Η αυτοαποκαλούμενη «πράσινη καρδιά» της Ιταλίας, η περίκλειστη απ’ τη στεριά περιοχή της Ούμπρια φημίζεται για τις τρούφες και το ελαιόλαδό της, το ψητό γουρουνόπουλο και τα λουκάνικα, τα κρασιά και τα τυριά της. Διαθέτει βεβαίως και σπουδαίους πολιτιστικούς θησαυρούς, πολλοί εκ των οποίων βρίσκονται σε πόλεις κτισμένες πάνω σε λόφους, όπως το Ορβιέτο (με τον μεσαιωνικό καθεδρικό ναό, την πρόσοψη του οποίου κοσμούν εκπληκτικά ανάγλυφα και ψηφιδωτά), η Περούτζια (με την Εθνική Πινακοθήκη της Ούμπρια, όπου εκτίθενται έργα που χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα), και βεβαίως η Ασίζη με τη φημισμένη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου και τις μοναδικές τοιχογραφίες του Τζόττο, προπομπούς της αναγεννησιακής τέχνης.
Αυτή η περιοχή των γαστρονομικών πειρασμών και των πολιτιστικών θαυμάτων είναι εύκολα προσβάσιμη με τρένο είτε από τη Ρώμη, που βρίσκεται λίγο πιο νότια, είτε από τη Φλωρεντία, λίγο βορειότερα. Αν αφετηρία σας είναι η Ρώμη, ο λογικός πρώτος σταθμός της περιοδείας σας είναι το Ορβιέτο, που απέχει μια ώρα και κάτι από την ιταλική πρωτεύουσα, με τρένα που αναχωρούν κάθε ώρα —άλλα ξεκινούν από τον κεντρικό σταθμό Τermini και άλλα από τον τεράστιο, πολυώροφο Tiburtina, που συνδέεται και με το μετρό. Το εισιτήριο προς Ορβιέτο θα σας κοστίσει 10-17 ευρώ. Αν πάλι ξεκινήσετε από τη Φλωρεντία, θα ακολουθήσετε την αντίθετη κατεύθυνση, επισκεπτόμενοι πρώτα την Ασίζη και την Περούτζια και συνεχίζοντας προς το Ορβιέτο, απ’ όπου μπορείτε να πάρετε το τρένο για τη Ρώμη.
Ορβιέτο
Η Ούμπρια είναι λοφώδης περιοχή, και θα χρειαστεί… ανάβαση για να φτάσετε από τον σιδηροδρομικό σταθμό κάθε πόλης στο κέντρο της. Κάθε πόλη, επίσης, έχει τον τρόπο της για να σας διευκολύνει. Στο Ορβιέτο θα πάρετε το τελεφερίκ (εισιτήριο 1,30 ευρώ). H πόλη είναι κτισμένη πάνω σε ένα βραχώδες ύψωμα και από μακριά μοιάζει με καρτ ποστάλ, ενώ εξίσου εντυπωσιακή είναι η θέα που προσφέρει τόσο στην καταπράσινη κοιλάδα που απλώνεται στα «πόδια» της όσο και στους λόφους που ορθώνονται στον ορίζοντα. Στο υψηλότερο σημείο της πόλης, δεσπόζουν οι πύργοι του τεράστιου Καθεδρικού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που άρχισε να κατασκευάζεται το 1290 σε ανάμνηση ενός θαύματος που είχε συμβεί το 1263 στην γειτονική Μπολσένα, κατά την διάρκεια της Θείας Κοινωνίας, όταν αίμα κύλησε από τον άρτο που συμβολίζει το σώμα του Χριστού και λέκιασε το ύφασμα της Θείας Μεταλήψεως, το οποίο φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Το περίλαμπρο άνω τμήμα της πρόσοψης του ναού κοσμούν χρυσοποίκιλτες ψηφιδωτές παραστάσεις, που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα αλλά έκτοτε υποβλήθηκαν σε διαδοχικές συντηρήσεις και παρεμβάσεις. Στο επίπεδο των ματιών, κυριαρχούν τέσσερα μεγάλα μαρμάρινα ανάγλυφα με σκηνές από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, αριστουργήματα της γλυπτικής και της Βιβλικής αναπαράστασης.
Κατά την επίσκεψή σας στον ναό, o χάρτης που διατίθεται εκεί θα σας φανεί χρήσιμος, καθώς θα σας κατατοπίσει σχετικά με τους θησαυρούς της τέχνης στο εσωτερικό του. Τις οροφογραφίες στο παρεκκλήσι της Μαντόνα του Σαν Μπρίζιο, φερ’ ειπείν, φιλοτέχνησαν οι Φρα Αντζέλικο και Μπενότσο Γκοτσόλι, και ολοκλήρωσε ένας άλλος μέγας ζωγράφος της Τοσκάνης, ο Λούκα Σινιορέλι, ο οποίος στη συνέχεια ζωγράφισε και τους τοίχους με σκηνές της Αποκάλυψης, με αμαρτωλούς να υποφέρουν στην Κόλαση και ενάρετους να απολαμβάνουν τον Παράδεισο.
Επιστροφή στα εγκόσμια. Παντού στο Ορβιέτο θα δείτε ταμπέλες εστιατορίων που σερβίρουν την porchetta, το ξεκοκκαλισμένο ψητό γουρουνόπουλο -φετίχ που καταναλώνεται με πάθος σε όλη την κεντρική Ιταλία. Ειδικά σε αυτή την περιοχή, το χοιρινό τυλίγεται σε ρολό, γεμίζεται με άγριο μάραθο και σιγοψήνεται με τις ώρες. Στο εστιατόριο L’Oste del Re, όχι μακριά από τον καθεδρικό, θα επιλέξετε και άλλα εδέσματα από ένα πλούσιο μενού, που περιλαμβάνει ντόπια αλλαντικά και ζυμαρικά – ένα πλήρες γεύμα θα σας στοιχίσει 25 ευρώ. Μπορείτε επίσης να πάρετε από εκεί πληθωρικότατα σάντουιτς για τον δρόμο (έως 10 ευρώ). Μια άλλη επιλογή είναι το L’Angolo Divino, ειδικά εάν το πιάτο ημέρας είναι οι καυτερές φέτες porchetta, που σερβίρονται με ψητές πατάτες (25-30 ευρώ).
Καθώς κάνετε τις βόλτες σας στην πόλη, έχετε το νου σας και για άλλες λιχουδιές, όπως τα παχιά, τοπικά ζυμαρικά umbrichelli, οι διάφορες ποικιλίες τυριού pecorino, και οτιδήποτε περιέχει τρούφα. Τα τοπικά κρασιά περιλαμβάνουν το Orvieto Classico, ένα από τα πιο διάσημα λευκά της Ιταλίας, και το κόκκινο Montefalcos.
Αφού χορτάσετε σεργιάνι στους γραφικούς δρόμους, κατευθυνθείτε πίσω στο σημείο με τη φοβερή θέα όπου σας άφησε το τελεφερίκ. Αγναντέψτε για ακόμα μία φορά το εντυπωσιακό τοπίο των λόφων και των κοιλάδων, και κατόπιν κατεβείτε στο Pozzo di San Patrizio ή Πηγάδι του Άγιου Πατρικίου. Το 1527, μετά τη βίαιη λεηλασία της Ρώμης, όταν οι στρατιές του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Καρόλου Ε’ κατέστρεψαν την πόλη, ο Πάπας Κλήμης Ζ’ βρήκε καταφύγιο στο Ορβιέτο, που ήταν μέρος του παπικού του κράτους. Ο ίδιος ήθελε να προετοιμάσει την πόλη για το ενδεχόμενο πολιορκίας. Έτσι ο Φλορεντίνος αρχιτέκτονας Αντόνιο ντα Σανγκάλο ο νεότερος (ο οποίος εργάστηκε επίσης στον Αγίο Πέτρο της Ρώμης) σχεδίασε ένα πηγάδι βάθους 53 μέτρων με δύο ξεχωριστές σκάλες, καθεμία με 248 σκαλιά, που εμπλέκονταν σε ένα διπλό ελικοειδές. Οι γάιδαροι μπορούσαν να κατεβαίνουν τη μία σκάλα, να φορτώνονται με νερό και να ανεβαίνουν την άλλη. Βγάζοντας εισιτήριο (5 ευρώ), μπορείτε να προσεγγίσετε τον πυθμένα και να βιώσετε την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και το απόκοσμο φως του πηγαδιού, το οποίο αργοσβήνει όσο κατεβαίνετε και στη συνέχεια δυναμώνει σιγά, καθώς ανεβαίνετε.
Στο ξενοδοχείο Duomo, ορισμένα δωμάτια έχουν θέα στην πλατεία του Καθεδρικού Ναού. Δίκλινα από περίπου 140 ευρώ.
Περούτζια
Η διαδρομή με το τρένο από το Ορβιέτο προς την Περούτζια διαρκεί περίπου δύο ώρες, συμπεριλαμβανομένης μιας αλλαγής αμαξοστοιχίας στο Terontola-Cortona (εισιτήρια περ. 10 ευρώ) Από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Περούτζια, διασχίστε μια πλατεία και πάρτε το τρενάκι μονορέιλ (1,50 ευρώ). Θα αποβιβαστείτε στον σταθμό Pincetto, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, με θέα στους γύρω λόφους και τις κοιλάδες.
Είστε πολύ κοντά στην Piazza IV Novembre, τον καθεδρικό ναό και τη Fontana Maggiore, μια μεσαιωνική κρήνη με δύο υπέροχα σιντριβάνια από ροζ και λευκό μάρμαρο, το ένα μέσα στο άλλο, που περικλείονται από εγχάρακτα, επίσης μαρμάρινα πλακίδια, τα οποία αναπαριστούν τους μήνες του χρόνου και τα ζώδια. Ανάλογα με την περίοδο που επισκέπτεστε την πόλη, είναι πιθανό να δείτε πολύ φοιτητόκοσμο – η Περούτζια είναι πανεπιστημιούπολη από τις αρχές του 14ου αιώνα. Ο διάσημος Καίσαρας Βοργίας, νόθος γιός του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄είχε φοιτήσει στο πανεπιστήμιό της στα τέλη του 15ου αιώνα και επρόκειτο να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην επέκταση της εξουσίας της παπικής διακυβέρνησης κατά την Αναγέννηση, καθώς οι δυνάμεις του Παπικού Κράτους αντιμετώπιζαν τις αυτόνομες πόλεις-κράτη. Γι΄αυτό και ο Πάπας Κλήμης Ζ΄μπόρεσε να βρεί καταφύγιο στο Ορβιέτο – και να ανοίξει το πηγάδι που προαναφέραμε. Τότε, οι Πάπες διαφέντευαν την Ούμπρια, όπως και συνέχισαν να κάνουν μέχρι την ενοποίηση της Ιταλίας τον 19ο αιώνα.
Ο καθεδρικός ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Λορέντζο, προβλεπόταν να διακοσμηθεί με λευκό και ροζ μάρμαρο, αλλά η κατασκευή σταμάτησε το 1490. Η πρόσοψη δεν αποπερατώθηκε ποτέ, γι’ αυτό και η πέτρα είναι ακόμη ακατέργαστη.
Απέναντι από την πλατεία βρίσκεται η Εθνική Πινακοθήκη της Ούμπριας, στο Palazzo dei Priori. Αφιερώστε χρόνο για να εξερευνήσετε αυτό το γιγάντιο μουσείο, θαυμάζοντας τα έργα του Περουτζίνο (το πραγματικό του όνομα ήταν Pietro Vannucci) αλλά και εκείνα των Πιντουρίτσιο (επίσης ντόπιος), Φρα Αντζέλικο και Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα.
Θα δείτε γύρω σας στην πλατεία πολλά καταστήματα με σοκολάτες – και, βασικά, σε ολόκληρη την πόλη. Η Περούτζια φημίζεται για τη σοκολατοπαραγωγή της, ιδιαιτέρως για την πραλίνα φουντουκιού Baci. Αν θέλετε να επισκεφθείτε το εργοστάσιο σοκολάτας Perugina, απέχει μόλις λίγα χιλιόμετρα.
Για ένα γρήγορο -και εξαιρετικό- γεύμα, θα βρείτε πανίνι και πιάτα με τοπικά αλλαντικά και τυριά στο Mr. Norcy (10 ευρώ το πολύ). Κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψης, η μεγαλύτερη ουρά στην πόλη είχε σχηματιστεί στην καντίνα με σάντουιτς Antica Porchetteria Granieri 1916 στην Piazza Giacomo Matteotti, όπου ο υπάλληλος έκοβε φέτες από μια porchetta που έμοιαζε τουλάχιστον δίμετρη.
Όπως προαναφέραμε, η Περούτζια παραμένει πανεπιστημιούπολη, όπως ήταν και στην Αναγέννηση επί ημερών Καίσαρα Βοργία, γεμάτη γραφικές πλατείες και ευχάριστα μέρη για καφέ ή aperitivo. Ο φαρδύς πεζόδρομος Corso Vannucci, με πολλά όμορφα κτίρια εκατέρωθεν (συμπεριλαμβανομένων πολλών καταστημάτων σοκολάτας), οδηγεί στους Giardini Carducci, τους κήπους ενός παλιού φρουρίου, από όπου θα έχετε υπέροχη θέα στους γύρω λόφους.
Το πολυτελές ξενοδοχείο Sina Brufani βρίσκεται κοντά στους Giardini Carducci (η τιμή για δίκλινο δωμάτιο ξεκινάει από περίπου 200 ευρώ).
Ασίζη
Η διαδρομή με το τρένο από την Περούτζια στην Ασίζη διαρκεί περίπου 20 λεπτά και το εισιτήριο κοστίζει από 3 έως 5,25 ευρώ. Για να ανεβείτε από τον σταθμό στο κέντρο της πόλης, στην κορυφή του λόφου, θα πάρετε το λεωφορείο που σταματά ακριβώς απέξω (εισιτήρια βγάζετε εντός, κοστίζουν 1,50 ευρώ).
Ένα πλεονέκτημα της διανυκτέρευσης στην Ασίζη είναι ότι μπορείτε να προλάβετε τα πλήθη και να βρεθείτε στη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης νωρίς το πρωί (ανοίγει στις 6 π.μ.) Ο συγκεκριμένος ναός είναι ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα της Ιταλίας, αλλά και ένας δημοφιλής προορισμός για θρησκευτικές εκδρομές και προσκυνήματα. Μια προσκυνηματική διαδρομή, η Via di Francesco, ξεκινά από την Τοσκάνη, κλιμακώνεται στην Ασίζη και καταλήγει στη Ρώμη, έπειτα από συνολική διαδρομή άνω των 500 χλμ. Δεδομένης της αγάπης του Αγίου Φραγκίσκου για τα ζώα, οι προσκυνητές ενθαρρύνονται να πεζοπορήσουν με τα σκυλιά τους, τα οποία θα βρουν φιλοξενία στην Ασίζη, σε έναν ειδικό χώρο κοντά στην εκκλησία.
Ο Άγιος Φραγκίσκος έζησε από το 1181 έως το 1226 και αγιοποιήθηκε δύο χρόνια μετά τον θάνατό του. Τότε ξεκίνησε και η κατασκευή του ναού, στην κρύπτη του οποίου βρίσκεται ο τάφος του. Γιος ενός πλούσιου εμπόρου της πόλης, ο Φραγκίσκος έδωσε ισόβιο όρκο φτώχειας, εγκράτειας και υπακοής έπειτα από ένα θρησκευτικό όραμα. Είναι ένας από τους δύο προστάτες αγίους της Ιταλίας, και παραμένει λατρεμένη φιγούρα.
Η βασιλική, εντυπωσιακά κτισμένη σε λόφο, περιλαμβάνει την άνω και την κάτω εκκλησία, αμφότερες διακοσμημένες με υπέροχες αγιογραφίες. Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να δει έργα ορισμένων από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους της ύστερης μεσαιωνικής περιόδου, καθώς αυτοί εφεύρισκαν την τέχνη της Αναγέννησης – ορατή κυρίως στο έργο του νεαρού Τζόττο, ο οποίος, μαζί με τους βοηθούς του, διακόσμησε την πάνω εκκλησία με σκηνές από τη ζωή του Αγίου Φραγκίσκου, συμπεριλαμβανομένης, δίπλα στην είσοδο, της διάσημης εικόνας του Αγίου να κάνει κήρυγμα στα πουλιά.
Στις τοιχογραφίες του ο Τζόττο χρησιμοποίησε την απόχρωση του μπλε που χαρακτηρίζει το έργο του και κατάφερε να δώσει στις φιγούρες του μια τρίτη διάσταση, σχεδόν γλυπτική, αναπαριστώντας παράλληλα την ανθρώπινη έκφραση και το συναίσθημα με έναν νέο, ρεαλιστικό τρόπο. Η πάνω εκκλησία είχε επίσης τοιχογραφίες από τον Τσιμαμπούε.
Η Ούμπρια ήταν πάντα γεωλογικά ασταθής: ο ναός υπέστη μεγάλες ζημιές από σεισμό το 1997. Στην κάτω εκκλησία υπάρχουν φρέσκο από τον Σιμόνε Μαρτίνι, τον Πιέτρο Λορεντσέττι και περισσότερα από τον Τζόττο και τους μαθητές του. Βεβαιωθείτε ότι έχετε έναν λεπτομερή οδηγό για να σας βοηθήσει να αποκωδικοποιήσετε τις τέσσερις παραστάσεις του τρούλου (έργα του Τζόττο ή μέλους της ομάδας του), οι οποίες απεικονίζουν τον Άγιο στο ζενίθ της δοξας του και αλληγορίες των τριών Φραγκισκανικών αρετών. Στην ίσως πιο διάσημη, ο Φραγκίσκος παντρεύεται τη Φτώχεια, που προσωποποιείται ως γυναίκα με λερωμένα ρούχα. Ενώ τα παιδιά τής πετάνε πέτρες, και καλοντυμένοι νεαροί άνδρες χλευάζουν, ο Χριστός τελεί το μυστήριο.
Η Ασίζη είναι πόλη όπου θα φάτε καλά. Δοκιμάστε την αυλή του εξαιρετικού εστιατορίου Buca di San Francesco, σε ένα όμορφο παλιό κτίριο, που προσφέρει πιάτα όπως τα spaghetti alla buca (σπιτικά ζυμαρικά με μανιτάρια, κρέας και μυρωδικά) ή carlaccia (ψητή κρέπα με τυρί, prosciutto και μοσχαρίσιο κρέας). Υπολογίστε για το δείπνο 35-40 ευρώ.
Το πιο καθημερινό στέκι Osteria da Santu Mangione τροφοδοτείται από τη φάρμα του ιδιοκτήτη. Έχει κάποια εκπληκτικά εξωτερικά τραπέζια, από τα οποία μπορείτε να θαυμάσετε τα κτίρια της παλιάς πόλης και την κοιλάδα (γεύμα περί τα 20 ευρώ).
Αν ξεκινάτε αυτό το ταξίδι από τη Φλωρεντία, τα τρένα για τη Περούτζια αναχωρούν κάθε λίγες ώρες και διαρκούν 2-2 1/2 ώρες (14,65 ευρώ).
Το ξενοδοχείο Giotto Hotel and Spa, που χρονολογείται από το 1899, διαθέτει μια υπέροχη βεράντα για φαγητό και ποτό. Οι τιμές για δίκλινο ξεκινούν από 100 ευρώ.