Σαφώς ευνοημένη από σειρά εξωγενών -αν και αστάθμητων- παραγόντων, όπως ο φόβος για νέες τρομοκρατικές επιθέσεις και η γεωπολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή, μοιάζει η ελληνική τουριστική αγορά καθώς προετοιμάζεται για τη φετινή σεζόν με θετικό πρόσημο και αισιοδοξία, όπως όλα δείχνουν. Aυτό διαπιστώνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γιάννης Ρέτσος, προχωρώντας παράλληλα σε μια αποτίμηση της πορείας του εσωτερικού τουρισμού στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Ο κ. Ρέτσος αναλύει διεξοδικά τις παραμέτρους της ανταγωνιστικότητας και τις επενδυτικές προοπτικές του κλάδου, δίνει συμβουλές για την αξιοποίηση γενναίων εκπτώσεων και προσφορών -ακόμη και την υψηλή περίοδο- από τους Ελληνες ταξιδιώτες και μιλάει, χωρίς περιστροφές, για το ρόλο που έχει διαδραματίσει η πολιτεία στη στήριξη της «βαριάς» βιομηχανίας της χώρας.
Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την πορεία του τουρισμού τη φετινή σεζόν;
Η εξέλιξη της φετινής τουριστικής περιόδου έχει πολλά χαρακτηριστικά γρίφου. Τα μέχρι τώρα μηνύματα είναι σχετικά θετικά και μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε πως η χρονιά θα κινηθεί τουλάχιστον στα περσινά επίπεδα. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και μια σειρά από εξωγενείς, αστάθμητους προς το παρόν, παράγοντες: η γεωπολιτική αστάθεια σε Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειο, ο φόβος για πιθανές νέες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, η κατάσταση της οικονομίας μεγάλων αγορών όπως η Κίνα και η Ρωσία, η σοβαρή κρίση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας.
Μέχρι στιγμής, ο ελληνικός τουρισμός δείχνει να ευνοείται από τις εξελίξεις και η ζήτηση για την Ελλάδα να κινείται ενθαρρυντικά. Βέβαια, η πορεία αυτή μπορεί να αλλάξει ή και να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή και αυτή την πιθανότητα οφείλουμε να την έχουμε διαρκώς υπόψη μας. Το να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε και κάποιες από τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται αυτό το διάστημα εξαρτάται, πάντως, και από εμάς. Η αυξημένη ζήτηση για την Ελλάδα από τη ρωσική αγορά, που καταγράφεται λόγω των εξελίξεων με την Τουρκία, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αν το κράτος δεν κινητοποιηθεί προκειμένου να ενισχύσει τα προξενεία μας με πρόσθετο προσωπικό για την έκδοση βιομετρικών θεωρήσεων (βίζες), δεν θα μπορέσουμε να απορροφήσουμε παρά ελάχιστη από αυτήν τη ζήτηση.
Πώς έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών τον εσωτερικό τουρισμό;
Αναμφίβολα, η κρίση οδήγησε την αγορά εσωτερικού τουρισμού κυριολεκτικά στα όρια της κατάρρευσης, ειδικά τη διετία 2012-2013. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τουριστικών φορέων, μεταξύ 2008 και 2013 ο εγχώριος τουρισμός μειώθηκε κατά περίπου 62% και υπολογίζεται ότι συνολικά οι απώλειες, σε άμεσα και έμμεσα έσοδα, υπερβαίνουν τα 3 δισ. ευρώ. Ειδικά για ορισμένους προορισμούς, κυρίως της ημιορεινής Ελλάδας, που στηρίζονται στον Ελληνα επισκέπτη, ο αντίκτυπος από τη μείωση του εσωτερικού τουρισμού ήταν δραματικός.
Το 2014 καταγράφηκε μια ανάσχεση στην κατακόρυφη πτώση της εσωτερικής αγοράς, που δημιούργησε ελπίδες για σταθεροποίηση και ίσως και σταδιακή ανάκαμψη. Ομως, τελικά, η φαινομενικά ενθαρρυντική αυτή τάση ανακόπηκε τη θερινή περίοδο από την επιβολή των capital controls. Επανήλθε ωστόσο σε κάποιο βαθμό τις τελευταίες εβδομάδες του έτους και την περίοδο των εορτών, κυρίως λόγω της απροθυμίας αρκετών Ελλήνων να ταξιδέψουν στους καθιερωμένους προορισμούς του εξωτερικού.
Με ποιον τρόπο μπορούν οι Ελληνες ταξιδιώτες να εξασφαλίσουν εκπτώσεις ή προσφορές από τα ξενοδοχειακά καταλύματα;
Είτε απευθύνεται στον τουριστικό του πράκτορα, είτε απευθείας στο ξενοδοχείο της προτίμησής του, είτε αγοράζει μέσω Διαδικτύου, ο Ελληνας πρέπει να «εκπαιδεύσει» τον εαυτό του στο να προχωρά σε έγκαιρες κρατήσεις. Αν ψάχνουμε όλοι για κατάλυμα λίγες μέρες πριν από το ταξίδι μας, ειδικά τις περιόδους αιχμής, είναι εύλογο ότι δεν θα πετύχουμε τις καλύτερες τιμές.
Τα περισσότερα ξενοδοχεία της χώρας μας, ανεξαρτήτως προορισμού, κάνουν συχνά ειδικές προσφορές και εκπτώσεις και δέχονται κρατήσεις έως και πολλούς μήνες νωρίτερα. Η πολιτική προσφορών, βέβαια, μπορεί να διαφέρει από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο, αλλά ο γενικός κανόνας είναι ένας: όσο πιο νωρίς τόσο καλύτερη η τιμή. Αν ψάξουμε αυτήν τη στιγμή ξενοδοχεία σε τουριστικές περιοχές της χώρας για την ερχόμενη περίοδο, θα δούμε ότι οι προσφορές που υπάρχουν είναι πολύ δελεαστικές.
Πώς θα επηρεάσει τον ξενοδοχειακό κλάδο τo θέμα των «κόκκινων» δανείων;
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και χρόνια, ήδη από το 2012, με κύριο και πλέον επιτακτικό ζητούμενο να βρεθεί μια ρεαλιστική, βιώσιμη λύση. Το συγκεκριμένο ζήτημα υποκρύπτει σοβαρή απειλή για τον αφελληνισμό του κλάδου. Οι επιχειρήσεις που έχουν προβλήματα στην εξυπηρέτηση των δανείων τους, μετά και την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, κινδυνεύουν να βρεθούν σε φάση εκκαθάρισης από τους αγοραστές των προβληματικών τους δανείων, κυρίως εάν τα δάνεια αυτά πωληθούν σε hedge funds. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να επιτραπεί στις τράπεζες, μέσω και της δημιουργίας ενός ευέλικτου και λειτουργικού κανονιστικού πλαισίου, να αναδιαρθρώσουν τα δάνεια των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε έναν καθ’ όλα βιώσιμο τομέα της οικονομίας, με πιθανή είσοδο νέων κεφαλαίων ή στρατηγικών επενδυτών, ώστε αυτές να εξυγιανθούν και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους.
Υπάρχει ενδιαφέρον για νέες ξενοδοχειακές επενδύσεις στην Ελλάδα από ξένους και εγχώριους επιχειρηματικούς ομίλους;
Το κεφάλαιο «επενδύσεις» έχει δύο όψεις. Η μία αφορά στην ελληνική ξενοδοχειακή επιχειρηματικότητα και την επενδυτική δραστηριότητα. Αυτή, όπως όλοι γνωρίζουμε, το τελευταίο διάστημα συνθλίβεται λόγω της παρατεταμένης έλλειψης ρευστότητας και του απαγορευτικού κόστους δανεισμού παράλληλα με την υπερφορολόγηση, τη γραφειοκρατία, την έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού και επενδυτικού νόμου, αλλά και από τον άκρατο αθέμιτο ανταγωνισμό που δημιουργούν οι ανεξέλεγκτες -πλέον- από 1ης Νοεμβρίου 2015 μισθώσεις ιδιωτικών χώρων. Επομένως, οι εγχώριοι επιχειρηματίες που επενδύουν ή θέλουν να επενδύσουν στον τουρισμό έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλα εμπόδια και πολλές δυσκολίες.
Η άλλη όψη είναι το ενδιαφέρον ξένων ομίλων και επενδυτών. Τα αντικίνητρα για έναν ξένο επενδυτή είναι, φυσικά, τα ίδια. Ενδιαφέρον για επενδύσεις στον ελληνικό τουρισμό υπάρχει. Αλλά πόσο μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο θα ήταν αν υποστηριζόταν από ένα φιλικό, ευέλικτο επιχειρηματικό περιβάλλον και ένα σταθερό φορολογικό πλαίσιο;
Σε ποια θέση βρίσκονται τα ελληνικά ξενοδοχεία σε σχέση με τα αντίστοιχα ανταγωνιστριών χωρών;
Από πλευράς ποιότητας και υποδομών, οι διεθνείς έρευνες ικανοποίησης πελατών μιλούν από μόνες τους. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκδοση του διεθνούς γενικού δείκτη ικανοποίησης πελατών ξενοδοχείων της Review Pro, ο δείκτης ικανοποίησης για τα ξενοδοχεία της χώρας μας ήταν υψηλότερος των ανταγωνιστών. Η Ελλάδα είχε υψηλότερα ποσοστά και σε επιμέρους δείκτες, όπως η σχέση ποιότητας-τιμής, η εξυπηρέτηση, το δωμάτιο και η καθαριότητα.
Από την άλλη πλευρά, όμως, σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας οι ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις βρίσκονται σε δεινή θέση. Και δεν εννοώ μόνο το διπλασιασμό των συντελεστών ΦΠΑ στο πακέτο διαμονής ή τις δυσκολίες του επιχειρείν στη χώρα μας. Θα πρέπει να συνυπολογίσουμε το λειτουργικό κόστος και όλα τα άλλα βάρη που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα μιας ελληνικής ξενοδοχειακής επιχείρησης έναντι των αντίστοιχων επιχειρήσεων των ανταγωνιστικών προορισμών.
Πιστεύετε ότι η ελληνική πολιτεία δείχνει τη δέουσα προσοχή στον τουριστικό κλάδο αναλογικά με τη συνεισφορά του στην ελληνική οικονομία και την απασχόληση;
Μονολεκτικά και χωρίς δισταγμό: όχι. Η θέση του τομέα έχει εσχάτως βελτιωθεί, αλλά ο τουρισμός δεν έχει τύχει από τις κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών της προσοχής που θα άρμοζε σε έναν τομέα με συνεισφορά άνω του 20% στο ΑΕΠ και με πάνω από 700.000 θέσεις εργασίας, που μάλιστα αποτελούν το 30% των θέσεων μισθωτής απασχόλησης του ιδιωτικού τομέα. Ο τουρισμός προσφέρει πολλά άμεσα και έμμεσα οφέλη τόσο στην οικονομία όσο και σε σειρά άλλων κλάδων και επαγγελμάτων, όπως επίσης στις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες, καθώς για κάθε 1 ευρώ τουριστικού εσόδου το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται από 2,2 έως 2,65 ευρώ. Επρεπε να φθάσουμε στα χρόνια της κρίσης για να εμπεδωθεί η αναπτυξιακή και οικονομική ισχύς του και να καταστεί το 2013 Κοινωνικός Εταίρος. Το πολιτικό πρόβλημα με τον τουρισμό είναι ακριβώς η πολυδιάστατη οντότητά του. Οσο δεν υπάρχει κεντρικός κυβερνητικός σχεδιασμός και συντονισμός για τον τουρισμό, πάντα θα υπάρχουν κενά και εκκρεμότητες.