Ανήκω στη Σύρο και ειδικά στην Ερμούπολη. Όσο κι αν το απέφυγα, δεν το γλίτωσα. Αυτή η αστική πολυτέλεια στον ομφαλό του Αιγαίου, με το διπλό θρησκευτικό στοιχείο (καθολικό και ορθόδοξο), με οριοθετεί και με απελευθερώνει. Τη Μεγάλη Εβδομάδα, αυτή η αίσθηση του «ανήκειν» γιορτάζει μέσα μου. Κι αν έχεις αυτό που κάποιοι ειδικοί ονομάζουν «μελοδραματική δομή προσωπικότητας», τότε το Πάσχα στη Σύρο από το Σάββατο του Λαζάρου σε πείθει πως φτιάχτηκε για σένα. Τα προεόρτια στο νησί είναι πιο σημαντικά από την ίδια τη γιορτή νομίζω. Οι Συριανοί είναι νησιώτες και αστοί μαζί, και η διφορούμενη σχέση τους με τη χαρά και τη λύπη τούς κάνει να γιορτάζουν σχεδόν ισότιμα τα πάθη, το πένθος και την τιμωρία με την Ανάσταση. Πάμε;
Σάββατο του Λαζάρου: Στο νησί, τα πασχαλινά κάλαντα τέτοια μέρα τα λένε τα μικρά παιδιά στους δρόμους της Ερμούπολης, κρατώντας χαριτωμένα αυτοσχέδια φαντασματάκια, φτιαγμένα στο χέρι με κουτάλες της σούπας, ντυμένες με σεντονάκια λευκά και στολισμένες με μαργαρίτες του αγρού. Συνήθως οργανωμένα από τους παραδοσιακούς συλλόγους χορού, όπως το «Άρωμα Παράδοσης».
Κυριακή των Βαΐων: Οι Συριανοί στις εξοχές. Ίσως η πιο εκδρομική μέρα του χρόνου στο νησί, γιατί από αύριο άρχεται το Δράμα. Κίνι, Γαλησσάς, Φοίνικας, Ποσειδωνία, Αζόλιμνος στα πάνω τους.
Μεγάλη Δευτέρα: Το κοινό Πάσχα των δύο θρησκειών στο νησί είναι πια κανόνας και ξεκινάει με κατανυκτικό τρόπο, αν το αποφασίσεις, στο καθολικό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, στην Άνω Σύρο. Χορωδοί, ψαλμωδίες και εκκλησιαστικό όργανο φτάνουν για να επιβεβαιωθεί μέσα σου πως το Βατικανό βρίσκεται πια στην καρδιά του Αιγαίου.
Μεγάλη Τρίτη: Μεικτή βυζαντινή χορωδία συνοδεία αρμονίου (σπάνιο για ορθόδοξη εκκλησία) ψέλνει το τροπάριο της Κασσιανής στον Άγιο Νικόλαο. Και καθώς το ηλιοβασίλεμα στον συνοικισμό Βαπόρια λούζει τα αγέρωχα αρχοντικά στο δειλινό φως, η «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή» περιδιαβαίνει κι η γειτονιά μυρίζει μύρο. Εδώ τα δάκρυα έχουν την τιμητική τους.
Μεγάλη Τετάρτη: Στο Μεγάλο Ευχέλαιο, τα κορίτσια της γειτονιάς μου πάνε στη Μεταμόρφωση με μια σουπιέρα όλο αλεύρι και καρφωμένα τρία κεριά να λιώνουν κατά την τέλεση του μυστηρίου. Αυτό το αλεύρι θα γίνει το προζύμι για τις πιο νοικοκυρές την επόμενη μέρα, για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλουράκια. Εγώ, ήδη από το προηγούμενο βράδυ, τις κάνω πιο πολλή παρέα, γιατί τα κουλουράκια αυτά έχουν αντικαταθλιπτική επίδραση καταμεσής της Εβδομάδας των Παθών.
Μεγάλη Πέμπτη: Μια πεζοπορία απογευματινή ως τις αντίπαλες εκκλησίες, είτε στην καθολική Άνω Σύρο είτε στον ορθόδοξο λόφο της Αναστάσεως, φτάνει για να συνδεθείς κάθετα με τον Γολγοθά. Έτσι κι αλλιώς, σε κανέναν μας δεν λείπει ο δικός του σταυρός στην πλάτη…
Μεγάλη Παρασκευή: Μεσημεριάτικα, εντός του ορθόδοξου κοιμητηρίου του Αγίου Γεωργίου, όπου υπάρχει και το μαυσωλείο, γίνεται περιφορά του Επιταφίου πάνω από όλα τα μνήματα, συνοδεία της Φιλαρμονικής. Υπερθέαμα υψηλής συναισθηματικής δόνησης και μια αίσθηση ματαιότητας που σε αποδομεί και σε εξυψώνει ταυτόχρονα. Δεν είναι και λίγοι οι επισκέπτες που κρύβονται πίσω από τους τάφους για να χορτάσουν δάκρυα κατάμονα, στην άκρη της τυμπανοκρουσίας. Το βράδυ συναντώνται στην πλατεία Μιαούλη οι Επιτάφιοι των Ιερών Ναών Ευαγγελιστρίας, Αγίου Νικολάου, Κοιμήσεως (όπου υπάρχει και ο πίνακας του Θεοτοκόπουλου) και Μεταμόρφωσης, αφού έχουν κάνει περιφορά στις συνοικίες τους. Εκεί συνειδητοποιείς πως το Πάσχα είναι ανεπίσημα ο «Δεκαπενταύγουστος» της Σύρου.
Ανάσταση: Στον λόφο της Αναστάσεως γίνεται της κολάσεως την ώρα που ο παπάς απομακρύνεται όρθιος από το σημείο όπου ψέλνει το «Χριστός Ανέστη», για να μη γίνει φλαμπέ. Αντίπαλο δέος, η πυροδότηση βεγγαλικών στον καθολικό λόφο του νησιού, που ανταγωνίζεται τον ορθόδοξο. Πάθη!
Πάσχα ανήμερα: Σούβλες κι αρνιά ξεχάστε τα. Αλλιώς, να πάτε στη Λαμία. Εδώ μιλάμε για Πάσχα γκουρμέ. Το απόβραδο, το κάψιμο του Ιούδα (ένα ομοίωμα ανθρώπου που γίνεται παρανάλωμα κρεμασμένο) δίπλα στην εκκλησία της Κοίμησης, την ώρα που περνάει το λάβαρο της Ανάστασης, σε αποζημιώνει. Όλοι μας ίσως ανακαλύψουμε πως κρύβουμε καλά στα σώψυχά μας μια drama queen συνθήκη, που τις άγιες αυτές μέρες μπορεί να εκτονωθεί χωρίς συμπλέγματα σε ένα νησί που καμαρώνει για το θρησκευτικό του δίπολο και τη μεγαλοαστική του ιδιαιτερότητα.
*Ο Θράσος Καμινάκης είναι συγγραφέας, στιχουργός, δάσκαλος δημιουργικής γραφής και έχει ιδρύσει το Μικρό Πολυτεχνείο. Το τελευταίο του βιβλίο Τρία δεκαοκτώ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.