Τον κοιτάμε όλοι με αγωνία να σκαρφαλώνει στην καρότσα του αγροτικού, παρότι το κάνει με άνεση, δείχνοντάς μας ότι δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Είναι τρεις το μεσημέρι και μόλις έχει τελειώσει άλλη μία κουραστική μέρα συγκομιδής στις πλαγιές του βουνού λίγο έξω από το χωριό Καρυές, στα σύνορα Λακωνίας και Αρκαδίας. Ο κύριος Τάκης είναι γεννημένος το 1936, όμως η προχωρημένη ηλικία του δεν τον εμποδίζει να έρχεται κάθε μέρα στα κτήματά του και να μαζεύει τους καρπούς των δέντρων. Των δέντρων που κληρονόμησε από τον πατέρα του και φρόντισε να αβγατίσει, καθώς από μικρό παιδί αγαπούσε τη φύση και την αγροτική δουλειά. Έχει φυτέψει δεκάδες καστανιές, καρυδιές αλλά και μηλιές και κυδωνιές στο τραχύ και άγριο βουνό κοντά στο χωριό του. Και η καλλιέργεια εδώ, σε υψόμετρο 950 μ., δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όπως δεν είναι ούτε το μάζεμα των καρπών κάθε Οκτώβρη. Για τα καρύδια απλώνουν μεγάλα πανιά κάτω από τα δέντρα, χτυπάνε τα κλαδιά με μια μεγάλη βέργα και από το πανί τα μεταφέρουν σε σακιά. Αλλά η δύσκολη δουλειά τώρα ξεκινάει: απομακρύνουν κατ’ αρχάς το πράσινο περικάρπιο – και αν δεν το κάνουν με γάντια, τα χέρια μαυρίζουν. Κατόπιν αφήνουν το καρύδι περίπου επτά μέρες να ξεραθεί και έπειτα το σπάνε και το καθαρίζουν. Τα κάστανα τα αφήνουν να πέσουν από το δέντρο και τα μαζεύουν ένα ένα μέσα από το αγκαθωτό περίβλημά τους. Ο κόπος που απαιτεί η μεταφορά του καρπού με το περίβλημα είναι δυσανάλογος κι έτσι η συλλογή γίνεται κατευθείαν στο χωράφι.
Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι των Καρυών Λακωνίας έχουν καρυδιές και καστανιές, οι περισσότεροι από λίγα στρέμματα. Οι καρποί τροφοδοτούν τα δικά τους νοικοκυριά και εκείνα φίλων και γνωστών. Όπως σε άλλες περιοχές της Ελλάδας καλλιεργούν ελιές για το λάδι της χρονιάς, εδώ ο καθένας βγάζει τους καρπούς του. Και αυτό συμβαίνει εδώ και χιλιάδες χρόνια, όπως μαρτυρεί και το όνομα του χωριού, για το οποίο η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι προκύπτει από την ύπαρξη πολλών καρυδιών και στο παρελθόν.
Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στη Βλαχοκερασιά Αρκαδίας, ο Χρήστος φροντίζει με ζήλο και μεράκι το κτήμα του πατέρα του. Παλαιότερα, οι κερασιές ήταν περισσότερες, αλλά όσο περνούν τα χρόνια, αυξάνονται οι καρυδιές και οι καστανιές, καθώς το κεράσι είναι ασύμφορο οικονομικά. Το κτήμα του Χρήστου βρίσκεται πραγματικά στην καρδιά του δάσους, περιτριγυρισμένο από πανύψηλα πεύκα. Οι παιδικές αναμνήσεις που έχει από εδώ είναι που τον κινητοποιούν να έρχεται στο κτήμα με τον μικρό του γιο, τον Αναστάση. Νέες καρυδιές και καστανιές φυτεύονται, ενώ τα παλιά δέντρα προσφέρουν κάθε χρόνο τους πλούσιους καρπούς τους.
Τόπος ορεινός, πατρίδα ομογενών
Η περιοχή αυτή νότια της Τρίπολης, στα σύνορα Αρκαδίας και Λακωνίας, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου, χαράσσεται κάθετα από τον παλιό δρόμο Τρίπολης-Σπάρτης, έναν οδικό άξονα 57 χιλιομέτρων γεμάτο στροφές. Κατά μήκος του λειτούργησαν στο παρελθόν χάνια και σημεία ξεκούρασης για τους ταξιδιώτες, ενώ από εδώ περνάει και το τελευταίο κομμάτι του ιστορικού υπερμαραθωνίου δρόμου Σπάρταθλον. Οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται κυρίως με αγροτικές εργασίες, ενώ το μεγάλο υψόμετρο υπαγορεύει την καλλιέργεια δέντρων, όπως οι κερασιές, οι καστανιές και οι καρυδιές. Πολλοί είναι εκείνοι που σε παλαιότερες εποχές πήραν τον δρόμο της μετανάστευσης, στήνοντας τη ζωή τους από την αρχή στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά. Και αυτό είναι φανερό τόσο στην πλατεία Ομογενών στη Βλαχοκερασιά, όπου μικρές πινακίδες μετρούν τα χιλιόμετρα προς τους τόπους ξενιτιάς, όσο και στις Καρυές, όπου σε διάφορα σημεία του χωριού επισημαίνονται οι δωρεές και οι προσφορές των ομογενών.
Ανθρώπων έργα
Μια ανεκτίμητη προσφορά στην περιοχή οφείλεται στον δασολόγο Αναστάσιο Στεφάνου με καταγωγή από το χωριό Κερασιά. Στις 14 Αυγούστου του 1913, όπως περιγράφεται στη βιογραφία του, πήρε μια απόφαση: «Ένα πρωί λοιπόν ξεκίνησα από το χωριό, μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη. Ο τόπος γύρω ήταν γυμνός, άγονος, ξεγδαρμένος. Στο Μοναστήρι της Καλτεζιάς που κοιμήθηκα, πήρα την απόφαση να ξαναγίνει ο παλιός δρυμός. Ήμουνα τότε 20 χρονών. Επί 50 χρόνια εβασάνιζε τη σκέψη μου η απόφαση αυτή. Τώρα το δάσος έγινε φανταχτερά σπουδαίο. Πολύ πάλεψα γι’ αυτό. Μέσα σ’ αυτό έχυσα όλη μου την ψυχή». Μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και μέχρι το 1870, το παλιό δάσος με τις βελανιδιές υλοτομήθηκε από τους ντόπιους για την ξυλεία του σε τέτοιο βαθμό, που αποψιλώθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Ο Στεφάνου έθεσε ως σκοπό της ζωής του να αναστήσει το παλιό δάσος και, επιστρατεύοντας συλλόγους, οργανώσεις και κατοίκους, κατάφερε το 1960 να ξεκινήσει η αναδάσωση. Το Δάσος Σκιρίτιδας είναι ίσως το μοναδικό τεχνητό δάσος στην Ελλάδα και καταλαμβάνει 52.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα 13.000 είναι ιδιωτικές εκτάσεις. Την ομορφιά του θα σας αποκαλύψει η διαδρομή με το αυτοκίνητο από τη Βλαχοκερασιά ως το χωριό Κολλίνες, με τη μαύρη πεύκη, τις βελανιδιές, τις καστανιές και τις καρυδιές να κυριαρχούν στο τοπίο.
Ο καλύτερος τρόπος όμως για να γνωρίσετε το Δάσος Σκιρίτιδας είναι να το περπατήσετε. To μονοπάτι συνολικού μήκους 14,5 χλμ. που το διασχίζει αποτελεί προϊόν της πρωτοβουλίας και του οράματος ενός έμπειρου ορειβάτη και πεζοπόρου με καταγωγή από την περιοχή, του Τάσου Μήτσιου. Για τη διάνοιξή του, η οποία έγινε με ελάχιστες παρεμβάσεις, αναβιώνοντας παλιά αυλάκια, δημιουργώντας σκαλοπάτια και τοποθετώντας σχοινιά στα λίγα σημεία όπου ήταν αναγκαίο, χρειάστηκαν τρία χρόνια. Το μονοπάτι, που παραδόθηκε προς χρήση το 2010, προσελκύει πολλούς φυσιολάτρες επισκέπτες και έχει γίνει αγαπημένο των πεζοπορικών ομάδων και συλλόγων, λόγω της κοντινής απόστασης και της εύκολης πρόσβασης από την Αθήνα.
Παρόμοια πρωτοβουλία έχει να επιδείξει και το χωριό των Καρυών με πόρους από ομογενείς που έχουν αφήσει κληροδοτήματα στην κοινότητα. Έτσι, το καλοκαίρι του 2020 ολοκληρώθηκαν επτά πεζοπορικές και τέσσερις ποδηλατικές διαδρομές γύρω από το χωριό. Το δίκτυο μονοπατιών Caryatides Trails περνάει από όλα τα σημεία ενδιαφέροντος τόσο μέσα στον οικισμό όσο και έξω από αυτόν. Ο μύθος λέει ότι οι «πλάτανοι του Μενελάου», τα τέσσερα υπεραιωνόβια πλατάνια που βρίσκονται στον δρόμο προς το χωριό Άγιος Πέτρος, φυτεύτηκαν από τον Μενέλαο το 1100 π.Χ. Στον ίδιο χώρο, σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές, βρισκόταν το ιερό της Αρτέμιδος Καρυάτιδος, όπου οι ιέρειες του ναού χόρευαν λατρευτικούς χορούς και αυτή την παράδοση τιμούν οι κάτοικοι του χωριού με το πιστό αντίγραφο του προστεγάσματος του Ερεχθείου της Ακρόπολης, το οποίο απεικονίζει τις Καρυάτιδες. Οικοδομήθηκε το 1983 σε περίοπτο σημείο στην κορυφή του χωριού από αυθεντικό πεντελικό μάρμαρο. Όσο για το ρολόι των Καρυών, βρίσκεται στη θέση του παλιού, το οποίο καταστράφηκε στις 15 Μαρτίου 1944, όταν οι Γερμανοί λεηλάτησαν, έκαψαν και ανατίναξαν όλα τα σπίτια του χωριού. Οι κάτοικοι τα ξανάχτισαν και η κατασκευή του νέου ρολογιού ολοκληρώθηκε το 1955.
Πλούσια σε ιστορίες, δάση και φθινοπωρινούς καρπούς είναι αυτά τα όχι και τόσο γνωστά χωριά στα σύνορα Αρκαδίας και Λακωνίας. Ο τουρισμός εδώ δεν έχει φέρει μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες ούτε πολλές υποδομές. Βασική προϋπόθεση για τον επισκέπτη είναι να αναζητά τη φύση, και μάλιστα στη μη ραφιναρισμένη και φτιαγμένη στα μέτρα του εκδοχή της. Οι κάτοικοι θα τον υποδεχτούν, συνεχίζοντας να κουβαλούν ξύλα από το βουνό για τα τζάκια και τις σόμπες του χειμώνα και να μαυρίζουν τα χέρια τους από το περίβλημα των καρυδιών, ενώ στα δάση θα πέφτουν οι πρώτες βροχές και οι σταγόνες θα είναι οι σπόροι της επόμενης άνοιξης που θα έρθει.
Περπατώντας στα μονοπάτια
Το μονοπάτι του Δάσους Σκιρίτιδας είναι μια κυκλική διαδρομή 14,5 χιλιομέτρων που ξεκινά και τελειώνει στο χωριό Βλαχοκερασιά. Έχει καλή σήμανση, μικρές υψομετρικές διαφορές και είναι κατάλληλο και για αρχάριους. Θα χρειαστείτε περίπου 5-6 ώρες ανάλογα με τον ρυθμό σας. Έχετε υπόψη σας ότι περίπου το 80% της διαδρομής είναι υπό τη σκιά των δέντρων. Το δίκτυο μονοπατιών Caryatides Trails περιλαμβάνει επτά μονοπάτια που καλύπτουν περίπου 56 χιλιόμετρα διαδρομών μέσα και γύρω από το χωριό Καρυές. Το πρώτο είναι αυτό του Χωριού, μήκους 4,7 χλμ., που περνά από τα αξιοθέατα των Καρυών. Η δεύτερη διαδρομή, το Μονοπάτι των Βοσκών, μήκους 7,4 χλμ., διασχίζει εκατοντάδες γκορτσιές (αγριοαχλαδιές), λιβάδια και βρύσες. Το Αρχαίο Μονοπάτι, μήκους 11,1 χλμ., χαράχτηκε πάνω σε αρχαίους δρόμους που ένωναν τις Καρυές με άλλους οικισμούς, ενώ το Μονοπάτι του Νερού, μήκους 4,4 χλμ., περνάει από μια δεξαμενή που οι ντόπιοι ονομάζουν Λίμνη. Το Μονοπάτι του Δάσους έχει μήκος 9,5 χλμ., φτάνει σε υψόμετρο 1.250 μ. και διασχίζει βιότοπους αγριογούρουνων. Το Μονοπάτι της Καστανιάς είναι μια απαιτητική διαδρομή μήκους 9,7 χλμ. που κινείται ανάμεσα σε παλιά κτήματα, δίπλα σε ρέματα και βέβαια σε καστανιές, ενώ το Μονοπάτι της Βελανιδιάς, μήκους 5,8 χλμ., διασχίζει τα πιο πυκνά κομμάτια του δάσους, όπου κυριαρχούν οι βελανιδιές. Γύρω από τις Καρυές έχουν χαραχτεί και σηματοδοτηθεί και τέσσερις ποδηλατικές διαδρομές μήκους 5, 9, 16 και 21 χλμ. Σε όλα τα καταστήματα του χωριού θα βρείτε κατατοπιστικούς χάρτες και περιγραφές με τα μονοπάτια, αλλά και online στην ιστοσελίδα karyes.gr.
Η εταιρεία Laconia Travel διοργανώνει δραστηριότητες στην περιοχή και οι έμπειροι συνοδοί βουνού θα σας κατατοπίσουν και θα προσφέρουν τον κατάλληλο εξοπλισμό για κάθε δραστηριότητα, είτε πρόκειται για πεζοπορία είτε για ποδηλασία ή ορειβασία. Πληροφορίες στο τηλ. 6986-659226 και στην ιστοσελίδα laconiatravel.gr.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Η Βλαχοκερασιά απέχει από την Αθήνα 177 χιλιόμετρα και θα την προσεγγίσετε μέσω των Εθνικών Οδών Αθηνών-Κορίνθου και Κορίνθου-Τριπόλεως. Στην Τρίπολη θα πάρετε την έξοδο για Τεγέα και κατόπιν θα ακολουθήσετε τον παλιό δρόμο Τρίπολης-Σπάρτης. Οι Καρυές απέχουν από τη Βλαχοκερασιά 19 χιλιόμετρα. Υπολογίστε 35 ευρώ για τα καύσιμα και τα διόδια (απλή μετάβαση).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Foresta in medias Mores (Βλαχοκερασιά, τηλ. 2711-104099, forestahotel.com, από 90 ευρώ το δίκλινο με πρωινό). Από όποιο σημείο στον χώρο του ξενοδοχείου και αν κοιτάξετε προς τον νότο, θα δείτε μπροστά σας να απλώνεται το Δάσος Σκιρίτιδας. Λίγο πάνω από το χωριό της Βλαχοκερασιάς, το ξενοδοχείο είναι αμφιθεατρικά χτισμένο με πέτρα και υλικά που ενσωματώνονται αρμονικά στο φυσικό περιβάλλον. Τα δωμάτια είναι μοντέρνα, άνετα και ευρύχωρα και διαθέτουν τζάκι και καθιστικό. Στο πρωινό σερβίρουν και τοπικά προϊόντα, όπως γιαούρτι, ξηρούς καρπούς, φρούτα και αυγά παραγωγής της οικογένειας που λειτουργεί το ξενοδοχείο.
Αραχωβίτικα Καλύβια (4 χλμ. πριν από τις Καρυές, τηλ. 27310-95403, arachovitika-kalyvia.gr, από 65 ευρώ το δίκλινο με πρωινό). Πέτρινα κτίσματα που στεγάζουν δέκα δωμάτια, παραδοσιακά διακοσμημένα. Πρωινό με τοπικά προϊόντα, μεγάλη αίθουσα με τζάκι.
Τα Πέτρινα (Καρυές, τηλ. 6973-983063, από 50 ευρώ το δίκλινο χωρίς πρωινό). Λιτά και καθαρά στούντιο και διαμερίσματα, εξοπλισμένα με κουζίνα, σε πέτρινο κτίριο κοντά στην κεντρική πλατεία.
Ξενώνας Μετερίζι (Βαρβίτσα, τηλ. 27310-28332, meterizi.com, από 90 ευρώ το δίκλινο με πρωινό). Χτισμένος με ντόπια πέτρα και παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ο ξενώνας διαθέτει δωμάτια, διαμερίσματα και σουίτες που μπορούν να φιλοξενήσουν μέχρι και τέσσερα άτομα. Βρίσκεται στο μικρό χωριό Βαρβίτσα, σε υψόμετρο 1.200 μ. και σε απόσταση 5,5 χιλιομέτρων από τις Καρυές.
ΦΑΓΗΤΟ
Foresta in medias Mores (Βλαχοκερασιά, τηλ. 27111-04099). Η Νάντια, ιδιοκτήτρια και ψυχή του ξενοδοχείου, μαγειρεύει τρία με τέσσερα μαγειρευτά κάθε μέρα με ποιοτικά υλικά και μαεστρία, από κατσικάκι ψημένο σε κληματόβεργες και μοσχαράκι κοκκινιστό με λαζάνια μέχρι γίγαντες σε κουρκούτι με σκορδαλιά φρέσκιας ντομάτας και γεμιστό μπιφτέκι. Στο μενού βέβαια θα βρείτε και τα κλασικά, όπως η σαλάτα Foresta με πράσινα λαχανικά, τυρί, σουσάμι και καρύδια, οι γκιουζλεμέδες με ντόπια φέτα και μυρωδικά ή το τυρί σαγανάκι. Πολλά από τα λαχανικά είναι από το δικό τους περιβόλι. Διαθέτει και μια επιλεγμένη λίστα κρασιών, καθώς επίσης ποικιλία σε μπίρες και αποστάγματα.
Χρίσταινα (Αλεποχώρι, τηλ. 2710-382394). Λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1880, έχοντας ξεκινήσει ως χάνι, μια στάση για όσους ταξίδευαν προς Σπάρτη. Σήμερα στο τιμόνι βρίσκεται η τέταρτη γενιά της οικογένειας, που συνεχίζει την παράδοση. Εδώ θα έρθετε για το χοιρινό σουβλάκι, το οποίο είναι ζουμερό και καλοψημένο. Μαζί, σαλάτα με λαχανικά εποχής και ωραία ντόπια φέτα, μαλακιά και βουτυράτη.
Πλάτανος (κεντρική πλατεία Καρυών, τηλ. 27310-95366). Κλασική χωριάτικη ταβέρνα με παραδοσιακά πιάτα, όπως κόκορας με χυλοπίτες, αρνάκι ψητό στον φούρνο, χοιρινό φρικασέ αλλά και λαδερά εποχής, και βέβαια κρεατικά στα κάρβουνα. Δοκιμάστε και το τυροπιτάρι, το λουκάνικο και μην παραλείψετε τις τηγανητές πατάτες, είναι από την περιοχή και κομμένες στο χέρι. Αν ο καιρός είναι καλός, μπορείτε να καθίσετε και στα τραπεζάκια στην πλατεία.
Πάρνωνας (κεντρική πλατεία Καρυών, τηλ. 27310-95400). Φημίζεται για τα παϊδάκια, αλλά θα βρείτε πολλά ακόμα πιάτα και μεζέδες με ντόπια υλικά, άριστα μαγειρεμένα. Τραπεζάκια στην πλατεία για τις ηλιόλουστες ημέρες του χρόνου.
Αρετή (πλατεία Ράχης, Καρυές, τηλ. 27310-95350). Στην κάτω πλευρά του χωριού, μετά την κεντρική πλατεία, η ταβέρνα λειτουργεί σε έναν όμορφο, ζεστό χώρο. Κρεατικά προμηθεύονται από την ευρύτερη περιοχή, πολλά λαχανικά είναι δικής τους παραγωγής, ενώ θα συνοδεύσετε με το κρασί και το παλαιωμένο τσίπουρο που φτιάχνει η ίδια η οικογένεια που λειτουργεί την ταβέρνα. Δοκιμάστε το αρνάκι στον φούρνο, την αψιά γραβιέρα και στο τέλος τη σπιτική καρυδόπιτα.
ΚΑΦΕΣ
Σκιρίτης (20ό χλμ. Τρίπολης-Σπάρτης, τηλ. 2710-382362). Πάνω στον κεντρικό δρόμο, σερβίρει τον καλύτερο καφέ στην περιοχή. Επίσης, επιλεγμένα πιάτα ημέρας και τοπικά παραδοσιακά προϊόντα για να πάρετε μαζί σας στον δρόμο της επιστροφής.
Savas (Καρυές, τηλ. 27310-95553). Σε στρατηγικό σημείο λίγο πριν από την κεντρική πλατεία του χωριού, σερβίρει καλό καφέ, αφεψήματα και αναψυκτικά.
Χαγιάτι (Κερασιά, τηλ. 2710-382006). Κάτω από καρυδιές, στον κεντρικό δρόμο του χωριού, θα πιείτε περιποιημένο ελληνικό καφέ στα λιγοστά τραπεζάκια του.
ΚΟΝΤΙΝΕΣ ΕΚΔΡΟΜΕΣ
›› Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια, η Βαμβακού ήταν ένα μικρό χωριό με ελάχιστους κατοίκους και λιγοστούς επισκέπτες το καλοκαίρι. Σήμερα, χάρη στον οργανισμό Βαμβακού Revival, πρωτοβουλία μιας ομάδας ντόπιων, με την ηθική και οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, ο τόπος ξαναγεννιέται. Το παλιό Δημοτικό Σχολείο φιλοξενεί σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους, έχουν σχεδιαστεί πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές, ενώ στο χωριό λειτουργεί ξενώνας και καφενείο-ταβέρνα. Αξίζει να πάτε μια βόλτα μέχρι τη Βαμβακού, απέχει 31 χιλιόμετρα από τη Βλαχοκερασιά και 12 χιλιόμετρα από τις Καρυές.
›› Μία ακόμα κοντινή εξόρμηση είναι αυτή στο χωριό Άγιος Πέτρος, σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από τις Καρυές. Μέσα στο πλούσιο δάσος του Πάρνωνα, θα αφήσετε τη Λακωνία για να μπείτε στην Αρκαδία και θα φτάσετε στο κεφαλοχώρι της περιοχής με τη μεγάλη πλατεία. Εδώ λειτουργούν ξενώνες, ταβέρνες, καφέ αλλά και μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα, όπου μπορείτε να αναζητήσετε ντόπια τυριά και τη μυρωδάτη ρίγανη Πάρνωνα.
