Rouista Tzoumerka Resort
Τρία αδέρφια άφησαν την πόλη για τα Τζουμέρκα και έκαναν πραγματικότητα το όνειρο του πατέρα τους, με τη δική τους σύγχρονη ματιά.
Ρουίστα. Μία από τις ψηλότερες κορυφές των Τζουμέρκων, στα 2.200 μ. υψόμετρο, δίνει το όνομά της στο Rouista Tzoumerka Resort, ένα ξενοδοχείο στο Βουργαρέλι της Άρτας, το οποίο αποτελεί τρανό παράδειγμα αποκέντρωσης. Δέκα άτομα δουλεύουν εδώ, άλλος είναι από το Βουργαρέλι, άλλος από το γειτονικό Αθαμάνιο, από τα Θεοδώριανα, ακόμα και από τη Θεσσαλονίκη. Ο Δαβίδ μετοίκησε στο κεφαλοχώρι των Κεντρικών Τζουμέρκων, δουλεύει στο Rouista μαζί με τη γυναίκα του, ενώ το παιδί τους πηγαίνει στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Όμως, δεν είναι μόνο το προσωπικό που ανανεώνει την πληθυσμιακή σύσταση του Βουργαρελίου με αφορμή το ξενοδοχείο, αλλά και τα ίδια τα μέλη της οικογένειας στην οποία ανήκει. Τα αδέρφια Ελευθερία, Ανδρέας, Μαρίνα και ο Δημήτρης, ο σύζυγος της Μαρίνας, γύρισαν την πλάτη στις μεγάλες πόλεις όπου ζούσαν και δούλευαν (Αθήνα, Καλαμάτα, Γιάννενα), για να επιστρέψουν στα πατρογονικά εδάφη, δίνοντας σάρκα και οστά σε μια ιδέα του πατέρα τους, φιλτραρισμένη από τις ανάγκες της εποχής και ιδωμένη μέσα από τη δική τους οπτική.
«Το Rouista ξεκίνησε από μια ιδέα του μπαμπά μου, ο οποίος στο οικογενειακό τραπέζι συνήθιζε να μας λέει ότι θέλει να δει τον εαυτό του σε ένα ξενοδοχείο. Δεν έκανε κάτι γι’ αυτό, είναι από τα όνειρα που απλώς μοιράζεσαι με τους άλλους. Το αφήναμε επί χρόνια να πέσει κάτω, ώσπου κάποια στιγμή τού είπαμε “ωραία, πάμε να κάνεις το όνειρό σου πραγματικότητα μέσα από τα δικά μας μάτια”», περιγράφει η Ελευθερία Τυρολόγου, υπεύθυνη των κρατήσεων μαζί με την αδελφή της Μαρίνα και ψυχή του Rouista. «Ο πατέρας μας το είχε λίγο διαφορετικά στο μυαλό του, σκεφτόταν ένα κλασικό ξενοδοχείο, όμως τελικά διαμορφώθηκε σε έξι κτίρια που χτίστηκαν σε μια πλαγιά, στην οποία δεν υπήρχε τίποτα. Θέλαμε να κάνουμε ένα μικρό χωριό μέσα στο μεγάλο», εξηγεί η Ελευθερία. Παρατηρώντας το από απόσταση, βλέπει κανείς την παράδοξη εξέλιξη της ελληνικής επαρχίας: τα έξι καλοφτιαγμένα πέτρινα κτίρια του ξενοδοχείου, με τις γκρίζες σκεπές από πλάκα, κρατούν τα σκήπτρα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής περισσότερο από τα ίδια τα –σύγχρονα, λευκά, με κεραμιδένιες στέγες– σπίτια του Βουργαρελίου. «Αν κοιτάξεις όμως τα παλιότερα σπίτια, θα δεις ότι είναι από πέτρα και ξύλο και οι στέγες είναι από πλάκα, όπως τα δικά μας».
Λειτουργικότητα και γενναιοδωρία
Με βασικό υλικό την πέτρα και το ξύλο, το Rouista περιλαμβάνει 21 δωμάτια, δίκλινα, τρίκλινα, οικογενειακά και μεζονέτες, ενώ δύο από αυτά –χωρίς σκαλιά και με μεγάλη πόρτα– έχουν τις προδιαγραφές για να φιλοξενήσουν ΑμεΑ. Πολύ εντυπωσιακή είναι η master suite των 50 τ.μ., με την κυκλική διαρρύθμιση και την οργανική σύνδεση των εσωτερικών χώρων, την ξύλινη οροφή με τα δοκάρια, το ενεργειακό τζάκι, το δρύινο πάτωμα και το υπνοδωμάτιο με το μεγάλο διπλό κρεβάτι που χωρίζεται από το σαλόνι με δύο λευκές κουρτίνες. Ακόμα πιο εντυπωσιακό το standard δίκλινο των 25 τ.μ. σε παλ αποχρώσεις, επίσης με ξύλινη οροφή, γραφείο, μηχανή για εσπρέσο και προϊόντα καφέ, τραπεζάκι και καρέκλες έξω από την πόρτα, που θυμίζει αυλή χωριού. Το πιο κρίσιμο τεστ ενός καταλύματος δεν είναι οι υψηλές κατηγορίες δωματίων, στις οποίες ούτως ή άλλως δίνεται έμφαση, αλλά το απλό δίκλινο. Εκεί καταλαβαίνεις αν ο ξενοδόχος έχει μεράκι με τη δουλειά του. Με μια ματιά στα ευρύχωρα απλά δίκλινα του Rouista βλέπεις ότι έχεις να κάνεις με ανοιχτόκαρδους ανθρώπους, που θέλουν όλοι ανεξαιρέτως οι επισκέπτες να απολαύσουν τη διαμονή τους.
Από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη διαμόρφωση της ταυτότητας του ξενοδοχείου ήταν ο Γιαννιώτης διακοσμητής Θοδωρής Λίγκας. «Ο Θοδωρής ήταν από την πρώτη στιγμή μαζί μας. Τώρα είμαστε στον έβδομο χρόνο και συνεχίζουμε», αναφέρει η Ελευθερία για έναν πολύτιμο συνεργάτη, που άπλωσε το χέρι στους ιδιοκτήτες για να συνδιαμορφώσουν την όψη και την ατμόσφαιρα του ξενοδοχείου μαζί. «Είναι ωραίο να συμβάλλεις κι εσύ και να λαμβάνονται οι αποφάσεις μετά από συζήτηση. Ο Θοδωρής σκεφτόταν εξαρχής πώς θα είναι λειτουργικό ένα δωμάτιο. Έκανε ο ίδιος μια πρώτη επιλογή για το τι ταιριάζει και τι όχι και μετά μας άφηνε να επιλέξουμε». Υφάσματα, χρώματα κι άλλες μικρές πινελιές της διακόσμησης, όπως οι ξύλινοι καλόγεροι που ο Θοδωρής παρήγγειλε στον πατέρα και στον αδελφό της Ελευθερίας βλέποντας το πάθος που είχαν για τις χειροποίητες κατασκευές, έκαναν το Rouista ένα ομαδικό πρότζεκτ.
Αρκετοί είναι οι κοινόχρηστοι χώροι, όπως ο όροφος για τα συνέδρια, το playroom με επίπλωση παιδότοπου, προτζέκτορα για παιδικές ταινίες και ποδοσφαιράκι, το ανοιχτό γήπεδο του μπάσκετ, το εξωτερικό πινγκ πονγκ και η παιδική χαρά, ενώ στο μέλλον αναμένονται γυμναστήριο και spa. Ο καφές σερβίρεται στον όροφο, μπροστά στο τζάκι, το πρωινό ένα επίπεδο πιο κάτω. Στην προετοιμασία συμμετέχει ενεργά η Σωτηρία, η μητέρα της οικογένειας, που παρασκευάζει κριτσίνια, μαρμελάδες και χίλιες δυο νοστιμιές και παραδίδει μαθήματα παρασκευής ηπειρώτικης πίτας. Φορώντας ατσαλάκωτη ποδιά, καπελάκι και πέρλες, θα σας μάθει τα μυστικά της μπατζίνας, της τυρόπιτας, της τραχανόπιτας.
Στον χώρο του πρωινού λειτουργεί και το εστιατόριο Bostani, που αντλεί κάποιες από τις πρώτες ύλες του από μπαξέ της περιοχής. Επικεφαλής εδώ είναι δύο σεφ, ο Φώτης από το Τετράκωμο και ο Κωνσταντίνος από τα Τρίκαλα, που σχεδίασαν ένα εξαιρετικό μενού, σοφά μελετημένο, με οικείες μεσογειακές γεύσεις μοντέρνα δοσμένες, με επιλογές vegetarian, vegan και gluten free, κρεατικά, ζυμαρικά, όσπρια και ένα επικό πιάτο με ντολμαδάκια καπνιστής πέστροφας και σάλτσα κρεμμυδιού. Στην κάρτα των κρασιών θα βρείτε επιλογές του ελληνικού αμπελώνα, λευκά, κόκκινα, ροζέ και αφρώδη. Δοκιμάστε τις ετικέτες ντόπιων οινοποιείων, όπως είναι το Κτήμα Μίνης από το Προδρόμι Παραμυθιάς και το Κτήμα Λαμπράκη από τα Τζουμέρκα.
Πέρα από το ίδιο το ξενοδοχείο, αξίζει να εξερευνήσετε και τη γύρω περιοχή. Πρώτα πρώτα το Βουργαρέλι, ένα από τα πιο ζωντανά χωριά της ορεινής Ελλάδας, που κρατάει ψηλά τη σημαία της αποκέντρωσης, αφού έχει ακόμα και λύκειο. Διασχίστε το Νεραϊδογέφυρο, αναζητήστε τις σκάλες που οδηγούν στην κινηματογραφική πλατεία και φτάστε έως τις βρύσες, την Αρχόντω και τη –σαφώς πιο εντυπωσιακή– Κρυστάλλω. Συνεχίστε με το αυτοκίνητο 5 χλμ. έξω από το χωριό, μέχρι την εκπληκτική βυζαντινή Κόκκινη Εκκλησία με την τοιχογραφία όπου απεικονίζονται οι κτήτορες Γιάννης και Μαρία δίπλα στην Παναγία, και ξεμακρύνετε λίγο ακόμα, ώσπου να φτάσετε στην Κυψέλη, το χωριό του μεγάλου Έλληνα φωτογράφου Κώστα Μπαλάφα, που έδειξε στις μεταπολεμικές γενιές Ελλήνων πώς κυλάει η τραχιά ζωή στην Ήπειρο.
Rouista Tzoumerka Resort, Βουργαρέλι Άρτας, τηλ. 26850-22200, rouista.com, από 95 ευρώ το δίκλινο με πρωινό
Ξενείον
Ο μουσικός Γιώργος Μεράντζας έφτιαξε στην πατρίδα του, την Τσόπελα Ιωαννίνων, ένα στέκι για φίλους, που αποπνέει οικειότητα από την πρώτη στιγμή.
Πώς είναι για μια νησιώτισσα να ζει μόνιμα στα Τζουμέρκα; Να ξυπνάει το πρωί και με μία ανάσα να γεμίζει τα πνευμόνια της με οξυγόνο, να στρέφει το κεφάλι προς τα πάνω και να βλέπει τη χιονισμένη κορυφή Στρογγούλα στα 2.112 μ., να κοιτάει προς τα κάτω και να αντικρίζει τη βαριά ομίχλη πάνω από το Μελισσουργιώτικο ρέμα, να παρατηρεί ότι το τοπίο δεν παραμένει ούτε για λίγες ώρες ίδιο, αφού «μέσα σε μία μέρα αλλάζει άπειρες φορές, ανάλογα με τον ήλιο και το σημείο όπου βρίσκονται τα σύννεφα»;
Η Τατιάνα Βούρτση, εδώ και πέντε χρόνια, είναι υπεύθυνη του ξενώνα Ξενείον. Η ιστορία της είναι ιδιαίτερη, αφού κατάγεται από τη Ζάκυνθο, αλλά στην πραγματικότητα πατρίδα της είναι το ίδιο το ελληνικό ξενοδοχείο. Ως κόρη του διευθυντή, μεγάλωσε στα «Ξενία» Ζακύνθου και Βόλου, στο «Καβούρι» και στο «Φλόριντα» (σ.σ. σημερινό εμπορικό κέντρο της Γλυφάδας με το ίδιο όνομα) της Αθήνας, με όλες τις παραδοξότητες που ενέχει κάτι τέτοιο. Σπίτι της ήταν το δωμάτιό της στο εκάστοτε κατάλυμα. Από τη στιγμή που έβγαινε έξω, έπρεπε να φοράει τα ρούχα της, γιατί ‒τουλάχιστον εκείνη την εποχή‒ δεν νοούνταν τα μέλη της οικογένειας του διευθυντή να κυκλοφορούν με πιτζάμες ή παντόφλες στο λόμπι. Παρ’ όλα αυτά, η παραμονή σε ξενοδοχείο είχε και τα καλά της. Γυρνώντας από το σχολείο, η Τατιάνα έβρισκε στο δωμάτιό της ένα λουλουδάκι να στολίζει το βάζο, ενώ, όταν αργούσε να ξυπνήσει και δεν προλάβαινε το πρωινό, της το έφερναν στο δωμάτιο. «Με φρόντιζαν. Ήταν όμορφα, γιατί έμαθα πώς λειτουργεί ένα ξενοδοχείο». Από παιδί ακόμα δούλεψε σε όλα τα πόστα: σιδερώτρια στα πλυντήρια, καμαριέρα, μαρκαδόρος ‒όπως λέγεται ο υπάλληλος που μαρκάρει στον μπουφέ τα φαγητά που φεύγουν για το εστιατόριο‒, στο τηλεφωνικό κέντρο, στις κρατήσεις και τέλος στη διεύθυνση.
Όλη αυτή η συσσωρευμένη εμπειρία τής έδωσε να καταλάβει ότι ένα κατάλυμα χρειάζεται να είναι «ανθρώπινο και φιλικό για τον επισκέπτη». Ό,τι ακριβώς είναι το Ξενείον, ο ξενώνας που δημιούργησε ο μουσικός Γιώργος Μεράντζας, στον οικισμό Τσόπελα, δύο χιλιόμετρα από τα Πράμαντα, βαθιά μέσα στη φύση των Τζουμέρκων. Ο Μεράντζας κατάγεται από το χωριό, αν και πλέον δεν μένει μόνιμα εδώ, αλλά πηγαινοέρχεται. «Λατρεύει τα Τζουμέρκα και το Ξενείον. Έφυγε 16 χρονών, αλλά ποτέ δεν έχασε την επαφή του. Κάποια στιγμή αποφάσισε ότι θέλει να φτιάξει ένα σπίτι που να μην του παίρνει τη σκεπή ο αέρας, όπως συνέβαινε στο πατρικό του όταν είχε κακοκαιρία. Στην αρχή, το φανταζόταν σαν ένα στέκι όπου θα έρχονται οι φίλοι του και θα περνάνε καλά, όμως σιγά σιγά αυτό μετασχηματίστηκε σε ξενώνα».
Ένας ξενώνας, πολλές ιστορίες
Παρότι το Ξενείον έπαψε να είναι καταφύγιο για λίγους και έγινε κανονικό κατάλυμα, δεν έχει χάσει την αίσθηση του σπιτιού. Το σαλόνι με το τζάκι, η ανοιχτή κουζίνα με τις μυρωδιές της, η σκάλα που οδηγεί στα δωμάτια σε κάνουν να νιώθεις άνετα και οικεία. «Αυτό το ξύλινο τραπέζι, το μοναστηριακό, είναι σχεδιασμένο για να χωρούν όλοι όσοι μένουν στα δωμάτια. Κάθονται να πάρουν το πρωινό τους, γνωρίζονται και γίνονται φίλοι. Μετά τις βόλτες τους, τα απογεύματα του χειμώνα, ανάβουμε το τζάκι και εκεί πια ρέει το τσίπουρο μέχρι τελικής πτώσεως». Η Τατιάνα μιλάει για το Ξενείον με μεγάλη περηφάνια. «Είναι άρτιο σε όλα, καλαίσθητο και καλοδιατηρημένο σαν καινούργιο, και αυτό οφείλεται στον Γιώργο Μεράντζα, που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Ο χώρος έχει απίστευτο εξοπλισμό, δύο δεξαμενές με γκάζι γεμάτες, χειμώνα καλοκαίρι, απ’ όπου ζεσταίνεται και το νερό. Δεν καταλαβαίνεις ότι κόβεται το ρεύμα, γιατί αυτόματα ξεκινάει να λειτουργεί η γεννήτρια και δουλεύουν όλα όπως πριν από τρία λεπτά». Το Ξενείον διαθέτει επτά δωμάτια, μονόχωρα, με δυναμικότητα έως τρία άτομα, και δίχωρα οικογενειακά με διπλό κρεβάτι, καθιστικό με τζάκι και κτιστούς καναπέδες που γίνονται κρεβάτια. Το πρωινό παρασκευάζεται από την Τατιάνα και το νέο μέλος της ομάδας, την Αγγελική, και περιλαμβάνει ομελέτα, βραστά αυγά, δική τους μαρμελάδα από σπιτικά φρούτα (πορτοκάλι, μπανάνα, ροδάκινο ή ακτινίδιο, που ευδοκιμεί στην περιοχή), ρυζόγαλο, κρέμα, κέικ βανίλιας. «Ο Γιώργος θέλει να κάνουμε το καλύτερο για όποιον έρχεται εδώ, χωρίς να υπολογίζει το κόστος. Τα προϊόντα που αγοράζουμε είναι αυτά που θα παίρναμε για το σπίτι μας και ίσως και καλύτερα, γιατί στο σπίτι μας μπορεί να κάνουμε και καμιά έκπτωση».
Παρότι απών, η παρουσία του Γιώργου Μεράντζα είναι έντονη. Η προσωπικότητά του σκιαγραφείται όλο και πιο καθαρά όσο παρατηρεί κανείς τον ξενώνα, τη ζεστασιά του, τις κρυφές περίτεχνες λεπτομέρειες, όπως είναι το μεταλλικό κάγκελο της σκάλας με το κουλουριαστό τελείωμα στο κάτω σκαλοπάτι που μοιάζει με κοιμισμένο φίδι, τα τακτοποιημένα καυσόξυλα της εξώπορτας, το πιθάρι του κήπου με το λιόπρινο (γνωστό και ως «ου», από το γαλλικό houx) με τα οδοντωτά φύλλα και τους κόκκινους λαμπερούς καρπούς, το ασανσέρ που εξυπηρετεί όσους δυσκολεύονται να ανεβοκατεβαίνουν τις σκάλες, τα ονόματα των δωματίων: Ερατώ, Βασιλική, Δήμητρα, Αρετή, Γεωργία. Ποιες είναι αυτές οι γυναίκες; «Ήταν υπαρκτά πρόσωπα του χωριού που είχαν ερωτικές σχέσεις πριν παντρευτούν και στοχοποιήθηκαν από την τοπική κοινωνία. Ως φόρο τιμής ο Μεράντζας έδωσε στα δωμάτια τα ονόματά τους».
Τέτοιες ωραίες ιστορίες μαθαίνει κανείς στο Ξενείον, έναν ξενώνα με όμορφους ανθρώπους, εντός και εκτός. Εντυπωσιακή προσωπικότητα, πολυμαθής, με χιούμορ και ευγένεια είναι και ο Τζουμερκιώτης Γιώργος Πολύζος, κατασκευαστής αρχαιοελληνικών οργάνων και δεξιοτέχνης κοσμηματοποιός. Αν είστε τυχεροί, μπορεί να τον πετύχετε στο Ξενείον. «Έρχεται, πάντα χαμογελαστός, φέρνοντάς μας κάτι από τον κήπο του, λέγοντάς μας ιστορίες, απαγγέλλοντας ποιήματα. Είναι απίστευτος άνθρωπος, πνευματικός και πολύ ευγενικός. Μας έχει διαθέσει, τιμής ένεκεν, τη συλλογή με τα κοσμήματά του και όποιος θέλει μπορεί να αγοράσει, αν και συνήθως ο κ. Γιώργος δεν τα δίνει σε μαγαζιά, παρά μόνο σε εκθέσεις. Τα προτιμάει ο κόσμος γιατί είναι χειροποίητα, φτιαγμένα από ασήμι και έχουν το ύφος του τόπου». Ένα κρεμαστό ρόδι, ένα σκουλαρίκι σε σχήμα πουλιού και μια καρφίτσα που μοιάζει με ανθισμένο λουλούδι είναι κάποιες από τις δημιουργίες του Γιώργου Πολύζου, στην προθήκη του ξενώνα, που μοιάζουν με μικρογραφίες της ηπειρώτικης φύσης, δουλεμένες μέσα από την παράδοση της ηπειρώτικης αργυροχρυσοχοΐας.
Ξενείον, Τσόπελα Ιωαννίνων, τηλ. 26590-62350, xenion.gr, από 110 ευρώ το δίκλινο με πρωινό
Καταφύγιο Πραμάντων
Στους πρόποδες της Στρογγούλας, στα Τζουμέρκα, οι φίλοι της περιπέτειας και των βουνών ξέρουν πως υπάρχει ένα μέρος που μπορούν να θεωρούν σπίτι τους.
Με την Πόλα Μαρκόζη και τον Μπάμπη Τριανταφύλλου γνωριζόμαστε στο Καταφύγιο Πραμάντων, σε υψόμετρο 1.260 μ., μέσα σε ένα ελατόδασος στους πρόποδες της Στρογγούλας. Είναι ένα μέρος που αγαπούν οι ορειβάτες, οι περιπατητές και οι ταξιδιώτες απ’ όλο τον κόσμο, γεμάτο ορεινούς όγκους, ποτάμια και ρέματα. «Βορειοανατολικά έχουμε την Κακαρδίτσα, βόρεια τον Λάκμο (Περιστέρι) με τους παραδοσιακούς οικισμούς Συρράκο και Καλαρρύτες, βορειοδυτικά την Τύμφη με τις κορυφές Αστράκα και Γκαμήλα, πιο δυτικά το όρος Μιτσικέλι των Ιωαννίνων και τέρμα δύση ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα. Από κάτω μας περνάει το Μελισσουργιώτικο ρέμα, συναντά τον Καλαρρύτικο και μαζί τροφοδοτούν τον Άραχθο, το ποτάμι των Τζουμέρκων», λένε.
Σε αυτή την ανυπέρβλητη τοποθεσία, όπου αποτυπώνεται γλαφυρά το μεγαλείο της ορεινής Ελλάδας, ήρθε πριν από δεκαοκτώ χρόνια το ζευγάρι. Αθηναίοι και οι δύο, αποφάσισαν να νοικιάσουν το παρατημένο καταφύγιο από τον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων και να δημιουργήσουν την οικογένειά τους μακριά από το χάος της Αθήνας, το οποίο απωθούσε και τους δύο. Το επιχειρηματικό τους πλάνο βασίστηκε περισσότερο στο συναίσθημα παρά σε αντικειμενικές συνθήκες. «Ήταν ό,τι έπρεπε για να κάνεις μεταβολή και να φύγεις, ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, σοβατισμένο, σαν να ήσουν στο παραλιακό μέτωπο. Δεν είχε καμία σχέση με το βουνό, αντιθέτως ήταν μια προσβολή για το τοπίο, χωρίς υποδομές, με γκρεμισμένη σκεπή, σπασμένες πόρτες, σάπια κουφώματα και μπάζα από την οικοδομή στον περιβάλλοντα χώρο. Ένα κουτάκι στο πουθενά, σε ένα ίσιωμα, γιατί η περιοχή εδώ λέγεται Ίσιωμα», περιγράφουν. Παρά την αποκαρδιωτική εικόνα, η Πόλα και ο Μπάμπης, κάτω από τα μπάζα και την εγκατάλειψη, είδαν την προοπτική μιας καλής ζωής. «Καθίσαμε και σκεφτήκαμε: Τι έχει εδώ πέρα; Κέντρο υγείας, φαρμακείο, δημαρχείο και σχολείο, από παιδικό σταθμό μέχρι λύκειο. Για αρχή δεν θέλεις τίποτε άλλο». Πράγματι, τα Πράμαντα, που απέχουν μόλις 5,5 χλμ. από το καταφύγιο, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ζωντανά χωριά των Τζουμέρκων.
Κάπως έτσι, το καταφύγιο των Πραμάντων έγινε για εκείνους έργο ζωής. Σήμερα, η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική απ’ ό,τι όταν ξεκίνησαν, ειδικά τα τελευταία τριάμισι χρόνια, οπότε, με τη βοήθεια και την οικονομική κάλυψη του δήμου, το καταφύγιο ανακαινίστηκε εκ βάθρων. Άλλαξαν η ηλεκτρολογική εγκατάσταση και τα κουφώματα, έγινε εξωτερικό λίφτινγκ με επένδυση πέτρας, καλύφθηκε η βεράντα με το πλακόστρωτο για να μετατραπεί σε εσωτερικό αίθριο με τζαμαρίες, ξυλόσομπα και χειροποίητα τραπέζια από ελατόξυλο που σχεδίασε η Πόλα και κατασκεύασε ο Μπάμπης. Η μεγαλύτερη και πιο ουσιαστική αλλαγή, όμως, ήταν ότι το καταφύγιο απέκτησε πόσιμο νερό, όταν επί χρόνια η τροφοδοσία γινόταν από μια βρύση κυνηγών, 600 μ. μακριά. «Το πιο αστείο πράγμα το έχει πει ο γιος μας: σε μια βρύση ήταν ένας λαγός, μια πέρδικα και ένας καταφυγειάρχης και περίμεναν στη σειρά για να πάρουν νερό. Αυτή ήταν η κατάσταση. Μία από τις σημαντικότερες βοήθειες που πήραμε από το δημαρχείο ήταν η πρόσβαση σε πόσιμο νερό από έναν καταρράκτη ψηλά στο βουνό. Ήταν ένα πολύ σημαντικό έργο, μεγάλου κόστος, με δίκτυο 1.800 μ., καινούργιες υδρομαστεύσεις και ανοξείδωτες δεξαμενές».
Η τροφοδότηση με νερό ώθησε τα παιδιά να προχωρήσουν ένα βήμα παραπάνω, δημιουργώντας στο καταφύγιο ένα λουτρό αποθεραπείας. «Γνωρίζαμε την ανάγκη του ορειβάτη για ξεκούραση. Είναι όνειρο, μετά από μια πεζοπορία, να βουτήξεις σε ένα ποτάμι τα ζεστά και πρησμένα πόδια σου. Οπότε προσφέρουμε και αυτή την παροχή, με κρύο νερό από τον καταρράκτη. Τους καλοκαιρινούς μήνες, οι διανυκτερεύοντες μπορούν να κάνουν και μια βουτίτσα για να δροσιστούν. Όμως, το λουτρό δεν αποτελεί υπηρεσία διασκέδασης, του τύπου “πάμε στην πισίνα να απλώσουμε την πετσέτα μας”».
Λιτά και ταπεινά
Σε καταφύγια όπως αυτό των Πραμάντων, όπου η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη και εκτός από τους διανυκτερεύοντες έρχονται και ημερήσιοι επισκέπτες, δημιουργούνται συχνά παρανοήσεις για το ύφος του χώρου. Όπως όλα τα καταφύγια, έτσι και αυτό είναι φτιαγμένο για να καλύπτει περισσότερο ανάγκες και λιγότερο επιθυμίες και σίγουρα να εξυπηρετεί πρώτους απ’ όλους τους ορειβάτες. Για τον εξωτερικό επισκέπτη, ο χώρος είναι ανοιχτός από τις δέκα το πρωί μέχρι τη δύση του ήλιου, για καφέ ή σνακ. Το μενού είναι συγκεκριμένο και λιτό, χωρίς την ποικιλία ενός καταστήματος εστίασης. Εδώ θα βρει κανείς σπιτική λεμονάδα, ροφήματα και τοστ, γαλακτομπούρεκο, σοκολατόπιτα και ‒κατόπιν παραγγελίας από την προηγούμενη‒ μαγειρευτά φαγητά, όπως κοτόσουπα, γεμιστά, μοσχαράκι κοκκινιστό με κριθαράκι ή παστίτσιο. Ο ύπνος έχει επίσης τους κανόνες του. Δεδομένου ότι η διανυκτέρευση είναι ομαδική (σ.σ. υπάρχουν τρεις μεικτοί θάλαμοι, 26 κρεβατιών συνολικά, καθένας με δικό του μπάνιο), ο σεβασμός στον διπλανό είναι αυτονόητος. Τα κρεβάτια έχουν μαξιλάρια και κουβέρτες και ο επισκέπτης πρέπει να φέρει σεντόνια ή υπνόσακο και τις πετσέτες του. Τα κατοικίδια επιτρέπονται στο σαλόνι, όχι στα δωμάτια, αρκεί να μπορούν να κοιμηθούν μόνα και να μην ενοχλούν τους ενοίκους.
Κι αν όλα αυτά ακούγονται περιοριστικά, στην πράξη δεν είναι. Είναι απλώς οι κανόνες ενός ιδιόμορφου, για τα δεδομένα της εποχής, τρόπου ζωής. Η ίδια η Πόλα και ο Μπάμπης μένουν σε ένα δωμάτιο 9 τ.μ. μαζί με τα δύο τους παιδιά («σε διπλό κρεβάτι οι γονείς, κουκέτα τα παιδιά») και δεν βγαίνουν στο σαλόνι του καταφυγίου με πιτζάμα και παντόφλες, γιατί μπορεί να υπάρχουν επισκέπτες που πίνουν τον καφέ τους εκείνη τη στιγμή. Και όμως, τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια ζουν την περιπέτεια της ζωής τους. Ξυπνούν το πρωί και το πρώτο πράγμα που αντικρίζουν είναι οι πλαγιές του βουνού. Περνούν τη μέρα τους σε ένα ορεινό οικοσύστημα με βότανα, μανιτάρια και αγριολούλουδα, όπου στην παραδίπλα φυλλωσιά μπορεί να κρύβονται πέρδικες, αετοί, γύπες, λαγοί, ζαρκάδια ή αγριογούρουνα. Έχουν δει, ξανά και ξανά, λύκο στην αυλή τους, χωρίς ποτέ να κινδυνεύσουν, αφού είχαν μόνο οπτική επαφή. «Υπάρχουν και διάφορα ζωάκια που πρέπει να τα γκουγκλάρουμε για να καταλάβουμε τι είναι. Δενδρομυωξός, δασομυωξός, μυγαλή. Μπορεί να μας πετύχεις, με πελάτες ή φίλους, να καθόμαστε πέντε άνθρωποι πάνω από ένα λουλούδι και να περιμένουμε την ανθοφορία του. Ζούμε, δηλαδή, κάθε μέρα ένα μικρό δίλεπτο ντοκιμαντέρ φύσης».
Ορειβατικό Καταφύγιο Πραμάντων, Θέση Ίσιωμα, Πράμαντα Ιωαννίνων, τηλ. 26593-00645, tzoumerkarefuge.com, 15 ευρώ η διανυκτέρευση σε κοινόχρηστο κοιτώνα