». Παρατηρώ προσεκτικά το μικρό αυτό αντικείμενο αλλά και το συνοδευτικό ολόγραμμα που αναδεικνύει τις λεπτομέρειές του. Πρόκειται για το αποτύπωμα χρυσού δαχτυλιδιού που βρέθηκε καμένο στην ανασκαφή στο Καστέλλι Χανίων και εικονίζει ένα εντυπωσιακό τριώροφο ανάκτορο της μινωικής εποχής. Μου φαίνεται απίστευτο ότι αυτή ήταν κάποτε η όψη που είχε ο λόφος στον οποίο Χανιώτες και επισκέπτες ανεβαίνουν σήμερα για να απολαύσουν τη θέα του παλιού λιμανιού και το ηλιοβασίλεμα.
Ένα από τα πιο γοητευτικά χαρακτηριστικά του μουσείου είναι ότι φωτίζει την καθημερινότητα των κατοίκων του νησιού ανά τις χιλιετίες: από τον χειροπέλεκυ της Γαύδου, ένα πολυεργαλείο ηλικίας 200.000 ετών, μέχρι την ακριβή αναπαράσταση μιας αρχαίας κουζίνας. Υπάρχουν επίσης εκθέματα που σου επιτρέπουν να συνδεθείς όχι μόνο με τα ευρήματα, αλλά και με τα συναισθήματα των αρχαίων κατόχων τους. Η «οικία του φιλάργυρου», για παράδειγμα, αναπαριστά το σπίτι ενός πλούσιου ζευγαριού που έσπευσε στο υπόγειο για να διασώσει την περιουσία του κατά τον μεγάλο σεισμό του 365 μ.Χ., ο οποίος ισοπέδωσε το νησί. Το ζευγάρι βρέθηκε θαμμένο δίπλα σε τρία δοχεία με νομίσματα, ενώ λίγα μέτρα παραπέρα, σε μαγειρική χύτρα της οικίας, βρέθηκαν υπολείμματα από θαλασσινά – το τελευταίο, ενδεχομένως, γεύμα που πρόλαβαν οι δυο τους να απολαύσουν.
Ένα άλλο έκθεμα που μαγνητίζει το βλέμμα των επισκεπτών είναι τα 27 παιδικά μαρμάρινα αγάλματα του Ασκληπιείου της Λισού. Η παράταξή τους σε τρεις σειρές δημιουργεί ένα θεατρικό σκηνικό και παραπέμπει στον φυσικό χώρο όπου τα εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη, στη νοτιοδυτική πλευρά της Κρήτης. Στο σήμερα, τα παιδιά της πόλης των Χανίων έχουν ήδη κάνει «δικό τους» τον χώρο πρασίνου γύρω από την είσοδο του μουσείου, ενώ μια ευχάριστη αίσθηση οικειότητας ζωντανεύει και τους εσωτερικούς του χώρους. Ανάμεσα στις καινοτομίες του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων είναι οι νησίδες με γραφή Μπράιγ και απτικά εκθέματα, ακριβή αντίγραφα τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν διά της αφής, αλλά και η εξωστρέφεια της πρώτης του περιοδικής έκθεσης, που εγκαινιάζεται στις 23 Μαΐου. Σε συνεργασία με το MuCEM της Μασσαλίας και με τίτλο «Bath Time! Σώμα – Νερό – Διάλογοι», η έκθεση αυτή συνδυάζει αρχαιολογικά ευρήματα, σύγχρονα έργα τέχνης και καθημερινά αντικείμενα που σχετίζονται με τη διαχρονική πρακτική του λουτρού στη Μεσόγειο.
Χαλέπα και Ταμπακαριά με νέα ματιά
Η μεταφορά του Αρχαιολογικού Μουσείου από την ενετική μονή του Αγίου Φραγκίσκου της παλιάς πόλης στη γειτονιά της Χαλέπας συμπίπτει με μια ταυτόχρονη εξάπλωση του τουριστικού ενδιαφέροντος προς την ίδια κατεύθυνση. Η Χαλέπα είναι μία από τις πιο ιστορικές συνοικίες της πόλης, γεγονός που μαρτυρούν οι κομψές νεοκλασικές κατοικίες που σώζονται ακόμα στην περιοχή. Μνημεία που υπενθυμίζουν τις εποχές που τα Χανιά ήταν η πρωτεύουσα της Κρητικής Πολιτείας αποτελούν η Οικία Βενιζέλου, επισκέψιμη σήμερα ως μουσείο, η Γαλλική Σχολή αλλά και ο ναός της Αγίας Μαγδαληνής, δώρο του Μεγάλου Δούκα της Ρωσίας σε ανάμνηση της διαμονής της συζύγου του στην πόλη. Τα Χανιά είχαν οπωσδήποτε κοσμοπολίτικο χαρακτήρα στις αρχές του 1900, όπως μαρτυρούν τα ερείπια οικιών προξένων των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής. Κάποιες από αυτές, για παράδειγμα η οικία Μπλανς, αποκαθίστανται ώστε να λειτουργήσουν ως μπουτίκ ξενοδοχεία, όπως μου εξηγεί ο αρχιτέκτονας Μένης Βαρουδάκης, δείχνοντας κατόψεις και φωτογραφίες μεγαλοπρεπών κτιρίων αλλά και παλιών βυρσοδεψείων της περιοχής. Το παραθαλάσσιο μέτωπο των Ταμπακαριών και της γειτονικής Αγίας Κυριακής μετράει περισσότερα από 100 βυρσοδεψεία, που άρχισαν να δημιουργούνται από την εποχή της Αιγυπτιοκρατίας. Η γοητευτικά παρηκμασμένη τους όψη αλλάζει χρόνο με τον χρόνο, καθώς κάποια από τα παλιά κτίρια επανέρχονται στη ζωή ως πολυτελείς χώροι φιλοξενίας.
Καλλιτεχνικές δράσεις στην παλιά πόλη
Με διαφορετική ματιά έχουμε την ευκαιρία να δούμε πλέον και αρκετά από τα ιστορικά μνημεία της παλιάς πόλης. Αυτό σκέφτομαι καθώς μπαίνω στο εσωτερικό του Φρουρίου Φιρκά, στην άκρη του παλιού λιμανιού. Πρόκειται για έναν χώρο που ανακάλυψα πέρυσι το καλοκαίρι, όταν και φιλοξένησε μία από τις θεατρικές παραστάσεις του φεστιβάλ «Ανοιχτά Πανιά». Στο πλαίσιο του καινούργιου αυτού θεσμού του Δήμου Χανίων, νέοι καλλιτέχνες δημιουργούν έργα αντλώντας έμπνευση από σημεία, ιστορίες και προσωπικότητες της πόλης. Επιθυμώντας να ενδυναμώσουν το πολιτιστικό τους προφίλ, τα Χανιά θα διοργανώσουν φέτος και το πρώτο Φεστιβάλ Βιβλίου της πόλης, με προσκεκλημένους σημαντικούς Έλληνες και ξένους συγγραφείς, ενώ σταθερές αξίες της τοπικής πολιτιστικής σκηνής παραμένουν το Φεστιβάλ Χορού και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Βγαίνοντας από το Φρούριο Φιρκά και ψάχνοντας για γειτονιές που διατηρούν ακόμα την αυθεντικότητά τους, περπατώ τα στενά του Τοπανά, πίσω από το Ναυτικό Μουσείο. Εκεί, όπως και στη Σπλάντζια, αναμειγνύονται στοιχεία από το ενετικό και το τουρκικό προφίλ της πόλης. Αναζητώντας σημεία που ξεχωρίζουν για τη σύγχρονη δημιουργία, επισκέπτομαι τη συνοικία των Μαχαιράδικων και το εργαστήρι-κατάστημα Baba Yianka. Εκεί, ο Γιώργος Ιγγλεζάκης φτιάχνει στο χέρι δερμάτινες ζώνες και τσάντες – ανάμεσά τους και μία δικής του έμπνευσης εκδοχή της παραδοσιακής βούργιας. Ολοκληρώνω τον καλλιτεχνικό μου περίπατο στο στούντιο ζωγραφικής της Αλεξάνδρας Μανουσάκη. Στεγάζεται στο εστιατόριο Μαϊάμι, γεγονός που της επιτρέπει να εμπνέεται από τις συνομιλίες των θαμώνων όσο φιλοτεχνεί τους πίνακές της. Στη θεματική της αυτή την περίοδο κυριαρχεί η δύναμη της εικόνας στα social media, όπως μου εξηγεί καθώς μου δείχνει έναν πίνακα που απεικονίζει ένα πράσινο τερατάκι και φέρει τον τίτλο «Ιcon or eye-con?» (σύμβολο ή απατεώνας του βλέμματος;). Το ερώτημα είναι, αν μη τι άλλο, επίκαιρο.
Το μυστικό της Απτέρας
Διαχρονική αξία για τα Χανιά αποτελεί η Άπτερα, μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Κρήτης και ένας από τους λιγότερο εξερευνημένους αρχαιολογικούς θησαυρούς του νησιού. Η αρχαία πόλη διέθετε πολυτελείς ρωμαϊκές οικίες, λουτρά και υδραγωγείο, αλλά το πιο γοητευτικό της στοιχείο είναι το αρχαίο της θέατρο. Ακολουθώ τον Γιώργο Μαστραντωνάκη, φύλακα του αρχαιολογικού χώρου, καθώς ξεστρατίζει από τη λουλουδιασμένη πέτρινη οδό και σκαρφαλώνει τον λόφο που οδηγεί στην κορυφή του κοίλου. Από εκεί, οι κερκίδες του θεάτρου αγκαλιάζουν τα λιόδεντρα, ενώ στην πλευρά όπου θα ορθωνόταν κάποτε η πολυώροφη ρωμαϊκή σκηνή επιβάλλουν την κυριαρχία τους τα Λευκά Όρη, χιονισμένα ακόμα στις κορυφές τους. Καθόμαστε στις κερκίδες και ο Γιώργος μού κάνει νόημα να ακούσω προσεκτικά. Τα κουδούνια κάποιου γειτονικού κοπαδιού προβάτων δίνουν το δικό τους μελωδικό ρεσιτάλ. Η «παράσταση» επιφυλάσσει, ωστόσο, ρόλο και για μένα, κι αυτό είναι κάτι που αντιλαμβάνομαι αφού κατεβούμε τα σκαλιά και βρεθούμε στην ορχήστρα του θεάτρου. Ο Γιώργος με παροτρύνει να σταθώ πάνω στην αρχαία πέτρα της θυμέλης και να μιλήσω. Ακολουθώντας τις οδηγίες του, ακούω τις λέξεις που αρθρώνω να επιστρέφουν πίσω σε εμένα με τη μορφή ενός πεντακάθαρου αντίλαλου. Ξαφνιάζομαι αλλά και γοητεύομαι με την απόκοσμη αυτή αίσθηση και συνεχίζω να αναζητώ λέξεις για να εκφέρω, ονοματίζοντας όλα όσα βλέπω γύρω μου: «λουλούδια, χορτάρι, θέατρο, πέτρα, ουρανός, μιλώ, ακούω, μιλώ…». Είναι τελικά πολλοί οι τρόποι με τους οποίους μπορείς να βιώσεις τον πολιτισμό ενός τόπου ως ταξιδιώτης και οι πιο απροσδόκητοι είναι μάλλον και οι ομορφότεροι.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Στα Χανιά θα φτάσετε αεροπορικώς από την Αθήνα με καθημερινές απευθείας πτήσεις της Sky Express (skyexpress.gr) και της Olympic Air (olympicair.com). Ενδεικτική τιμή για πτήσεις με επιστροφή στις αρχές Ιουνίου: 103 ευρώ. Ακτοπλοϊκώς από τον Πειραιά με πλοία της ΑΝΕΚ (anek.gr) και της Minoan (minoan.gr). Ενδεικτική τιμή: 88 ευρώ το άτομο με επιστροφή.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Domus Renier Boutique Hotel (Aκτή Κουντουριώτη 41, τηλ. 28210-88806). Ατμοσφαιρικό και πολυτελές αρχοντικό που συνδυάζει τα ενετικά και οθωμανικά στοιχεία με τη θέα του παλιού λιμανιού. Από 225 ευρώ.
Malmo Historic Hotel (Αντώνη Μάλμου 16, τηλ. 28210-52748). Κομψό μπουτίκ ξενοδοχείο στους χώρους του ιστορικού μεγάρου που στέγασε στο παρελθόν τη Μάλμειο βιβλιοθήκη. Από 150 ευρώ.
The Tanneries (Βιβιλάκη 19, τηλ. 28210-43300). Ατμοσφαιρικό, σύγχρονο ξενοδοχείο στους χώρους πρώην βυρσοδεψείου στα Ταμπακαριά. Aπό 220 ευρώ.
Sansal Boutique Hotel (Ακτή Κανάρη και Μελετίου Μεταξάκη τηλ. 28210-70755). Μοντέρνο, πολυτελές ξενοδοχείο με θέα στη θάλασσα, στην άκρη του παλιού λιμανιού. Από 230 ευρώ.
ΦΑΓΗΤΟ – ΠΟΤΟ – ΓΛΥΚΟ
Περίπλους (Βιβιλάκη 25, τηλ. 28210-43300). Δημιουργική κουζίνα στον ατμοσφαιρικό κολπίσκο των Ταμπακαριών.
Matzenta kuzina del sol (Ελύρου και Πολυρρηνίας 27, τηλ. 6972-406469). Πετυχημένο πάντρεμα της κρητικής παράδοσης με γεύσεις και τεχνικές της μεξικάνικης κουζίνας.
Μαϊάμι (Ακτή Μιαούλη και Μεσολογγίου 11, τηλ. 28210-20000). Μοντέρνα μπρασερί με διεθνές comfort food, σε αρ ντεκό χώρο μπροστά στη θάλασσα.
Boheme (Χάληδων 26, τηλ. 28210-95955). Περιποιημένα κοκτέιλ και πιάτα για κάθε ώρα της μέρας σε ατμοσφαιρική αυλή δίπλα στο παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.
Melodica (Σήφακα 20, τηλ. 6971-914070). Χαλαρό μπαράκι με παρεΐστικη διάθεση, στα Μαχαιράδικα.
Σκέτη Γλύκα (Εισοδίων 18, τηλ. 28213-02801). Προσεγμένα γλυκά και παγωτά σε γραφικό στενάκι της παλιάς πόλης.
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ
«Bath Time! Σώμα – Νερό – Διάλογοι» Η πρώτη περιοδική έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων (Σκρα 15, Χαλέπα) υλοποιείται σε συνεργασία με το MuCEM της Μασσαλίας από τις 23 Μαΐου μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου.
Φεστιβάλ Χορού – Dance Days Chania Το Διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού προσελκύει στα Χανιά σημαντικούς χορευτές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Από 23/7 έως 4/8, dancedays.gr
Φεστιβάλ Βιβλίου Το πρώτο φεστιβάλ βιβλίου των Χανίων θα πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή σημαντικών συγγραφέων, όπως η Μάρω Δούκα, ο Ερίκ Βυϊγιάρ, ο Πέτρος Μάρκαρης, η Λένα Διβάνη, ο Ισίδωρος Ζουργός και ο Χρήστος Χωμενίδης. Από 29/6 έως 3/7
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων Το φεστιβάλ κινηματογράφου που διεξάγεται κάθε Οκτώβριο στο Πνευματικό Κέντρο της πόλης προσελκύει σημαντικούς Έλληνες κινηματογραφιστές, ενώ παράλληλα ενεργοποιεί τη σχολική κοινότητα της πόλης. chaniafilmfestival.com
Ανοιχτά Πανιά Από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο, διαφορετικά σημεία της πόλης υποδέχονται πρωτότυπες καλλιτεχνικές προτάσεις σε ποικίλα πεδία τεχνών. chania-culture.gr/content/anoikhta-pania
ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Τα Χανιά διαθέτουν πλέον τα Chania Trails, ένα δίκτυο από επτά πεζοπορικές διαδρομές σε εντυπωσιακά τοπία και σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την πόλη. Ανάμεσά τους, το μονοπάτι στο φαράγγι του Κυκλάμινου στον δρόμο για Κεραμειά, η διαδρομή στο ιστορικό Θέρισο με θέα τα Λευκά Όρη και το μονοπάτι από τη Μονή Γουβερνέτου προς την παραλία του Σταυρού στο Ακρωτήρι. Οι χάρτες των μονοπατιών είναι διαθέσιμοι στο avenzamaps.com.
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ