Γουατεμάλα: Καθολικό Πάσχα στην
Αντίγουα
Κείμενο – φωτογραφίες: Μαρία Πασχάλη
Τη γοητευτική σκιά των πανύψηλων ηφαιστείων Aγουα, Φουέγο και
Ακατενάνγο, σε υψόμετρο 1.530 στην Κοιλάδα του Πανκόι, εκεί όπου ο
θρύλος των Iνδιάνων Κακτσικέλ λέει ότι κάποτε ήταν λίμνη, απλώνεται
η Αντίγουα. H τρίτη πρωτεύουσα της Γουατεμάλας, η «πιο Πιστή και
Ευγενική του Σωτήρα των Ιπποτών της Γουατεμάλας», ιδρύθηκε στις 10
Μαρτίου 1543. Η ίδρυσή της συνοδεύτηκε από μια πολυπληθή λιτανεία,
που ήταν και ο πρόδρομος των σημερινών λειτουργικών δρώμενων των
κατοίκων της. Η πανέμορφη αποικιακή πρωτεύουσα στολίστηκε με
μεγαλοπρεπή ανάκτορα και δημόσια κτίρια, επιβλητικές εκκλησίες και
μονές, με κέντρο (όπως και σήμερα) την Πλάσα Μαγιόρ, την κεντρική
πλατεία, που περιβάλλεται από τον καθεδρικό ναό, το Αρχιεπισκοπικό
Μέγαρο, το Παλάτι των Στρατηγών και το Δημαρχείο. Tα γραφικά
πλακόστρωτα δρομάκια και τα χαμηλά σπιτάκια, βαμμένα σε έντονα
χρώματα, χαρακτηριστικά των λαών της Κεντρικής Αμερικής,
εγκαταλείφθηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά με τον καταστροφικό σεισμό του
1773, για να πάρει τη θέση της πρωτεύουσας η αδιάφορη Πόλη της
Γουατεμάλας. Oμως οι «πρασινοκοιλιάδες», όπως λένε τους κατοίκους
της Αντίγουα επειδή τρώνε πολύ αβοκάντο, ξαναγύρισαν στην πόλη τους
και επισκεύασαν με σεβασμό και προσοχή τα περισσότερα κτίρια –
επισκευές που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, χάρη στην προστασία της
Ουνέσκο, που το 1979 ανακήρυξε την πόλη Παγκόσμια Κληρονομιά της
Ανθρωπότητας.
Η λιτανεία των αγίων
Hταν πολύ δύσκολο το έργο των πρώτων ιεραποστόλων, μια και
έπρεπε να νικήσουν τους αμείλικτους και τρομερούς θεούς των Μάγια.
Eτσι αποφάσισαν να τους αντιστοιχίσουν με τους χριστιανούς Aγίους
και να επιτρέψουν στους Μάγια να ενσωματώσουν τις αρχέγονες
μυστικιστικές τελετές τους στο λειτουργικό τυπικό. Ταυτόχρονα,
δημιούργησαν τις πρώτες αδελφότητες (hermandades) ή κοφραδίες,
αναθέτοντας στα μέλη τους την υποχρέωση να προσέχουν το άγαλμα του
προστάτη τους Αγίου, την ευθύνη της διοργάνωσης κάθε θρησκευτικής
εκδήλωσης και στη συνέχεια των λιτανειών της Μεγάλης Eβδομάδας –
έθιμο που έφεραν από τη Σεβίλλη.
Σήμερα, οι πρώτες τελετές ξεκινούν παραδοσιακά την Mεγάλη
Τετάρτη, με την ολονυκτία στον Καθεδρικό του Σαν Χοσέ, και
κλιμακώνονται μέχρι τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου πραγματοποιούνται οι
περισσότερες λιτανείες με τη συμμετοχή περίπου πενήντα αδελφοτήτων
από την πόλη και τα κοντινά χωριά. Υποχρέωση κάθε Αδελφότητας
επίσης είναι να διοργανώνει σε κάθε εκκλησία την ολονυκτία που
προηγείται της λιτανείας και να κατασκευάζει το απαραίτητο «χαλί»
μπροστά από την πλατφόρμα με το άγαλμα του Αγίου στο εσωτερικό του
ναού. Είναι πολύ τιμητικό να συμμετέχει κάποιος ενεργά στις
εκδηλώσεις και πιστεύεται ότι είναι καλό για την οικογένειά
του.
Οι εκδηλώσεις της Μεγάλης Eβδομάδας ξεκινούν την Κυριακή των
Βαΐων, όπου προσφέρονται οι τεράστιες πλατφόρμες «andas» με
αγάλματα του Ιησού Ναζωραίου και της Λυπημένης Παρθένου. Οι
συμμετέχοντες «μετανοούντες», που ονομάζονται «κουκουρούτσος»,
φορούν μωβ χιτώνες και μεταφέρουν στους ώμους τους τις «andas» στα
δρομάκια της πόλης, ενώ όσοι τους ακολουθούν κρατούν φαναράκια.
Παρόμοιες λιτανείες γίνονται και τις επόμενες μέρες, συμβολίζοντας
τις τελευταίες μέρες του Ιησού στη γη. Την Μεγάλη Πέμπτη πριν από
τα ξημερώματα ξεκινά η κατασκευή των «χαλιών» όχι μόνο στους
κεντρικούς δρόμους της πόλης, αλλά και σε κάθε στενό απ’ όπου θα
περάσει η λιτανεία. Τα χαλιά, που κατασκευάζονται από χρωματισμένα
πριονίδια, φοίνικες, πευκοβελόνες και είναι διακοσμημένα με κεριά,
ρύζι, λουλούδια, φρούτα, λαχανικά και ό,τι άλλο μπορεί να προσθέσει
η φαντασία των σχεδιαστών, φτάνουν να έχουν μήκος μέχρι και ένα
χιλιόμετρο! Οικογένειες και μικρές ομάδες σχεδιάζουν επί μήνες το
χαλί που πρόκειται να δημιουργήσουν έξω από την πόρτα του σπιτιού
τους, προκειμένου να τιμήσουν τον προστάτη Aγιο. Πολύ σημαντικό
στοιχείο για την κατασκευή είναι η ώρα που χρειάζεται για να
ετοιμαστεί το χαλί: ούτε νωρίς ώστε να χαλάσει αλλά και ούτε αργά
και να καθυστερήσει. Τα χαλιά οριοθετούνται με λεπτό σπάγκο για να
προστατευθούν κατά κάποιον τρόπο και κάθε τόσο ψεκάζονται με νερό
ώστε να κατακαθίσουν και να μη χαλάσουν από κάποιο ξαφνικό
αεράκι.
Με το πρώτο φως της ημέρας, κόσμος πολύς περιφέρεται στους
δρόμους φωτογραφίζοντας και θαυμάζοντας αυτά τα πραγματικά
κομψοτεχνήματα, τα οποία όμως θα διατηρηθούν μέχρι να περάσει κατ’
αρχάς η λιτανεία με το άγαλμα του Χριστού και κατόπιν, πάνω στο
χαλασμένο χαλί, η λιτανεία των γυναικών με την πλατφόρμα της
Παρθένου. Στη συνέχεια, αρκετοί είναι εκείνοι που θα συλλέξουν ό,τι
μπορούν (κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά), ενώ στο τέλος θα
περάσει συνεργείο του δήμου της πόλης που θα μαζέψει το άχρηστο
πλέον πριονίδι.
Κατανυκτικές εικόνες
Η λιτανεία ξεκινάει από την εκκλησία. Μετά τη λειτουργία,
περίπου 60 «κουκουρούτσος» με μωβ χιτώνες θα σηκώσουν στους ώμους
τους την «anda» με το άγαλμα του Ναζωραίου να μεταφέρει τον Σταυρό
περπατώντας με συγκεκριμένο ρυθμικό βήμα. Κατά τη διάρκεια της
λιτανείας αρκετοί τους αντικαθιστούν, καθώς οι βαριές ξύλινες
πλατφόρμες πολλές φορές ζυγίζουν πάνω από δύο τόνους! Hδη έξω από
την εκκλησία προπομποί «κουκουρούτσος» έχουν αρχίσει το βάδισμα
κρατώντας εικόνες του προστάτη Αγίου της Αδελφότητας. Οι επόμενοι
ακολουθούν με θυμιατήρια γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με μυρωδιά
λιβανιού, κάποιοι άλλοι υποδύονται ρόλους: των Ρωμαίων στρατιωτών,
καβάλα σε άλογα ή μη, του Πόντιου Πιλάτου, των δύο ληστών, των
Αποστόλων κ.ο.κ. H πλατφόρμα ακολουθεί, έχοντας στη μέση τιμητικά
τον αρχηγό της Αδελφότητας να στηρίζει, ενώ η πομπή τελειώνει με
την μπάντα με τα χάλκινα να παίζει πένθιμα εμβατήρια, με τους
μουσικούς ντυμένους στα μαύρα. Αφού περάσουν οι άνδρες, ακολουθούν
οι γυναικείες Αδελφότητες, με την «anda» που φέρει το άγαλμα της
Παναγίας να περιφέρεται από 40 περίπου γυναίκες ντυμένες στα μαύρα
και με καλυμμένο το κεφάλι από μαύρα μαντίλια. Ακολουθούν αγάλματα
του Αγίου Ιωάννη και της Μαγδαληνής. Λιτανείες πραγματοποιούνται
και στα χωριά γύρω από την Αντίγουα· σε αρκετές από αυτές μάλιστα
υπάρχουν εντονότερα τα κατάλοιπα των ινδιάνικων παγανιστικών
τελετών.
Ανάλογες λιτανείες πραγματοποιούνται και τη Μεγάλη Παρασκευή,
όπου οι «κουκουρούτσος» φορούν μαύρους χιτώνες, το Μεγάλο Σάββατο,
όπου γίνεται η λιτανεία της Λυπημένης Παρθένου, ενώ την Κυριακή του
Πάσχα γίνονται πανηγυρικές λειτουργίες στις εκκλησίες και αντηχούν
κροτίδες στις γειτονιές.
Πρόγραμμα των σημαντικότερων εκδηλώσεων
Φέτος η Καθολική Μεγάλη Εβδομάδα είναι 9 – 16 Απριλίου και
σύμφωνα με το πρόγραμμα (το οποίο πάντα ενδέχεται να αλλάξει), οι
σημαντικότερες εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν τη Μεγάλη Πέμπτη (13
Απριλίου), με τη λειτουργία της εκκλησίας του Αγίου Φραγκίσκου, που
διοργανώνει η αδελφότητα Hermandad de Jesus de las Angustias de San
Francisco, όπου μέλη της θα περιφέρουν το άγαλμα του 17ου αιώνα του
Ιησού Nazareno del Perd’n, ενώ μετά θα ακολουθήσει η Virgen de
Dolores μεταφερόμενη από 40 γυναίκες. Στις 14 Απριλίου, γύρω στις
5.00 το πρωί, θα γίνει η λιτανεία της εκκλησίας La Merced, ενώ αργά
το βράδυ στην εκκλησία Escuela de Cristo ο Επιτάφιος των
Αδελφοτήτων Senor Sepultado και Virgen de La Soledad, όπου
αντίστοιχα άντρες και γυναίκες ντυμένοι στα μαύρα θα λιτανεύσουν
κρατώντας τα αναμμένα φαναράκια του Επιταφίου.
ΚΟΣΤΟΣ
Eνα δωδεκαήμερο στη Γουατεμάλα με βάση την Aντίγουα θα κοστίσει
στον μεμονωμένο ταξιδιώτη, με σωστή οργάνωση και προγραμματισμό,
περίπου 2.100 ευρώ, με αρκετές ανέσεις. Στην τιμή υπολογίζονται τα
εισιτήρια
(το φθηνότερο αυτή την περίοδο, με 1.300 ευρώ, είναι της Air
France), η διαμονή στην Αντίγουα (από 40 – 150 ευρώ το δωμάτιο σε
ξενοδοχείο) και το φαγητό, που είναι πάμφθηνο αν επιλέξετε τοπική
κουζίνα και ακριβότερο στα εστιατόρια με ευρωπαϊκή κουζίνα (περίπου
8 – 12 ευρώ το άτομο).
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Ανάμεσα στις αεροπορικές εταιρείες η Lufthansa, η Air France και
η KLM πετάνε μέχρι την Πόλη του Μεξικού μέσω ενδιάμεσου σταθμού και
στη συνέχεια συνεργάζονται με την τοπική Taca για την πτήση προς
την Πόλη της Γουατεμάλας. Κάθε μία ώρα ξεκινούν μικρά λεωφορεία από
το αεροδρόμιο της Πόλης της Γουατεμάλας με προορισμό την Αντίγουα,
που απέχει μόλις 45 χιλιόμετρα καλού ασφαλτοστρωμένου δρόμου από
την πρωτεύουσα. Λεωφορεία ξεκινούν επίσης και από το κέντρο της
Πόλης της Γουατεμάλας, από την Zona 1 της εταιρείας Transportes
Unidos κάθε μισή ώρα.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Στην Αντίγουα θα βρείτε εξαιρετικά ξενοδοχεία και πανσιόν
ανάμεσα στα παλιά αποικιακού ρυθμού σπίτια που έχουν διαμορφωθεί σε
καταλύματα εξαιρετικής φινέτσας. Πολύ χαρακτηριστικό το
Posada de Don Rodrigo
(Quinta Avenida Norte No 17,
τηλ. 00502-7832.0291, www.posadadedonrodrigo.com), που
στεγάζεται σε ένα παλιό σπίτι 280 ετών, και το Casa Madeleine
(Calle del Espiritu Santo 69,
τηλ. 00502-7832.9348, www.casamadeleine.com),
με σουίτες με θέα στα ηφαίστεια. Από τα καλύτερα το Hotel
Antigua (8a Calle Poniente No. 1,
τηλ. 502-7832.2801, www.portahotels.com) με αποικιακού στυλ
αρχιτεκτονική, ενώ μοναδικό είναι το παλιό μοναστήρι του 17ου
αιώνα, που μετετράπη στο ξενοδοχείο Casa Santo Domingo (3a Calle
Oriente No 28 A, τηλ. 00502-78201222, 00502-7832.0140,
www.casasantodomingo.com.gt): αντίκες, ξυλόγλυπτα αγάλματα αγίων,
αναρίθμητα κεριά σε όλους τους χώρους, τζάκι στα δωμάτια και
καταπληκτική κουζίνα.
ΤΙ ΝΑ ΦΑΤΕ
Η Αντίγουα φημίζεται για την ποιότητα του φαγητού της, το οποίο
είναι λιγότερο πικάντικο σε σχέση με το συγγενές μεξικάνικο και
απόλυτα ασφαλές. Την τιμητική του βέβαια έχει το αβοκάντο, το οποίο
καλλιεργείται στην περιοχή. Φυσικά, το guacamole, όπως λέγεται,
αποτελεί το κύριο συστατικό σε αρκετές σάλτσες και είναι η
απαραίτητη γαρνιτούρα πολλών κύριων πιάτων. Ανάμεσα στην τοπική
κουζίνα ξεχωρίζουν: ο πουρές φασολιού με ρύζι (frijoles con arroz),
που σερβίρεται με ψητό κρέας, οι chiles rellenos (γεμιστές
πιπεριές), η hilacha (κρέας με λαχανικά μαγειρεμένα σε σάλτσα
ντομάτας), τα καυτερά chuchitos (πίτες καλαμποκιού γεμιστές με
κιμά). Το εστιατόριο του ξενοδοχείου Posada de Don Rodrigo σερβίρει
το plato chapin – μια ποικιλία από ντόπιες λιχουδιές. Γευστική
είναι η τοπική μπίρα Gallo και μυρωδάτος ο φρεσκοκομμένος καφές από
τις φυτείες της περιοχής – όπως και το καφεκοπτείο του ακτιβιστή
Aμερικανού Antony Ryals στην 6a Ave Sur 12A. Καλό καφέ σερβίρει και
το διάσημο Café Condesa στην κεντρική πλατεία, μαζί με γλυκά ή
σνακ. Πολύ καλά εστιατόρια το
El Sereno (4a Ave Norte 16) σε αποικιακή διακόσμηση, το Panza
Verde (5a Ave Sur 19 (του ομώνυμου ξενοδοχείου, που διαθέτει και
μπαράκι το οποίο διοργανώνει βραδιές τζαζ μουσικής), το La Cocina
(4a Calle Oriente 29-A) με σπιτική τοπική κουζίνα.
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Oλη η χώρα αποτελεί έναν παράδεισο αγορών σε πολύ χαμηλές τιμές:
υφαντά, κιλίμια, ξυλόγλυπτα, κεραμικά, τραπεζομάντιλα, χειροποίητα
κοσμήματα, ημιπολύτιμο νεφρίτη (ή ζαντ, που κέντρο επεξεργασίας του
είναι η Aντίγουα), παραδοσιακά μουσικά όργανα, τσάντες υφαντές και
πλεκτές, κεντήματα σε παλιά σχέδια των Μάγια. Xρησιμοποιείτε το
τοπικό νόμισμα κετσάλ (1 κετσάλ: περίπου 0,20 ευρώ) ή αμερικάνικα
δολάρια που θα έχετε εκ των προτέρων προμηθευτεί, καθώς το ευρώ δεν
γίνεται δεκτό στις συναλλαγές. Λίγο ακριβότερα είναι τα έργα τέχνης
και κυρίως οι πίνακες ζωγραφικής ντόπιων καλλιτεχνών με θέματα από
την καθημερινότητα των Iνδιάνων. Περιοδικές εκθέσεις ζωγραφικής
φιλοξενεί η La Antigua Galeria de Arte (4a Calle Oriente 15).
Επισκεφθείτε επίσης το εμπορικό κέντρο Casa Antigua που ιδρύθηκε το
1542.
ΠΟΥ ΝΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΕΤΕ
Kάνετε λάθος αν νομίζετε ότι τα βράδια θα μένετε κλεισμένοι στο
ξενοδοχείο. Tα πολυάριθμα μπαράκια της Αντίγουα τα τιμούν κυρίως
ξένοι και πρωτευουσιάνοι από τη Γουατεμάλα Σίτι, που έρχονται για
να περάσουν κοσμικά το Σαββατοκύριακο ή τις διακοπές τους. Στο
ιστορικό κέντρο της πόλης και στα γύρω στενά θα βρείτε μπαράκια με
ζωντανή τζαζ ή παραδοσιακή μαρίμπα, στην ντίσκο La Casbah (5 ave.
Norte No 30) θα χορέψετε, ενώ στο πολιτιστικό κέντρο Proyecto
Cultural El Sitio (5a Calle Poniente No 15) θα παρακολουθήσετε
θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες ή ρεσιτάλ κλασικής μουσικής.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ
Η Γουατεμάλα είναι ασφαλής προορισμός και αν ταξιδέψετε
οργανωμένα, δεν είναι απαραίτητος ο εμβολιασμός. Nα έχετε πάντα
μαζί σας ένα πρόχειρο φαρμακείο με ό,τι κρίνετε απαραίτητο, να
αποφεύγετε κάποιους γευστικούς πειρασμούς μέχρι να προσαρμοστείτε
και να πίνετε πάντα εμφιαλωμένο νερό. Ο καιρός την πασχαλινή
περίοδο είναι καλοκαιρινός: πάρτε μαζί σας ελαφρά βαμβακερά ρούχα
και άνετα παπούτσια. Οι ντόπιοι ντύνονται αρκετά σεμνά και είναι
καλύτερα να τους μιμηθείτε αν θέλετε να μη συγκεντρώνετε περίεργα
βλέμματα. Eπίσης, επειδή οι γιορτές προσελκύουν πλήθος επισκεπτών,
ντόπιων και ξένων, υπάρχουν και αρκετοί δεξιοτέχνες πορτοφολάδες,
οπότε να αφήνετε πάντα τα πολύτιμα αντικείμενα και τα ταξιδιωτικά
σας έγγραφα στο κουτί ασφαλείας του ξενοδοχείου.