Η Τυνησία είναι όμορφη. Πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, διηγήσεις φίλων, που έμειναν γοητευμένοι, μου θύμισαν πόσο με είχε σαγηνέψει όταν πρωτοπήγα. Όποτε ανατρέχω στις φωτογραφίες μου, μένω με την ίδια εντύπωση: είχα ξεχάσει πόσο ωραία είναι!
Παρά την πολιτική κρίση που ταλαιπωρεί από πέρυσι τη χώρα, είναι απολύτως ασφαλής για τον ταξιδιώτη. Το καλοκαίρι, ο κόσμος της ερήμου με τα σεληνιακά τοπία και τα χωριά των Βερβέρων είναι αφιλόξενος λόγω της ζέστης. Ο θερινός επισκέπτης περιορίζεται στο βόρειο μέρος, το μεσογειακό τρίτο της Τυνησίας, όπου το κλίμα είναι παρόμοιο με της Ελλάδας. Ο μέσος Ευρωπαίος σπεύδει για «ήλιο και θάλασσα» και περιορίζεται στα παράλια θέρετρα, όπως το Σους και το Μοναστίρ.
Η μεσογειακή Τυνησία που αναπολώ δεν είναι εκείνη του μαζικού τουρισμού. Είναι οι γειτονιές των ιστορικών της πόλεων, όπου γνώρισα μια χώρα εν μέρει μεσογειακή, εν μέρει της ερήμου, αραβο-μουσουλμανική μα και γαλλόφωνη. Μια χώρα φιλόξενη, αλλά εσωστ.
Το διαμάντι της είναι η πρωτεύουσά της, η οποία, ευτυχώς, δεν αποτελεί «προορισμό» των ηλιοθήρων. Η Τύνιδα αποτυπώνει την ιστορία, αλλά και τα διλήμματα, της σημερινής Τυνησίας. Την εικόνα συμπληρώνουν το Καϊρουάν, η Μπιζέρτα, η Μαχντία, πόλεις ιστορικές που διατηρούν την ατμόσφαιρα αλλοτινών εποχών. Όσο για τη Σφαξ, δεύτερη πόλη της χώρας, οι τουρίστες την αγνοούν επιδεικτικά – τόσο το καλύτερο.
Μεντίνα, μια καστροπολιτεία του Ισλάμ
Η Τύνιδα γειτνιάζει με τα ερείπια της ξακουστής Καρχηδόνας. Το όνομά της οι Τυνήσιοι το μνημονεύουν συχνά με υπερηφάνεια: ήταν μια τοπική δύναμη που έφτασε να απειλήσει τη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι την κατέλαβαν και την κατέστρεψαν, ύστερα από σειρά πολέμων, το 146 π.Χ. Την ξανάκτισαν, όμως, κάνοντάς την κέντρο της Επαρχίας της Αφρικής, που παρέμεινε ρωμαϊκή (και βυζαντινή) για 750 χρόνια. Πολύ πιο ριζική ρήξη με το παρελθόν έφερε η εισβολή των Αράβων. Το 698 μ.Χ. κατέστρεψαν οριστικά την Καρχηδόνα. Τα κτίσματά της έγιναν οικοδομικό υλικό στις δύο πόλεις που ίδρυσαν, το Καϊρουάν και την Τύνιδα. Η ρωμαϊκή επαρχία Αφρικής μετονομάστηκε σε Ιφρικίγια και ο πληθυσμός της γρήγορα εξισλαμίστηκε.
Τη μεντίνα της Τύνιδας τη γέννησε η νέα αραβο-μουσουλμανική τάξη. Σύμφωνα με τους κανόνες και την αισθητική της ζει μέχρι σήμερα. Μπορεί τα τείχη της να κατεδαφίστηκαν, ο χωρισμός της όμως από τη γύρω πόλη παραμένει. Για να μπεις, αποποιείσαι πολλά στοιχεία της σύγχρονης ζωής, με πρώτο τα αυτοκίνητα. Και να μην απαγορεύονταν, δεν θα τα έβγαζαν πέρα στα στενά ανηφορικά σοκάκια, όλο στροφές και αδιέξοδα. Πολλά είναι γεμάτα καμάρες, που προστατεύουν τον διαβάτη από τα καιρικά φαινόμενα. Η πυκνότατη δόμηση κρατάει την αντηλιά και τη ζέστη μακριά.
Στο μεγαλύτερο μέρος τους τα σουκ απλώνονται κατά μήκος των δρόμων, κάτω απ’ τις καμάρες. Χάρη σε αυτά, μεγάλο μέρος της μεντίνα είναι την ημέρα πολύβουο και γεμάτο κίνηση. «Στην παρούσα μορφή ανάγονται στην οθωμανική περίοδο», σημειώνει η Τυνήσια αρχιτέκτων Ντάλια Γκόντι, που μελετά τις αρχιτεκτονικές παραδόσεις της χώρας (οι Οθωμανοί την κατείχαν από τον 16ο αιώνα έως το 1881, οπότε έγινε γαλλικό προτεκτοράτο). «Στα στενά των σουκ υπάρχουν πύλες, που την ημέρα δεν τις προσέχουμε. Τη νύχτα κλείνουν, για την προστασία των εμπορευμάτων».
Ο επισκέπτης έχει συχνά την αίσθηση πως περπατά ανάμεσα σε μαντρότοιχους. Τα ελάχιστα παράθυρα είναι καλυμμένα με καφασωτά ή πυκνές γρίλιες. Στην αραβο-μουσουλμανική αρχιτεκτονική προέχει η ιδιωτικότητα: οι εξωτερικοί τοίχοι αποτελούν κέλυφος μέσα στο οποίο η κατοικία αναπτύσσεται γύρω από αίθριο («χαγιάτ»), το κέντρο του οικογενειακού βίου. «Στη σκιά και τη δροσιά του γίνονται οι περισσότερες δουλειές του νοικοκυριού και η υποδοχή των επισκεπτών», λέει η Γκόντι. Τις νύχτες του καλοκαιριού οι κάτοικοι περνούν σημαντικό χρόνο και στις ταράτσες.
«Η ισλαμική ηθική καταδικάζει την επίδειξη του πλούτου», προσθέτει η αρχιτέκτων. «Μόνο οι προσόψεις των τζαμιών και των τουρμπέδων έχουν πλούσιο διάκοσμο. Βέβαια, συχνά η εξώπορτα προδίδει πως πρόκειται για πλουσιόσπιτο». Οι εξώπορτες αποτελούν το κύριο –αν όχι το μόνο– στολίδι των προσόψεων. Βαμμένες σε εντυπωσιακά χρώματα, συχνά περίτεχνα στολισμένες, είναι σωστά αριστουργήματα.
Η μεντίνα αναπτύχθηκε σταδιακά γύρω από το τέμενος Ζεϊτούνα. Εκατόν εξήντα κίονες από χρωματιστά μάρμαρα, στις στοές γύρω από το απέραντο αίθριο αλλά και μέσα στο τζαμί, μεταφέρθηκαν από τα ρωμαϊκά και βυζαντινά κτίσματα της Καρχηδόνας. Ο γύρω λαβύρινθος κρύβει ανάκτορα, τουρμπέδες, τεμένη, αρχοντικά. «Τα περισσότερα είναι οθωμανικά», εξηγεί η Γκόντι. «Είναι όμως κτισμένα σε μια τοπική παράδοση, εκλεκτική, που αναμειγνύει στοιχεία ρωμαϊκά, βυζαντινά, οθωμανικά με την αραβική παράδοση της Μέσης Ανατολής και της Ανδαλουσίας».
Προπύργιο των παραδόσεων
Η μεντίνα δεν απέκτησε «μουσειακό» χαρακτήρα. Παραμένει ζωντανός οργανισμός και μετρά εκατό χιλιάδες κατοίκους (σε σύνολο δυόμισι εκατομμυρίων της μείζονος Τύνιδας). Οι περισσότεροι ανήκουν στα φτωχότερα στρώματα. «Δεν είναι εύκολο να ζήσεις εκεί. Πρέπει να ξεχάσεις το αυτοκίνητο και να έχεις γερά πόδια!» λέει η Γκόντι.
Πολλοί ηλικιωμένοι φορούν τα κόκκινα φέσια των Οθωμανών. Άλλοι περιφέρονται με ένα λουλούδι πίσω απ’ το αυτί, συνήθως γαρίφαλο. «Εθνικό λουλούδι» της χώρας είναι το γιασεμί και πολλές γωνιές της μεντίνα έχουν το άρωμά του. Γιασεμιά ξεπηδούν από τα χαγιάτ ή απλώνονται στις γωνιές των δρόμων, αρώματα γιασεμιού πωλούνται στα σουκ.
Όπως σε κάθε παραδοσιακό μουσουλμανικό οικισμό, ο δημόσιος χώρος είναι ο χώρος των ανδρών. Στα καφενεία κάθονται μόνο άνδρες, στα τζαμιά μαζεύονται άνδρες, στα μαγειρεία και στα μπαρμπέρικα οι πελάτες είναι άνδρες. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι αγοράκια που παίζουν ποδόσφαιρο και φωνάζουν. Ελάχιστα κορίτσια παίζουν στον δρόμο. Γυναίκες βλέπεις μόνο περαστικές.
«Παραδοσιακά οι γυναίκες είτε βρίσκονταν στα χαμάμ και στους τουρμπέδες είτε μαζεύονταν από σπίτι σε σπίτι, να μοιραστούν δουλειές όπως η επεξεργασία των μπαχαρικών», λέει η Γκόντι. «Το να πάει μια γυναίκα μόνη της επίσκεψη, χωρίς αφορμή, δεν θα ήταν πρέπον».
Η μεντίνα τελεί υπό αυστηρό καθεστώς προστασίας, εξηγεί. Θεωρεί σημαντικό το ότι τα περισσότερα αρχοντικά λειτουργούν ως μουσεία ή ξενώνες. Έτσι είναι προσβάσιμα και μπορεί κανείς να θαυμάσει τα αίθρια και τα πολυτελή εσωτερικά τους. «Δεν έχει συμβεί ό,τι στις ιστορικές πόλεις του Μαρόκου, όπου πολλά πουλήθηκαν σε ιδιώτες και είναι απροσπέλαστα».
Το βράδυ τα πάντα νεκρώνουν· η σιωπή και το άρωμα του γιασεμιού τούς δίνουν μια αύρα ονείρου.
Η πόλη των «άλλων» και οι ζωές των νέων
Η «νέα πόλη» των Γάλλων σχεδιάστηκε μετά την ίδρυση του προτεκτοράτου το 1881, με πρότυπο το Παρίσι – πλήρως αναμορφωμένο τότε από τις ριζικές επεμβάσεις του βαρώνου Οσμάν. Το ιπποδάμειο σύστημα και οι φαρδείς, δενδροφυτεμένες λεωφόροι και πλατείες της είναι ο αντίποδας της πολεοδομίας της μεντίνα. Η οικοδόμηση ακολούθησε τους ρυθμούς που κατά καιρούς επικρατούσαν στο Παρίσι. Τον εκλεκτικισμό διαδέχθηκε η αρ νουβό και ο ψευδο-μαυριτανικός ρυθμός, προϊόν του οριενταλισμού που καθιερώθηκε στις γαλλικές αποικίες τον Μεσοπόλεμο.
Η πόλη της αποικιοκρατίας αποτελεί το κέντρο της Τύνιδας. «Πρόκειται για εξαιρετικό πάντρεμα της αρ νουβό με το περιβάλλον της Τυνησίας», παρατηρεί η Γκόντι. Οι ρυθμοί είναι ευρωπαϊκοί, αλλά συχνά υιοθετούν τοπικά στοιχεία. Τα κτίρια είναι τεράστια, «παρισινά», αλλά οι τοίχοι τους λευκοί και τα κουφώματα μπλε. Πάλλευκες, οι προσόψεις με τα κοσμήματα της αρ νουβό θυμίζουν γαμήλιες τούρτες. Είναι όμως πανέμορφες. Ο επισκέπτης μένει κατάπληκτος με την αρχιτεκτονική του κέντρου αλλά και με την παρακμή στην οποία έχει περιέλθει.
Ο δημοσιογράφος και φωτογράφος Ιάσων Αθανασιάδης, ένας πολύγλωσσος flâneur της Μεσογείου, έχει ζήσει σε πολλές πόλεις της. Το κέντρο της Τύνιδας τον ενθουσίασε, ακριβώς επειδή μοιάζει παγωμένο στον χρόνο. Μαγεμένος, επέλεξε την περιοχή για να νοικιάσει διαμέρισμα. Εκεί γνώρισε την Γκόντι, με την οποία είναι ζευγάρι. «Οι τουρίστες συρρέουν στα θέρετρα και παρακάμπτουν την Τύνιδα. Έτσι σώθηκε. Ευτυχώς, δεν υπήρχαν και χρήματα για την ανοικοδόμηση, που θα τη γέμιζε τέρατα, όπως πολλές άλλες μεσογειακές μητροπόλεις». Σήμερα, όμως, αυτό το υπαίθριο μουσείο των διαφορετικών αρχιτεκτονικών ρυθμών κινδυνεύει. «Οι ντόπιοι δεν θεωρούν ότι το κέντρο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή είναι άξιο προστασίας», παρατηρεί ο Αθανασιάδης.
«Δεν προστατεύεται όπως η μεντίνα, γιατί πολλοί το βλέπουν σαν την πόλη των άλλων, των εποίκων», θεωρεί η Γκόντι, που εξηγεί την υποβάθμιση: «Τα περισσότερα ακίνητα ανήκαν σε Γάλλους και Ιταλούς, που εκδιώχθηκαν μετά την ανεξαρτησία, και Εβραίους, που έφυγαν στο Ισραήλ. Κατασχέθηκαν από το κράτος και σε αυτό ανήκουν ακόμη. Τα νοικιάζει για συμβολικά ποσά σε πολίτες που δεν έχουν τα μέσα να τα φροντίσουν. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η κερδοσκοπία. Ενίοτε οι αρχές, καθ’ υπόδειξιν κάποιων κατασκευαστών, ισχυρίζονται ψευδώς πως κάποιο κτίριο θα καταρρεύσει. Κάνουν έξωση στους ενοίκους και το κατεδαφίζουν, ώστε ο κατασκευαστής να κτίσει καινούργιο. Υπάρχει, δυστυχώς, μεγάλη διαφθορά».
Η Τυνησία είναι η μακράν προοδευτικότερη χώρα στον αραβικό κόσμο ως προς τα ζητήματα γυναικείων δικαιωμάτων. Η πολυγαμία απαγορεύτηκε μετά την ανεξαρτησία (1956) και η νομική χειραφέτηση των γυναικών υπήρξε σημαντική. Η Επανάσταση (2011) την ενίσχυσε ακόμη περισσότερο. «Οι Τυνήσιες είναι πολύ πιο απελευθερωμένες από τις γυναίκες οποιασδήποτε άλλης αραβικής χώρας», τονίζει ο Αθανασιάδης.
Στο κέντρο, ωστόσο, ελάχιστες κάθονται στα καφέ ή σουλατσάρουν στα βουλεβάρτα μετά το σούρουπο. «Επειδή είναι υποβαθμισμένο, το θεωρούν επικίνδυνο και το αποφεύγουν», εξηγεί. «Δεκαετίες πριν, οι εύποροι μετοίκησαν στα προάστια». Τονίζουν και οι δύο πως η αίσθηση του «επικίνδυνου» και του «συντηρητικού» δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. «Δεν αντιμετωπίσαμε προκατάληψη από το γεγονός ότι συζούμε σε μια γειτονιά που πολλοί θεωρούν υποβαθμισμένη. Ούτε όταν ζούσα μόνη, ως φοιτήτρια, είχα πρόβλημα», λέει εκείνη. Οι νέοι της μεσαίας τάξης ζουν ελεύθεροι από τις κοινωνικές συμβάσεις, εφόσον το επιθυμούν.
Μετά την Επανάσταση, τονώθηκε πολύ η εναλλακτική σκηνή και άνοιξαν στο κέντρο γκαλερί, χώροι πολιτισμού και μπαρ. «Η πόλη απέκτησε μια underground σκηνή που γίνεται όλο και δυναμικότερη», λέει η Γκόντι. Η καρδιά της νυχτερινής ζωής, όμως, χτυπά στα προάστια. «Γύρω από το παλιό λιμάνι της Λα Γκουλέτ μαζεύτηκαν πολλοί νέοι καλλιτέχνες», λέει ο Αθανασιάδης. Η Γκόντι προτείνει νυχτερινή έξοδο στη συνοικία Γκαμάρτ για όποιον θέλει να γνωρίσει τον νεαρόκοσμο και να διασκεδάσει.
Ο Αθανασιάδης μιλάει για τη νέα γενιά που μόλις περνά το κατώφλι των είκοσι και η οποία, για πρώτη φορά, είναι περισσότερο αγγλόφωνη παρά γαλλόφωνη. Η Γκόντι εκνευρίζεται. «Για μένα το θέμα δεν είναι γλωσσικό, αλλά ζήτημα κουλτούρας. Η γαλλόφωνη παιδεία μάς άνοιξε το παράθυρο στη γαλλική λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Τώρα οι αγγλόφωνοι δεν ξέρουν τίποτε για την ιστορία της Βρετανίας ή των ΗΠΑ. Μιλούν με την αμερικανική προφορά των influencers και θέλουν να γίνουν ακριβώς αυτό».
Από την Μπιζέρτα στη Σφαξ
Μία ώρα από την Τύνιδα, η Μπιζέρτα είναι κτισμένη στο βορειότερο άκρο της Αφρικής. Άντρο, άλλοτε, των κουρσάρων που τρομοκρατούσαν τη Μεσόγειο, είναι σήμερα σημαντική ναυτική βάση. Στο παλιό λιμάνι, με τα σπίτια των ψαράδων και των ναυτικών, φυσά ανδαλουσιάνικη αύρα. Γεμάτο καφέ, είναι όμορφο μέρος για απογευματινή βόλτα.
Το Καϊρουάν, πρώτη πρωτεύουσα της Ιφρικίγια, φωλιάζει στις παρυφές της ερήμου: το όνομά του σημαίνει «καραβάνι». Τη μεντίνα ζώνουν ακόμη τείχη, ενώ στη μία της άκρη ορθώνεται το αρχαιότερο τζαμί της χώρας. Οχυρωμένο σαν φρούριο, το τέμενος Ούκμπα είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Τετρακόσιοι μαρμάρινοι κίονες διατρέχουν το αίθριο, ενώ δημιουργούν «δάσος από κολόνες» μέσα στο τζαμί. Κίονες και κιονόκρανα προέρχονται, φυσικά, από την Καρχηδόνα.
Καθώς θεωρείται πόλη ιερή, στη μεντίνα του Καϊρουάν βασιλεύει μια σεβάσμια σιγή. Μόνη παραχώρηση, το εμπόριο: πωλούνται κιλίμια και υφάσματα σε εκπληκτική ποικιλία σχεδίων και χρωμάτων. Από το Καϊρουάν προέρχονται τα περισσότερα τραπεζομάντιλά μου…
Στην παραλία, λίγο νοτιότερα, η ειδυλλιακή Μαχντία θυμίζει τουριστικό πόστερ. Ελάχιστοι, όμως, οι τουρίστες. Αρχαίο λιμάνι των Φοινίκων, διατέλεσε πρωτεύουσα της Ιφρικίγια από τον 10ο ως τον 12ο αιώνα, οπότε ανέλαβε η Τύνιδα. Θα τη θυμάμαι πάντα όχι τόσο για τα όμορφα σπίτια και τα γεμάτα κληματαριές σοκάκια, αλλά για το παράλιο νεκροταφείο. Εκατοντάδες μνήματα, λευκά σαν τα σπίτια της, αραδιάζονται δίπλα στη θάλασσα. Λίγο παρακεί, σε μια αλάνα στη θέση του φοινικικού λιμανιού, νέοι παίζουν ποδόσφαιρο.
Αν έπρεπε να διαλέξω ένα μέρος (εκτός, φυσικά, της Τύνιδας) για να περάσω περισσότερο χρόνο, θα ήταν η Σφαξ. Σπανίως μια πόλη με τόσο ενδιαφέρον δεν έχει «ανακαλυφθεί» από την τουριστική βιομηχανία. Η Σφαξ ζει από το λιμάνι της, τη βιομηχανία και το διεθνές εμπόριο. Το κέντρο της, βαμμένο λευκό και κρεμ, έχει μια αύρα του Μεσοπολέμου: κυριαρχούν η αρ ντεκό και ο «μαυριτανικός» ρυθμός της αποικιοκρατίας. Πόλη ευχάριστη, ατμοσφαιρική και ανεπιτήδευτη, σε υποδέχεται με ανοικτές αγκάλες.
Μέσα στα τείχη της, η μεντίνα είναι γεμάτη σουκ και εργαστήρια που κατασκευάζουν από παπούτσια και νυφικά μέχρι καπάκια και σχολικά τετράδια. Αν καθίσεις σε κάποιο από τα καφενεία, σίγουρα θα σου πιάσουν την κουβέντα και θα σε κεράσουν τσάι. Από πού έρχεσαι; Τι σε έφερε μέχρι εδώ; Τι σου αρέσει στην Τυνησία και τι σε ξενίζει; Θα σου μιλήσουν για τη ζωή και τις έγνοιες τους. Θα έχεις, σίγουρα, πολλά να πεις και να ακούσεις.
Σημειωματάριο
Μετάβαση
Η Αθήνα συνδέεται με την Τύνιδα (αεροδρόμιο Καρχηδόνας) με απευθείας πτήσεις της Aegean (aegeanair.com) αλλά και με πτήσεις άλλων αεροπορικών εταιρειών με ενδιάμεσους σταθμούς. Ενδεικτική τιμή για απευθείας πτήσεις από 236 ευρώ με επιστροφή.
Διαμονή
Στο κέντρο της Τύνιδας υπάρχουν πολλά διαμερίσματα προς ενοικίαση από πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου airbnb. Η διαμονή σε ένα από τα ιστορικά αρ νουβό ή αρ ντεκό κτίρια αποτελεί μοναδική ευκαιρία να γνωρίσει κανείς τη χάρη και τα αθέατα μυστικά της αρχιτεκτονικής τους. Στο κέντρο, πάνω στη λεωφόρο Μπουργκίμπα, το καλόγουστο Carlton, γεμάτο έργα τέχνης, στεγάζεται σε ένα όμορφο αρ νουβό κτίριο (hotelcarltontunis.com, από 55 ευρώ το δίκλινο). Στη μεντίνα, η επιλογή ξενώνα, όπως το El Patio (elpatio-tunis.com, από 60 ευρώ το δίκλινο), ή μικρού ξενοδοχείου, όπως το Dar El Jeld (dareljeld.com, από 140 ευρώ το δίκλινο), εξοικειώνει τον επισκέπτη με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Η Μπιζέρτα, η Μαχντία και το Καϊρουάν είναι για «πέρασμα». Στη Σφαξ υπάρχουν πολλές επιλογές airbnb, ενώ στη μεντίνα της πόλης ο ξενώνας Dar Baya (dar-baya.com, από 40 ευρώ το δίκλινο) είναι μια απλή, ευχάριστη λύση.
Φαγητό
Η τυνησιακή κουζίνα είναι απροσδόκητα ευχάριστη, ιδίως τα πιάτα με θαλασσινά. Η πικάντικη σάλτσα harissa απογειώνει λαδερά και σαλάτες. Η shakshuka είναι η τυνησιακή εκδοχή της στραπατσάδας, που «δίνει και παίρνει» και στο Ισραήλ, όπου την καθιέρωσαν οι Εβραίοι της Τυνησίας και της Λιβύης. Τα πιτάκια λέγονται μπρικ, παραφθορά του τουρκικού «μπιορέκ».
Τα απλούστερα φαγάδικα –με τα νοστιμότερα σνακ– τα συνάντησα στη μεντίνα της Σφαξ (τηγανητά ψαράκια και γαρίδες που τρώγονται με το χέρι, λουκουμάδες, μπρικ). Η La Goulette και η Μπιζέρτα έχουν πολλά ψαρεστιατόρια, αλλά η θέα είναι πολύ καλύτερη των εδεσμάτων. Αξίζουν όμως το ψάρι και τα θαλασσινά στο Chez Slah (14 bis, rue Pierre de Coubertin) στο κέντρο της Τύνιδας. Ο σεφ εμπνέεται από τα παραδοσιακά πιάτα και καινοτομεί. Στη μεντίνα, αντίστοιχα δημιουργικό είναι το Dar Slah (145 rue de la Kasbah, darslah.com), ενώ το φαγάδικο El Abed (Souk Essakajjine 2) είναι όσο κοντά στην παράδοση γίνεται. Στη Σφαξ, το Cercina (19 Rue Ibn Mejed) είναι must για οποιονδήποτε λάτρη των θαλασσινών.
ΠΡΟΑΣΤΙΑ ΤΗΣ ΤΥΝΙΔΑΣ
La Goulette: Αξίζει να πάτε για βόλτα στο παλιό λιμάνι, με τα σπίτια των Ιταλών και των Μαλτέζων. Τραμ ξεκινά κάθε τέταρτο από το κέντρο της Τύνιδας και διασχίζει τη Λίμνη της Τύνιδας, ακολουθώντας ένα ρωμαϊκό φράγμα!
Sidi Bou Said: Θα πάτε για τα όμορφα ηλιοβασιλέματα με θέα τη Μεσόγειο. Κάποτε πολύ ατμοσφαιρικό, σήμερα παραείναι τουριστικό. Βρίσκεται δίπλα στα (όχι πολύ εντυπωσιακά) ερείπια της Καρχηδόνας.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ
◆ Η Τυνησία είναι ασφαλής προορισμός, με εξαίρεση τη μεθόριο με τη Λιβύη και την Αλγερία στο νότιο τμήμα της χώρας (περιοχές που απέχουν πολλά χιλιόμετρα από τα μέρη του οδοιπορικού). Είναι πολύ πιθανότερο να πέσει κανείς θύμα τρομοκρατικής επίθεσης σε ευρωπαϊκή μεγαλούπολη παρά στην Τυνησία.
◆ Αποφύγετε τις πολιτικές συζητήσεις με αγνώστους. Οι δημοσιογράφοι, στη φόρμα εισόδου που θα συμπληρώσετε στο αεροδρόμιο, δηλώστε άλλο επάγγελμα (δηλώνω πάντα «τουρισμός»).
◆ Η μεντίνα της Τύνιδας αλλά και αυτή της Σφαξ είναι ασφαλείς (και πολύ ατμοσφαιρικές!) για βραδινές βόλτες, αν και μια γυναίκα μόνη καλύτερα να τις αποφύγει τη νύχτα.
ΙΣΛΑΜΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ
◆ Η είσοδος στα τεμένη απαγορεύεται στους μη μουσουλμάνους (όπως παντού στη Βόρεια Αφρική). Μόνο όμως στο Ζεϊτούνα αξίζει κανείς να δει το εσωτερικό – πείτε ότι είστε από την Τουρκία και θα περάσετε χωρίς πρόβλημα. Στο Μεγάλο Τζαμί του Καϊρουάν το εσωτερικό είναι πλήρως ορατό από την είσοδο. Αν θέλετε για οποιονδήποτε λόγο να μπείτε σε άλλα ιστορικά τεμένη ή τουρμπέδες, ίσως σας ζητήσουν να πείτε τη shuhada (το ισλαμικό «πιστεύω», που είναι μία πρόταση). Πείτε την και θα μπείτε παντού.
◆ Στα καταστήματα απαγορεύεται η πώληση αλκοόλ την Παρασκευή, σερβίρεται όμως στα εστιατόρια.