Παραγωγοί, σεφ και άνθρωποι που δραστηριοποιούνται στον χώρο της συριανής γαστρονομίας συμμετείχαν σε ένα πολύχρωμο δρώμενο με τίτλο «Παλιά Αγορά της Ερμούπολης», που διοργανώθηκε στη Σύρο το διήμερο 20-21 Απριλίου, με κεντρική ιδέα την αναβίωση της αγοράς της οδού Χίου, στο κέντρο της Ερμούπολης, δυτικά της πλατείας Μιαούλη. Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες η Χίου φιλοξενούσε μια καθαρόαιμη αγορά τροφίμων. Πλέον έχει μικτή φυσιογνωμία, με οπωροπωλεία, πολυ-μπακάλικα και ψαράδικα, πλάι σε καταστήματα που δεν έχουν σχέση με τη γαστρονομία.
Σε μια προσπάθεια επιστροφής της οδού Χίου σε αυτό που ήταν κάποτε, ο πολιτιστικός φορέας Hermoupolis Heritage, μαζί με τους φίλους της γαστρονομίας του νησιού σκηνοθέτησαν ένα δρώμενο που κατάφερε να θυμίσει σε Συριανούς και επισκέπτες ότι μια αγορά τροφίμων είναι θεμέλιος λίθος της κοινότητας. «Είμαστε μια παρέα Συριανών, γύρω στα δέκα άτομα, που ασχολούμαστε με την εστίαση και τη γαστρονομία. Η “Παλιά Αγορά της Ερμούπολης” ήταν η πρώτη μιας σειράς δράσεων που προτείναμε σε παραγωγούς του νησιού, την οποία αγκάλιασαν θερμά. Τους άρεσε πάρα πολύ», εξηγεί ο Γιάννης Ζυγομαλάς, γέννημα θρέμμα Συριανός και ένας από τους διοργανωτες του δρώμενου.
Χρησιμοποιώντας τον βιομηχανικό χώρο του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας, σε μια περίκλειστη αυλή στολισμένη με φωτάκια, στήθηκε μια αγορά του παλιού καιρού: ο μανάβης με τα οπωροκηπευτικά του (συριανές πιπερο-ντομάτες, βατικιώτικα κρεμμύδια, τυρναβίτικα αχλάδια), η τυροπώλισσα με το εκλεκτό κατσικίσιο τυρί, οι κρεοπώλες με τα αλλαντικά τους κοστολογημένα σε δραχμές και με επιγραφές που αναβίωσαν την ορθογραφία μιας άλλης εποχής (γλύνα 2 δρχ., σίγλυνα 3 δρχ.), ο καφετζής με τα ξέχειλα κρασοπότηρα στον στρογγυλό δίσκο, καπακωμένα από πιάτα με μεζέδες, ο πάγκος με τα τουρσιά και τα γλυκά του κουταλιού και στο φόντο ο μεγάλος καθρέφτης με τις ασπρόμαυρες οικογενειακές φωτογραφίες και μια ελληνική σημαία να ανεμίζει. Σε ένα τραπέζι μια κομπανία με κιθάρα, μπουζούκι, ακορντεόν και κοντραμπάσο να παιανίζει και γύρω της οι επισκέπτες να σιγοντάρουν στο τραγούδι, τσιμπολογώντας κεφτέδες και τηγανητές πατάτες από το χάρτινο χωνί.
Κι αν το σκηνικό είχε γενναίες δόσεις ρετρό, δεν ήταν η νοσταλγία αυτή που κυριάρχησε στο δρώμενο, αλλά μια άνευ προηγουμένου ζωντάνια από τους πρωταγωνιστές-παραγωγούς, οι οποίοι είχαν ενδυθεί τον ρόλο της ζωής τους, φορώντας τα ρούχα μιας άλλης εποχής. Ο ψαράς με το αναδιπλωμένο μπλου τζιν είναι πράγματι ψαράς μόνο που αντί για πανέρι μάλλον βάζει τα ψάρια σε φελιζόλ. Ο μανάβης του σκηνικού είναι πραγματικός μανάβης της οδού Χίου, ο αυγουλάς είναι παραγωγός αυγών, η τυροπώλισσα είναι συνεργάτιδα και γυναίκα του, οι ψήστες και οι καφετζούδες σεφ. Όλοι λίγο πολύ ασκούν ένα επάγγελμα που σχετίζεται με την παραγωγή ή τη γαστρονομία, γι’ αυτό και έχει αξία το ότι κατάφεραν να ενώσουν τις φωνές τους κάτω από το συλλογικό αίτημα αναζωογόνησης της αγοράς της οδού Χίου. «Το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες που είχαμε. Υποδεχθήκαμε διπλάσιο κόσμο από αυτόν που περιμέναμε. Υπήρχε πολύ μεγάλη συγκίνηση. Φανταστείτε ήρθε ένας παππούς που περίμενε ευλαβικά να μπει μέσα και όταν τον ρώτησαν αν είναι καλά, λέει “παιδιά, έχω μάθει να περιμένω στη ζωή μου, είμαι το παραγιουδάκι της φωτογραφίας”. Αυτές είναι μοναδικές στιγμές», περιγράφει ο Ζυγομαλάς.
Το αύριο
Η «Παλιά Αγορά της Ερμούπολης» ήταν η πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθούν το επόμενο διάστημα στη Σύρο και στόχο έχουν να ξυπνήσουν τα αντανακλαστικά των Συριανών σχετικά με τον πολιτισμό της καθημερινότητας. «Στην ουσία ο σκοπός μας σε αυτές τις εκδηλώσεις είναι να θυμίσουμε στον κόσμο τι είναι η Ερμούπολη και η Σύρος. Το νησί έχει μια καταπληκτική γαστρονομική ιστορία που αφορά την αστική κουζίνα, με χρήση ελληνικών προϊόντων αλλά επιρροές που έρχονται από την Ευρώπη. Υπάρχουν ακόμα μαγείρισσες, μεγάλες σε ηλικία, που σε νεαρή ηλικία τις είχαν στα μεγάλα αστικά σπίτια και μαγείρευαν μια συγκεκριμένη κουζίνα. Αυτην την κουζίνα πρέπει να το ανακαλύψουμε από την αρχή, είναι κομμάτι της ιστορίας μας», αναφέρει ο Ζυγομαλάς.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα είχε συμβεί, βέβαια, αν δεν υπήρχε ο πολιτιστικός φορέας Hermoupolis Heritage του Δημήτρη Σταυρακόπουλου, ο οποίος έκανε το αρχικό κάλεσμα στους φίλους της γαστρονομίας του νησιού. Πρόκειται για έναν σημαντικό θεσμό που διοργανώνει βιωματικές πολιτιστικές δράσεις γύρω από την ιστορία και την ταυτότητα της παλιάς Σύρου. Έδρα του είναι η κλωστοϋφαντουργία του Ζησιμάτου, που παρήγε κάλτσες, πετσέτες, μπουρνούζια και έκλεισε απότομα τη δεκαετία του 1980. Σήμερα, το παλιό εργοστάσιο έχει μετατραπεί σε Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας, όπου επιβιώνει όχι μόνο ο εξοπλισμός αλλά και όλη η ατμόσφαιρα της βιομηχανικής Σύρου.
Περισσότερα στο hermoupolisheritage.com.