Κοιτάζοντας μέσα από τη σιδερένια καγκελόπορτα της Villa Saletta, διακρίνω τα κτίρια του ομώνυμου μεσαιωνικού χωριού της Τοσκάνης: τον ψηλό πύργο με το ρολόι, τις αποθήκες στις οποίες αποθηκεύονταν η συγκομιδή του κάμπου, σπίτια, εργαστήρια και εκκλησίες. Βρισκόμαστε 40 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Πίζα σε ένα τοπίο με κυματιστές πλαγιές και δρόμους που σηματοδοτούνται από ψηλά κυπαρίσσια φυτεμένα στις δύο πλευρές τους.
Στα ιταλικά, η λέξη «villa» σημαίνει σπίτι στην εξοχή και συμπεριλαμβάνει τις αγροτικές εκτάσεις που το περιβάλλουν. Στην περίπτωση της Villa Saletta, οι εκτάσεις αυτές φτάνουν τα 700 εκτάρια γης και περιλαμβάνουν αμπελοτόπια, ελαιώνες και μικρά δάση. Κέντρο των δραστηριοτήτων της villa αποτελούσε κατά τον μεσαίωνα το borgo, όπως ονομάζεται ο βασικός οικισμός. Αλλά στο borgo επικρατεί πλέον απόλυτη σιωπή, αφού μοναδική του κάτοικος είναι μία ηλικιωμένη κυρία που ζει με τις γάτες της και φροντίζει τις εκκλησίες του χωριού.
Με εξαίρεση τα Σάββατα που ο Guy και η Julia Hands, σημερινοί ιδιοκτήτες της Villa Saletta, παραθέτουν επίσημο δείπνο για τους προσκεκλημένους τους στη μεγαλοπρεπή σάλα του μικρού παλατιού που χτίστηκε τον 15ο αιώνα από την αριστοκρατική οικογένεια των Riccardi.
Ο ατμοσφαιρικός αυτός μεσαιωνικός οικισμός ετοιμάζεται, ωστόσο, να γνωρίσει νέες δόξες αφού ξεκινούν άμεσα τα σχέδια της αποκατάστασής του ώστε να φιλοξενήσει ένα πολυτελές θέρετρο επτά αστέρων. Πρόκειται για το επόμενο βήμα ενός φιλόδοξου σχεδίου αγροτουριστικής ανάπτυξης, τα πρώτα στάδια του οποίου ολοκληρώθηκαν με επιτυχία και αφορούν τη δημιουργία ενός σύγχρονου οινοποιείου, την παραγωγή βιολογικού ελαιόλαδου και τη μετατροπή τριών ιστορικών κτιρίων σε μικρά πολυτελή καταλύματα.
Η κληρονομιά του Σαντζιοβέζε
Καθώς περπατάμε προς τον κεντρικό αμπελώνα, η Ντάρια Λάμι, Hospitality Manager της Villa Saletta, μας προτρέπει να κοιτάξουμε με προσοχή τα λοφάκια στις δύο πλευρές του χωματόδρομου. Στις πλαϊνές τους μεριές διακρίνονται κοχύλια που παραπέμπουν στις χιλιετίες που η περιοχή αυτή ήταν υποθαλάσσια. Σε αυτή τη συνθήκη αποδίδεται και ο μεταλλικός χαρακτήρας κάποιων οίνων που παράγονται εδώ.
Το αμπελοτόπι που προσεγγίζουμε είναι φυτεμένο κυκλικά, γύρω από έναν παλιό πυργίσκο. Στο παρελθόν, τα αμπέλια αυτά λειτουργούσαν σαν λαβύρινθος και μπέρδευαν τα θηράματα τα οποία και σημάδευαν οι κυνηγοί από την κορυφή του πύργου. Σήμερα ωστόσο η χρήση της γης γίνεται με όρους πιο φιλικούς προς το περιβάλλον: η καλλιέργεια ακολουθεί πρακτικές βιολογικής γεωργίας και ο χώρος γύρω από τον τούβλινο πύργο φιλοξενεί ατμοσφαιρικά πικ-νικ την ώρα του ηλιοβασιλέματος.
Ως προς τις ποικιλίες αμπελιών που καλλιεργούνται, η Ντάρια μας εξηγεί ότι αποτελούν «κληρονομιά» της Via Francigena, του δρόμου που ακολουθούσαν τον μεσαίωνα οι προσκυνητές για να φτάσουν στη Ρώμη και, στη συνέχεια, στους Άγιους Τόπους. Πλάι λοιπόν στο Σαντζιοβέζε, που αποτελεί γηγενή ποικιλία, συναντάμε γαλλικό Μερλό και Σοβινιόν και ισπανικό Τεμπρανίγιο. Στο επισκέψιμο οινοποιείο της Villa Saletta έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε Κιάντι, το διάσημο κόκκινο κρασί της Τοσκάνης που φτιάχνεται από Σαντζιοβέζε, καθώς και blends με Καμπερνέ και Μερλό.
Μέσα σε ένα ατμοσφαιρικό κτίριο που θυμίζει κιβωτό, παράγονται έξι διαφορετικές ετικέτες οίνου ενώ γίνονται δοκιμές οινοποίησης σε δρύινα βαρέλια και σε κεραμικούς αμφορείς. Η φετινή παραγωγή ήταν μειωμένη λόγω κλιματικών συνθηκών, αλλά η ποιότητα του κρασιού που θα παραχθεί αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική.
Τρούφα και… ανάλατο ψωμί
Ένα μάθημα μαγειρικής με Ιταλίδα σεφ αποτελεί τον ιδανικό τρόπο για να κατανοήσεις καλύτερα τη σύνδεση ανάμεσα σε όλα όσα παράγουν οι ειδυλλιακές πλαγιές της Τοσκάνης και τις γεύσεις που βρίσκεις στο πιάτο σου. Η Έρικα Έλια, ιδιοκτήτρια της εταιρείας Cuoche in Vacanza, έχει τον τρόπο της να σου μαθαίνει όχι απλά πώς θα φτιάξεις αυθεντική τιραμισού, χειροποίητα «φιογκάκια» και γαλοπούλα μαγειρεμένη με γάλα και κανέλα, αλλά και να μοιράζεται το πολιτιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν αυτές οι συνταγές. Όπως, για παράδειγμα, ότι η γαλοπούλα μπήκε στην κουζίνα της Τοσκάνης με την άφιξη των Αμερικανών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή ότι το παραδοσιακό ψωμί της περιοχής δεν έχει αλάτι επειδή η Πίζα είχε επιβάλει εμπάργκο στο συγκεκριμένο είδος τον 12ο αιώνα, μετά από διαμάχη της με τη Φλωρεντία.
Γαστρονομικό πρωταγωνιστή της περιοχής αποτελεί η τρούφα και ο ειδικός στο θέμα Ματέο Τζουλιάνι μας μυεί στα μυστικά του κυνηγιού της στο γειτονικό χωριό Γκιζάνο. Παρέα με τη σκυλίτσα του την Μπιάνκα, διασχίζουμε ένα δάσος από λεύκες σε αναζήτηση μαύρης τρούφας. Βρισκόμαστε στο τέλος της σεζόν της συγκεκριμένης ποικιλίας, ενώ τους επόμενους μήνες ξεκινά το κυνήγι της λευκής τρούφας, η οποία και αποτελεί αντικείμενο καθημερινού πλειστηριασμού για εστιάτορες από Ευρώπη, Αμερική και Μέση Ανατολή. Το γεγονός ότι η τιμή της φτάνει τα 5.000 ευρώ ανά κιλό, ενώ οι ποσότητές της μειώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, δημιουργεί έναν άτυπο «πόλεμο της τρούφας» μεταξύ των κυνηγών.
Παρά τις δυσμενείς αυτές συνθήκες, η Μπιάνκα καταφέρνει να εντοπίσει γρήγορα την πρώτη τρούφα και ο Ματέο μου δίνει να μυρίσω το χώμα που την περιβάλλει. Φέρει τόσο έντονη τη χαρακτηριστική γλυκιά μυρωδιά που θέλω να το φάω. Η Μπιάνκα, αντίστοιχα, θέλει να φάει την τρούφα που εντόπισε: κάθεται από πάνω της και σταυρώνει ναζιάρικα τα μπροστινά της πόδια για να μην της την πάρουμε. Ο Ματέο ωστόσο αποσπά την προσοχή της με ένα μπισκοτάκι για σκύλους και σύντομα κρατάμε στα χέρια μας τον περιζήτητο μύκητα.
Πριν προχωρήσουμε παρακάτω, ο έμπειρος συλλέκτης σκεπάζει με χώμα την τρύπα ώστε να μπορέσει να δημιουργηθεί και την επόμενη χρονιά μια νέα τρούφα στο ίδιο σημείο. Όταν πια επιστρέψουμε στον χώρο υποδοχής της μονάδας αγροτουρισμού «Ι tartufi di Teo», έχουμε στα χέρια μας πέντε τρούφες και ο Ματέο βάζει μία από αυτές μέσα σε μία χαρτοσακούλα με έξι ολόφρεσκα αβγά από το κοτέτσι του. Όπως θα ανακαλύψουμε στη συνέχεια, αυτός είναι ένας από τους τρόπους να ενισχυθούν τα αρώματα στην κλασική συνταγή που θέλει λεπτές φλοίδες τρούφας ξυσμένες επάνω από ένα ελαφρά τηγανισμένο αβγό. Εξίσου εντυπωσιακός είναι ο συνδυασμός λευκής τρούφας με μέλι ακακίας και παγωτό κρέμα.
Το «Μανχάταν» του μεσαίωνα και η πόλη του αλάβαστρου
Σε απόσταση μιας ώρας από τη Villa Saletta βρίσκονται κάποιες από τις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις της Τοσκάνης ενώ και οι διαδρομές που τις συνδέουν μεταξύ τους είναι πανέμορφες. Το Σαν Τζιμινιάνο ξεχωρίζει από απόσταση χιλιομέτρων χάρη στους 14 πανύψηλούς του πύργους. Χτίστηκαν, μαζί με 58 ακόμα πύργους που κατέρρευσαν στο πέρασμα των αιώνων, την εποχή που η πόλη πρωτοστατούσε στο εμπόριο, ώστε να σηματοδοτήσουν τη δύναμη και την επιρροή που ασκούσαν οι ιδιοκτήτες τους. Είναι μάλλον ειρωνικό ότι η εμμονή των ευγενών της εποχής με την επίδειξη ισχύος λειτούργησε εις βάρος της λειτουργικότητας των κτιρίων που φτάνουν ακόμα και τα 54 μέτρα ύψους.
Σε αντίθεση με το Σαν Τζιμινιάνο, το ενδιαφέρον των κατοίκων της γειτονικής Βολτέρα στρεφόταν κάποια μέτρα κάτω από τη γη. Από την εποχή των Ετρούσκων, η πόλη φημιζόταν για τα λατομεία αλαβάστρου και για έργα γλυπτικής με βάση το ολόλευκο αυτό υλικό που θυμίζει μάρμαρο. Στη Βολτέρα υπάρχουν ακόμα εργαστήρια στα οποία κατασκευάζονται στο χέρι αλαβάστρινα διακοσμητικά αντικείμενα αλλά και γκαλερί με σύγχρονα έργα τέχνης που αξιοποιούν το υλικό αυτό για να συνδεθούν με την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης.
Ταιριαστό φινάλε μιας φθινοπωρινής επίσκεψης στην Τοσκάνη αποτελεί ο εσπερινός περίπατος στο ύπαιθρο. Το ηλιοβασίλεμα κάνει το τοπίο ακόμα πιο ειδυλλιακό καθώς φωτίζει τα ρολά από άχυρο στην άκρη των χωραφιών, τα σπίτια μακρινών οικισμών και το καμπαναριό κάποιας εκκλησίας. Η ησυχία είναι τόση που μπορείς να ακούσεις το φτερούγισμα των πουλιών που διασχίζουν κατά εκατοντάδες τον ουρανό για να επιστρέψουν στις φωλιές τους. Κι η ηρεμία των πουλιών καθώς πετάνε πάνω από εύφορα κομμάτια γης που συγκομίστηκαν με επιτυχία αποπνέει μια ανακουφιστική επιβεβαίωση της κανονικότητας.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη Villa Saletta, για τα κρασιά του οινοποιείου της, τα πολυτελή της καταλύματα και για εμπειρίες γαστροτουρισμού στην περιοχή, επισκεφτείτε το villasaletta.com.