Περασμένα μεσάνυχτα, οι ελάχιστοι τουρίστες μάς παρατηρούσαν με περιέργεια. Είχαμε σκάσει –ο συνταξιδιώτης μου και εγώ– στην παραλία του Λεμπλόν, στο Ρίο, ντυμένοι στα λευκά, με κεριά και λουλούδια ανά χείρας. Εκείνη την ημέρα δεν γιόρταζε η Ιεμανζά, θεά της θάλασσας στη θρησκεία των Αφρο-Βραζιλιάνων. Ήταν όμως η προηγουμένη της αναχώρησής μας και επέμενα να κάνω μια ευχή.
Είχα κλείσει δύο μήνες στη Βραζιλία. Από έφηβος ονειρευόμουν να την επισκεφθώ, αλλά πέρασα τα τριάντα ώσπου να το καταφέρω. Ακόμη και τη γλώσσα της είχα μάθει απταίστως, χωρίς να έχω πατήσει το πόδι μου στη χώρα. Ακόμη θυμάμαι τη στενοχώρια μου που έφευγα.
Σκάψαμε μια λακκούβα στην άμμο και αποθέσαμε εκεί, σε ένα ξύλινο κουτί, φρούτα, λουλούδια και αναμμένα ρεσό. Μπήκαμε –με τα ρούχα, κατά το έθιμο– στο νερό και αφήσαμε το κουτί να επιπλέει. Το κύμα το παρέσυρε στα βαθιά και τα κεριά δεν έσβησαν. Ευχήθηκα να επιστρέψω σύντομα. Η ευχή έπιασε.
Η Βραζιλία στην οποία θέλω να σας παρασύρω δεν έχει πολλή σχέση με τα στερεότυπα που πολλοί έχετε στο μυαλό σας. Το ποδόσφαιρο μου είναι απολύτως αδιάφορο (όπως, σημειωτέον, σε πολλούς Βραζιλιάνους). Το Καρναβάλι στις μεγαλουπόλεις επίσης. Και δεν θα σας μιλήσω για το Ρίο (που, προειδοποιώ, προφέρεται Χίου ντζι Ζανέιρου ή, απλά, Χίου), στον αισθησιασμό του οποίου πλήττω μετά από λίγες μέρες.
Ταξιδεύοντας στη Βραζιλία, αισθάνεσαι πως διατρέχεις πολλές χώρες. Τόσο δραματικές είναι οι αλλαγές στο τοπίο και στο κλίμα, αλλά και στην ανθρωπογεωγραφία: οι Βραζιλιάνοι απαντώνται σε όλες τις δυνατές αποχρώσεις. Η χώρα έχει αμέτρητα πρόσωπα. Πόλεις της αποικιοκρατίας και μπαρόκ εκκλησίες. Εθνικά πάρκα με τοπία ονειρικά. Τη μεγαλύτερη μητρόπολη της αμερικανικής ηπείρου, ψηφιδωτό μικροκόσμων και μνημείο στη Μετανάστευση. Ας περιπλανηθούμε μαζί σε μερικά.
NORDESTE – Η Πορτογαλία νυμφεύεται την Αφρική
Στο γνωστό ως Nordeste (Νογ-ντέsh-τshι, «Βορειοανατολή») γεννήθηκε η Βραζιλία. Εδώ έφτασαν οι πρώτοι Πορτογάλοι άποικοι και οι πρώτοι Αφρικανοί σκλάβοι. Εδώ, στις φυτείες ζαχαροκάλαμου, διαμορφώθηκε η βραζιλιάνικη ταυτότητα, πάντρεμα της πορτογαλικής με την αφρικανική. Εδώ ιδρύθηκε η πρώτη πρωτεύουσα της Πορτογαλικής Αμερικής, το Σαλβαντόρ.
Στις απέραντες φυτείες θεμελιώθηκε η αποικιακή οικονομία, βασισμένη στο ζαχαροκάλαμο και στην εργασία των σκλάβων. Τον 16ο και 17ο αιώνα, η Βραζιλία είχε το διεθνές μονοπώλιο του εμπορίου ζάχαρης. Το έχασε, στα τέλη του 17ου αιώνα, λόγω του ανταγωνισμού των γαλλικών, ολλανδικών και αγγλικών αποικιών της Καραϊβικής. Η Βορειοανατολή έπεσε σε οικονομική παρακμή και δεν ανέλαβε ποτέ.
Πέραν της αρχιτεκτονικής, διατηρούνται, σε μεγάλο βαθμό, η εθνογραφία και οι ανισότητες της αποικιοκρατίας. Ο πληθυσμός κατάγεται κυρίως από τους Πορτογάλους και τους Αφρικανούς. Είναι η περιοχή της Βραζιλίας με το μεγαλύτερο ποσοστό εγχρώμων – ξεπερνούν τα τρία τέταρτα των κατοίκων. Η μαζική μετανάστευση τον ύστερο 19ο και πρώιμο 20ό αιώνα έκανε αγνώριστη τη νοτιοανατολική και νότια Βραζιλία. Ίσα που άγγιξε όμως τη Βορειοανατολή, το φτωχότερο κομμάτι της χώρας.
Το κλίμα είναι τροπικό, με ζέστη και συχνές βροχές όλο τον χρόνο. Τα έθιμα και η κουζίνα ενισχύουν την «αφρικανική» εικόνα. Στη θρησκεία επικρατεί ένας ιδιάζων συγκρητισμός. Πλάι στη μακρά παράδοση του καθολικισμού επιβιώνει το Candomblé, αφρικανική θρησκεία βασισμένη στη λατρεία των πνευμάτων Orixá (ορισσά).
Το Candomblé έχει εξαπλωθεί μεταξύ όλων των Βραζιλιάνων. Αναπόσπαστο τμήμα του τελετουργικού του, η capoeira – εκστατικός χορός, που εσφαλμένα θεωρήθηκε «πολεμική τέχνη». Μεγάλη η τύχη του ταξιδιώτη που θα πέσει σε γιορτή της Ιεμανζά, σε κάποια παραλία!
ΜΠΑΪΑ – Σαλβαντόρ και Chapada Diamantina
Το Σαλβαντόρ, πρωτεύουσα της Μπαΐα (Bahia), είναι μια Λισαβόνα των τροπικών. Κατά την αγαπημένη πολεοδομική «συνταγή» των Πορτογάλων, απλώθηκε σε λόφους, διαφεντεύοντας την είσοδο ενός απέραντου κόλπου. Το ιστορικό κέντρο, με τις μπαρόκ εκκλησίες, τα έντονα βαμμένα σπίτια, τα πλακόστρωτα καλντερίμια, τη θέα στη θάλασσα με τα βαθυκύανα νερά, είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Το όνομά του, Pelourinho (Πελοουρίνιου), θυμίζει ένα οδυνηρό παρελθόν: η λέξη δηλώνει την πέτρινη στήλη, όπου δένονταν οι απείθαρχοι σκλάβοι για να μαστιγωθούν…
Στις προσόψεις, τα κεντήματα της πέτρας μαρτυρούν την αλλοτινή αίγλη. Τα εσωτερικά των ναών φέρνουν ζάλη, καλυμμένα ολόκληρα με τον επίχρυσο ξυλόγλυπτο διάκοσμο γνωστό ως talha dourada. Το παρόν του Pelourinho, ωστόσο, είναι η φτώχεια. Το κατοικούν σχεδόν αποκλειστικά έγχρωμοι, με πενιχρά μέσα. Όπως σε όλες τις μεγαλουπόλεις της Βορειοανατολής, οι λευκοί αποτραβήχθηκαν σε παράλια προάστια που, αν και πολυτελή, έχουν κάτι το σοβιετικό στην ομοιομορφία των πολυκατοικιών.
Το Σαλβαντόρ θεωρείται το κέντρο της αφρο-βραζιλιάνικης κουλτούρας. Γραφεία οργανώνουν επισκέψεις σε terreiro (τεχέιρου), σπίτια όπου οι Orixá λατρεύονται με εκστατικούς χορούς και πλούσια γεύματα. Είναι και η μόνη δυνατότητα ασφαλούς επίσκεψης σε φαβέλα: το Σαλβαντόρ είναι πολύ επικίνδυνο. Ο επισκέπτης πρέπει να προσέχει πολύ το βράδυ και να μην απομακρυνθεί από τους πολυσύχναστους κεντρικούς δρόμους του Pelourinho.
Οι αμμώδεις παραλίες της Μπαΐα έχουν όμορφα, σμαραγδένια νερά, αλλά παραείναι ζεστά για να σε δροσίσουν. Η λοφώδης ενδοχώρα, το sertão (σερτάου), είναι η καλύτερη διαφυγή από την πνιγηρή υγρασία. Ο εθνικός δρυμός της Chapada Diamantina (Shαπάντα Ντιαμαντshίνα, «Κοιλάδα των Διαμαντιών») είναι από τα δραματικότερα τοπία της χώρας.
Θα θυμάμαι πάντα την επίσκεψή μου στο Lençóis (Λενσόιsh), τον πλησιέστερο οικισμό, έξι ώρες με το λεωφορείο από το Σαλβαντόρ. Η πανέμορφη κωμόπολη μοιάζει παγωμένη στον 19ο αιώνα. Αφού πήρα πρωινό παρέα με μικροσκοπικά κολιμπρί, που πετούσαν γύρω μου σαν δαιμονισμένα, κολύμπησα δίπλα σε έναν καταρράκτη. Αναρριχήθηκα στον γεμάτο λουλούδια λόφο Morro do Pai Inácio, με θέα τα γύρω τραπεζοειδή βουνά…
ΠΕΡΝΑΜΠΟΥΚΟΥ, ΜΑΡΑΝΙΑΟΥ – Ιστορία σε παραμυθένια τοπία
Η Recife (Χεσίφι), πρωτεύουσα της Περναμπούκου, είναι κτισμένη στις εκβολές δύο ποταμών· κοραλλιογενείς ύφαλοι την προστατεύουν από τα κύματα του Ατλαντικού. Απλωμένο σε νησιά, το ιστορικό κέντρο της είναι γεμάτο γέφυρες, πεζοδρόμους, πλακόστρωτες πλατείες και κτίρια σε παρδαλά χρώματα. Πλήθος κι εδώ οι μπαρόκ εκκλησίες, με κεντημένες προσόψεις, ολόχρυσα εσωτερικά και – πορτογαλική ιδιορρυθμία – αγίες τράπεζες που θυμίζουν παγόδες ή γαμήλιες τούρτες!
Την ημέρα, η παλιά πόλη μεταμορφώνεται σε απέραντη υπαίθρια αγορά. Γεμάτη μικροπωλητές, σφύζει από ζωή. Το βράδυ και τις αργίες, τα πάντα νεκρώνουν και πρέπει να μείνετε μακριά: η ερημιά στις βραζιλιάνικες μεγαλουπόλεις είναι επικίνδυνη. Οι περισσότεροι επιλέγουν για βάση τη γειτονική Ολίντα. Πολύ μικρότερη και γαλήνια, είναι ασφαλής και τη νύχτα. Η Χεσίφι την απορρόφησε και σήμερα αποτελεί προάστιό της.
Γεμάτη εστιατόρια και καταλύματα, η Ολίντα σκαρφαλώνει την πλαγιά ενός λόφου. Καμπαναριά και φοίνικες ξεπροβάλλουν ανάμεσα στην οργιαστική βλάστηση. Από το ξέφωτο στην κορυφή διακρίνονται, πίσω από τα σμαραγδένια νερά, οι ουρανοξύστες της Χεσίφι. Ακόμη και η φαβέλα είναι ασφαλής να την περπατήσεις την ημέρα. Στην Ολίντα συνειδητοποίησα πως στην ύπαιθρο οι Βραζιλιάνοι δεν ξενυχτούν – ξυπνούν με το χάραμα, δειπνούν το σούρουπο και κοιμούνται με τις κότες. Ο μόνος ήχος που τάραζε τη σιωπή της νύχτας ήταν ο γδούπος από τα μάνγκο που, ώριμα, έπεφταν καταγής στους γύρω κήπους.
Μικρό, ξεχασμένο, κουκλίστικο, το Σάου Λουίς είναι η πρωτεύουσα του Μαρανιάου. Κουρνιάζει σε λόφους στην όχθη ενός κόλπου και είναι η μόνη πόλη της Βραζιλίας με ολόκληρους δρόμους σκεπασμένους με αζουλέζους. Τα πορτογαλικά αυτά πλακάκια, τα στενότατα μπαλκόνια, τα ανηφορικά καλντερίμια, τα αμέτρητα μικρομάγαζα «φωνάζουν» Λισαβόνα. Η παλιά πόλη είναι ασφαλής, γεμάτη ατμοσφαιρικά καφέ και φαγάδικα. Τίποτε δεν σε προϊδεάζει εδώ ότι το Μαρανιάου είναι η φτωχότερη πολιτεία της Βραζιλίας, με δομή σχεδόν φεουδαρχική: λίγες οικογένειες λευκών κατέχουν αχανή λατιφούντια και οι γόνοι τους ελέγχουν την πολιτική ζωή.
Πορθμεία διασχίζουν τον κόλπο για το χωριό Αλκάνταρα, σιωπηλό, αραιοκατοικημένο, οπτασία του 19ου αιώνα· το pelourinho στέκεται, αδυσώπητο, στην κεντρική πλατεία. Αλλά η εκδρομή για την οποία συρρέουν απ’ όλη τη Βραζιλία είναι στο εθνικό πάρκο Lençóis Maranhenses (Λενσόιsh Μαρανιένσις), πέντε ώρες με το λεωφορείο.
Αμμόλοφοι καλύπτουν μια έκταση 1.550 τ.χλμ. – μια παραμυθένια απεραντοσύνη από τέλεια σχηματισμένες καμπύλες. Η άμμος έχει το χρώμα και την υφή της ζάχαρης άχνης. Την εποχή των βροχών, Ιανουάριο με Ιούλιο, σχηματίζονται ανάμεσα στους αμμόλοφους ρηχές λιμνούλες και οι όχθες τους γεμίζουν αγριολούλουδα.
MΙΝΑΣ ΖΕΡΑΪΣ – Χρυσοθήρες και μυρμηγκοφάγοι
Το όνομα Minas Gerais (Μίναsh Zhεράιsh, «Γενικά Μεταλλεία») προδίδει την ιστορία της πολιτείας. Η κατάρρευση του μονοπωλίου της ζάχαρης συνέπεσε με την ανακάλυψη εδώ, το 1690, τεράστιων κοιτασμάτων χρυσού και διαμαντιών. Το οικονομικό κέντρο της Βραζιλίας μετoίκησε στο νοτιοανατολικό της τμήμα και ακολούθησε η μεταφορά του πολιτικού, από το Σαλβαντόρ στο Ρίο, το 1763. Εκείνο επελέγη ως το πλησιέστερο στα μεταλλεία λιμάνι, πλέον κατάλληλο για την εξαγωγή του χρυσού.
Ο «πυρετός του χρυσού» εδώ υπήρξε ο μακροβιότερος της ιστορίας – διήρκεσε δύο αιώνες. Στα οροπέδια συνέρρευσαν Πορτογάλοι άποικοι, ενώ σκλάβοι κουβαλήθηκαν από τις απέναντι ακτές της Αφρικής. Πολλά πυκνά δάση έγιναν μεταλλεία και οικισμοί· οι φυλές ιθαγενών αφανίστηκαν, καθώς πολλοί κατέληξαν δούλοι.
Η Μίνας Ζεράις φιλοξενεί τα μισά «εθνικά ιστορικά μνημεία» της Βραζιλίας – και τη σημαντικότερη συλλογή μπαρόκ εκκλησιών του Νέου Κόσμου. Σώζονται δεκάδες μεταλλευτικές πόλεις, άρτια διατηρημένες, με μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη την άλλοτε πρωτεύουσα Ouro Preto (Όουρου Πρέτου, «Μαύρος Χρυσός»). Διατηρήθηκε άθικτο χάρη στην απόφαση των αρχών της πολιτείας, το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, να ιδρύουν νέα πρωτεύουσα. Η Belo Horizonte (Μπέλου Ογιζόντshι) απορρόφησε την πληθυσμιακή έκρηξη και έγινε μεγαλούπολη ουρανοξυστών· οι ιστορικές πόλεις απέφυγαν τη γιγάντωση.
Το Ouro Preto είναι άσκηση αεροβικής. Οι πλαγιές του είναι τόσο απότομες, που, σε κάποια σημεία, σου βγαίνει η γλώσσα να τις ανεβείς. Το πανόραμα καθηλωτικό: την κεντρική πλατεία με τα δημόσια κτίρια των Πορτογάλων την τριγυρίζουν λόφοι σκεπασμένοι με κεραμοσκεπές και, στο βάθος, κατάφυτα βουνά.
Οι επισκέπτες συρρέουν για τις εκκλησίες, όπου το βραζιλιάνικο μπαρόκ εξήντλησε την ευρηματικότητά του. Κάποιες έχουν σχήμα κυκλικό, άλλες πολυγωνικό· όλες είναι πλούσια κοσμημένες από ντόπιους μιγάδες καλλιτέχνες. Πέραν των ξυλόγλυπτων φιλοτεχνημένων με την τεχνική talha dourada, εντυπωσιάζουν οι τοιχογραφίες, όπου η Παναγία και οι Άγιοι εικονίζονται με τα χαρακτηριστικά μιγάδων.
Πανέμορφες είναι και πολύ μικρότερες Congonhas (Κονγκόνιας), Mariana και São João del-Rei. Στον εθνικό δρυμό Serra (Σέχγα) da Canastra βασιλεύει το πιο διασκεδαστικό πλάσμα που είδα ποτέ, με μουτράκι-ηλεκτρική σκούπα και τεράστια φουντωτή ουρά. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περιεργαστεί από μικρή απόσταση τις μαμάδες μυρμηγκοφάγους να ψάχνουν για τερμίτες, με τα βρέφη τους αμέριμνα στην πλάτη.
ΣΑΟΥ ΠΑΟΥΛΟΥ – Η απόλυτη μητρόπολη
Με το που πρωτοπάτησα στη μεγαλούπολη των 22 εκατομμυρίων, με διαπέρασε ένα κύμα θετικής ενέργειας, που δεν με άφησε καθ’ όλη την παραμονή μου. Με ρουφά κάθε φορά που επιστρέφω, μόλις βρεθώ στην Avenida Paulista. Η τεράστια αυτή πασαρέλα της νεολαίας φιλοξενεί το MASP, το σημαντικότερο μουσείο στο νότιο ημισφαίριο, και κάποιους ουρανοξύστες με όψη διαστημική.
Το σημαντικότερο αξιοθέατο της «Νέας Υόρκης των Λατίνων» είναι η ξέφρενη ζωή της. Το Σάου Πάουλου προσφέρεται για περπάτημα: είναι πολύ ασφαλέστερο από τις άλλες μεγαλουπόλεις της Βραζιλίας, ενώ το κλίμα του πολύ λιγότερο υγρό. Περιπλανηθείτε με τις ώρες, χωρίς συγκεκριμένο προορισμό: οι εκπλήξεις θα έλθουν από μόνες.
Η πόλη είναι ένα υπαίθριο μουσείο της Μετανάστευσης. Η ομώνυμη πολιτεία αποτέλεσε το κέντρο της «οικονομίας του καφέ» (περ. 1859-1930), όταν η Βραζιλία κατείχε το διεθνές μονοπώλιο. Δέχθηκε εκατομμύρια Ιταλούς, σχεδόν οκτώ εκατομμύρια Χριστιανούς από τη Συρία και τον Λίβανο, ενάμισι εκατομμύριο Ιάπωνες. Ακολούθησαν Αρμένιοι, Κορεάτες, Κινέζοι.
Από τα αγαπημένα μου μέρη είναι η περιοχή γύρω από τη δημοτική αγορά Mercadão. Κέντρο κάποτε των χριστιανών από τη Συρία και τον Λίβανο, είναι ακόμη γεμάτη παντοπωλεία με λιβανέζικα προϊόντα, λιβανέζικα εστιατόρια και συλλόγους. Τα ισόγεια εμπορικών κτιρίων φιλοξενούν εκκλησίες των Μαρωνιτών και Ορθοδόξων της Αντιόχειας. Ψηλότερα, σε λόφο, το παλιό κέντρο των τραπεζών είναι ένα δάσος της αρ ντεκό και του μοντερνισμού. Αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου, τα γκραφίτι με ορνιθοσκαλίσματα, που απλώνονται στις κορυφές πολλών ουρανοξυστών. Κανείς, πέραν μιας στενής κλίκας, δεν γνωρίζει τι γράφουν!
Κάθε γειτονιά έχει διαφορετική φυσιογνωμία και, συχνά, εθνογραφία. Η Liberdade (Λιμπερντάντζι) είναι γεμάτη πεζοδρόμους με ασιατικούς φανοστάτες, επιγραφές στα ιαπωνικά, κινεζικά και κορεατικά, εστιατόρια με τις αντίστοιχες κουζίνες, βουδιστικούς ναΐσκους. Η μεγαλύτερη ιαπωνική κοινότητα εκτός Ιαπωνίας είναι διάσπαρτη στην πόλη. Η Bixiga (Μπishίγκα), άντρο της ιταλικής κοινότητας, είναι από τις περιοχές με χαμηλή δόμηση. Το ίδιο και το γειτονικό Brás, κέντρο άλλοτε της ελληνικής παροικίας, γεμάτο μικρομάγαζα.
Γύρω από τις λεωφόρους Paulista και Consolação συρρέουν νέοι και νεανίζοντες στα καφέ, στα μπαρ, στα βιβλιοπωλεία, στις γκαλερί και στα εστιατόρια. Η Vila Madalena, γνωστή για τα γκραφίτι, είναι επίσης πόλος νυχτερινής ζωής, ενώ το πάρκο Ibirapuera σημείο συνάντησης της νεολαίας και των φιλοτέχνων: φιλοξενεί έργα του διάσημου αρχιτέκτονα Όσκαρ Νιμέγερ, αλλά και το μουσείο σύγχρονης τέχνης και εκείνο της παράδοσης των Αφρο-Βραζιλιάνων. Ανεβείτε στην ταράτσα του ουρανοξύστη Martinelli, του παλαιότερου της πόλης, ή του Edifício Itália. Δάση ουρανοξυστών εκτείνονται, σε κάθε πλευρά, ως τον ορίζοντα. Η αχανής πόλη είναι σαν τη χώρα που τη γέννησε: δεν τη χορταίνεις.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Θα ταξιδέψετε στη Βραζιλία από την Ελλάδα με πτήσεις με ενδιάμεσο σταθμό. Αεροδρόμιο διαθέτουν τόσο το Σαλβαντόρ όσο και το Σάου Πάουλου, τα οποία θα επιλέξετε αναλόγως της αφετηρίας του δικού σας οδοιπορικού στη χώρα.
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Δεν σταματάμε ποτέ ταξί στον δρόμο· εφαρμογές όπως η Uber εξυπηρετούν και το τελευταίο χωριό. Τα λεωφορεία, αστικά και υπεραστικά, είναι ασφαλή, καθαρά και αξιόπιστα – τα υπεραστικά και τη νύχτα. Στο São Paulo το μετρό είναι και απολύτως ασφαλές και ο μόνος τρόπος να γλιτώσετε την παροιμιώδη κίνηση – εκτός αν έχετε χρήματα να νοικιάσετε ελικόπτερο, όπως πολλοί πλούσιοι της πόλης.
Salvador, Recife, São Luís συνδέονται αεροπορικώς μεταξύ τους και καθεμία με την Belo Horizonte. Λεωφορεία και Uber συνδέουν τη Recife με την Olinda. Συχνά λεωφορεία συνδέουν το Salvador με το Lençóis, μίνι μπας το São Luís με την Barreirinhas, απ’ όπου βανάκια μεταβαίνουν στον δρυμό Lençóis Maranhenses. Η ίδια η Barreirinhas είναι ένα φρικτό μέρος, δεν αξίζει να μείνετε στιγμή μετά την επίσκεψη στον δρυμό! Λεωφορεία συνδέουν την Belo Horizonte με το Ouro Preto, αλλά ειδικά στη Minas Gerais αξίζει η ενοικίαση αυτοκινήτου (ιδίως για τον δρυμό Serra da Canastra).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Ελάχιστα μπουτίκ ξενοδοχεία δικαιολογούν την προτίμηση έναντι των airbnb, που είναι τα πιο καθαρά και φροντισμένα της Λατινικής Αμερικής. Στο Salvador αξίζουν τα δωμάτια στο Pelourinho που βλέπουν στον κόλπο και το πανόραμα του λιμανιού και της «κάτω πόλης». Στο São Luís έμεινα πολύ ευχαριστημένος στην ατμοσφαιρική Pousada Portas da Amazônia (portasdaamazonia.com.br), στην παλιά πόλη, που διαχειρίζεται ένας εκκεντρικός Δανός μουσικός μαζί με τη Βραζιλιάνα σύζυγό του.
ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
Η παραδοσιακή κουζίνα διαφέρει αισθητά από περιοχή σε περιοχή. Στη Βορειοανατολή, οι τοπικές σπεσιαλιτέ έχουν αφρικανική προέλευση. Το vatapá, πουρές από αποξηραμένες γαρίδες, γάλα καρύδας και φιστίκια, είναι από τα νοστιμότερα πιάτα της Μπαΐα. Το acarajé, τηγανητό πιτάκι από όσπρια, πωλείται από πλανόδιους πωλητές στο Σαλβαντόρ σκεπασμένο με σάλτσα γαρίδας ή vatapá. Νόστιμο, αλλά ταυτόχρονα είναι πολύ βαρύ. Το escondidinho, πιάτο φούρνου όπου κομμάτια αποξηραμένου κρέατος ή μπακαλιάρου «κρύβονται» κάτω από κρέμα με τυρί, έχει διαδοθεί σε όλη τη Βραζιλία.
Στo Περναμπούκου και στο Μαρανιάου κυριαρχεί η moqueca, φαγητό κατσαρόλας με βάση τις γαρίδες και άλλα θαλασσινά, καθώς επίσης σάλτσα τομάτας ή από φρούτα. Παρόμοιο το bobó de camarão, γαρίδες σε παχιά σάλτσα από κασάβα. Στη Minas Gerais βασιλεύει η feijoada (φεϊζουάντα), γιουβέτσι από μαύρα φασόλια μαγειρεμένα με λουκάνικο και κομμάτια χοιρινό. Πορτογαλικό πιάτο, στη Βραζιλία γαρνίρεται με κομμάτια πορτοκάλι και φαρόφα (τριμμένη αποξηραμένη κασάβα). Νόστιμο, αλλά πολύ βαρύ. Αγαπημένη η picanha (πικάνια), μπριζόλα που σερβίρεται κανονικά medium rare, ενώ ολόκληρη η χώρα χορεύει στους ρυθμούς του σούσι.
Τα γλυκά δεν είναι το forte της βραζιλιάνικης γαστρονομίας. Ξεχωρίζω το mousse de manga (μούσι ντζι μάνγκα = μους μάνγκο) και τις rabanadas, τοπική εκδοχή του French toast (οι φέτες ψωμί είναι πιο ξερές και σερβίρονται με κανέλα και ζάχαρη). Το κενό στα γλυκά καλύπτουν επάξια τα εξωτικά φρούτα, με νοστιμότερα τα lychee και την jaca (που πρέπει να φαγωθεί αμέσως, ειδάλλως παραγλυκίζει και αποκτά μια απωθητική οσμή).
ΑΥΤΗ Η ΠΡΟΦΟΡΑ…
…Είναι δύσκολη. Μετέγραψα τα τοπωνύμια στο κείμενο όχι για να σας αγχώσω να τα πείτε σωστά, αλλά για να βοηθήσω στις συνεννοήσεις. Η ανακοίνωση της πτήσης για «Μπέλου Ογιζόντshι» αφορά όντως την Belo Horizonte! Και σίγουρα δεν θα σας καταλάβουν αν ζητήσετε να πάτε στο Vidigal και δεν προφέρετε Βιντζιγκάου!
ΠΡΟΣΙΤΑ ΚΟΣΤΗ
Παλαιότερα η Βραζιλία θεωρείτο ταξίδι πολυτελείας: μακρινός προορισμός, τα εισιτήρια ήταν ακριβά, το ίδιο και τα γνωστά ξενοδοχεία. Σήμερα, αυτό δεν ισχύει. Υπάρχουν πολλές προσφορές αερογραμμών, ιδίως αν κλείσει κανείς νωρίς, ενώ το airbnb έριξε σημαντικά τα κόστη διαμονής. Τα τελευταία παραμένουν υψηλά κατά το Καρναβάλι και την Πρωτοχρονιά. Οι τιμές στην ίδια τη Βραζιλία είναι λογικές και η υποτίμηση του Real (Χεάου) έναντι του ευρώ τις έκανε ακόμη πιο προσιτές.
AΣΦΑΛΕΙΑ
Ως βασική αρχή, η ύπαιθρος είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνη από τις πόλεις. Η ιδέα του «τουρισμού σε φαβέλα» είναι φρικτή σε πολλαπλά επίπεδα και η ασφάλεια είναι ένα μόνο εξ αυτών. Στις μεγαλουπόλεις τις ελέγχουν συμμορίες και, μόλις μπεις, βρίσκεσαι στο έλεός τους. Στην ύπαιθρο οι φαβέλες είναι συνήθως απλές φτωχογειτονιές, χωρίς ιδιαίτερη εγκληματικότητα, και συχνά αναγκάζεσαι να περάσεις μέσα από αυτές. Στις πόλεις αποφεύγουμε πάση θυσία οποιοδήποτε έρημο μέρος, ιδίως τη νύχτα.
ΠΑΡΑΛΙΕΣ
Δεν παίρνουμε ούτε κινητό ούτε τιμαλφή στις παραλίες των πόλεων. Απαγορεύεται ο γυμνισμός αλλά και το τόπλες, ενώ το τάγκα επιτρέπεται – μην πω επιβάλλεται.
