150 σκαριά απ’ τα χέρια μας

5' 5" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο καρνάγιο τους στη Σύμη, οι αδελφοί Χάσκα διατηρούν ζωντανή την παράδοση της ξυλοναυπηγικής.

Το ναυπηγείο των αδελφών Χάσκα στο Πέδι της Σύμης είναι ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα παραδοσιακά ναυπηγεία της χώρας. Την ημέρα που τους επισκέφτηκα, στα τέλη του καλοκαιριού, έκαναν κατά σύμπτωση μια προσθήκη σε έναν μπότη (ψαροκάικο). Τη διαδικασία κατασκευής του είχα φωτογραφίσει λίγα χρόνια νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2012.

Ζητώ από τον καραβομαραγκό Γιώργο Χάσκα να μου μιλήσει για την τέχνη του, κι εκείνος αρχίζει να μου αφηγείται μια ωραία ιστορία ζωής. «Είμαστε τρία αγόρια στην οικογένεια. Ο πρωτότοκος είμαι εγώ, γεννημένος το 1942, μετά ο Πανορμίτης, που κατέχει την τέχνη καλύτερα από όλους μας, και ο τρίτος ο Αποστόλης». Ο πατέρας τους, Ηλίας, που έφυγε από τη ζωή το 2001 σε ηλικία 88 ετών, είχε γράψει τη δική του ιστορία στη ναυπηγική του Αιγαίου.

«Ξεκίνησε με τον αδελφό του Κυριάκο στον Γιαλό, αλλά συνέχισε μόνος του. Αγόρασε τη γη στο Πέδι το 1942 κι άνοιξε το ναυπηγείο. Έφτιαχνε μπότηδες, γυαλάδικες και αχταρμάδες (σπογγαλιευτικά), παπαδιές, τρεχαντήρια. Πολλοί Συμιακοί βουτούσαν για σφουγγάρια στην Κρήτη, στην Κύπρο, στην Ερυθρά Θάλασσα και στην Πικάζα (σ.σ. Βεγγάζη). Έφευγαν τον Μάιο και επέστρεφαν τον Οκτώβρη. Ο πατέρας μου έφτασε να έχει δεκαπέντε παραγιούς και μαστόρους, γιατί τότε έκοβαν τα ξύλα με το χέρι. Είχε παραγγελίες από την Κρήτη, την Κάρπαθο, το Καστελλόριζο, τη Ρόδο, την Κάλυμνο, τον Βόλο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, φτιάχναμε δέκα και δώδεκα σκάφη τον χρόνο. Την εποχή εκείνη υπήρχε επιδότηση μέχρι 60% στις καινούργιες ψαρόβαρκες. Δεν υπήρχαν δρόμοι και οι Συμιακοί πήγαιναν παντού με τη βάρκα – στον Γιαλό, στον Πανορμίτη».

150 σκαριά απ’ τα χέρια μας-1

Ο Αποστόλης Χάσκας χτίζει τον μπότη του Ροδίτη αρχιτέκτονα Ανδρέα Χατζή. (Φωτογραφία: ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΛΗΜΗ)

Χαϊδεύει έναν μπότη του 2012, που έχει έρθει για μια προσθήκη. Ανήκει στον Ανδρέα Χατζή, έναν αρχιτέκτονα από τη Ρόδο. «Εγώ πήγα μόνο στο Δημοτικό. Το 1965 παντρεύτηκα κι έφυγα με τη γυναίκα μου για το Ζαΐρ, όπου είχαν εμπόριο τα πεθερικά μου. Εκεί έφτιαξα κι ένα καΐκι 18 μέτρα για το ποτάμι. Οι δουλειές πήγαιναν καλά, αλλά το 1974 τα αφήσαμε όλα και φύγαμε λόγω της εκεί πολιτικής κατάστασης. Έτσι έπιασα πάλι τη μαραγκοσύνη, παρότι αυτά τα δέκα χρόνια που έλειπα μου στοίχισαν σε γνώση. Ο αδελφός μου ο Πανορμίτης, που είναι εδώ μέσα από παιδί, φτιάχνει τα χνάρια (σ.σ. σχέδια), κόβει τους κορμούς, τους επεξεργάζεται, στήνει την καρίνα και φτιάχνει τον σκελετό. Εγώ κάνω το πέτσωμα, το γέμισμα δηλαδή του σκελετού με ξύλα, και ο Αποστόλης τα τελειώματα, δηλαδή την κουβέρτα, τις καμπίνες, τα βαψίματα. Τα καλοκαίρια “τρέχει” την ταβέρνα που είναι εδώ μπροστά».

150 σκαριά απ’ τα χέρια μας-2

Η ταβέρνα του Αποστόλη Χάσκα στο Πέδι. (Φωτογραφία: ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΛΗΜΗ)

Η ταβέρνα με τα τραπεζάκια πάνω στη θάλασσα είναι από εκείνες τις νησιώτικες γωνιές που εκλείπουν σιγά σιγά. Ξεκίνησε ως καφενείο από τον πατέρα τους τη δεκαετία του 1950 – τότε εξυπηρετούσε τους καραβομαραγκούς και έβγαζε και κανέναν μεζέ. Το 1987, ο νεαρός τότε Αποστόλης αποφάσισε να το ανακαινίσει, για να το δουλέψει ως ταβέρνα. Σήμερα είναι από τις πιο αυθεντικές του νησιού. Συμιακοί, Γάλλοι, Ιταλοί και Τούρκοι απολαμβάνουν εποχικά πιάτα ελληνικής κουζίνας, υπό τον ήχο του κύματος, με θέα τα κομψά νεοκλασικά που περιβάλλουν τον κόλπο στο Πέδι, «ακουμπώντας» στο νερό.

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΔΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ

Ο κύριος Πανορμίτης, που στα 70 του χρόνια υπηρετεί με κέφι την τέχνη της κατασκευής ξύλινων καϊκιών, καταφτάνει κωπηλατώντας. «Όταν δεν φτιάχνει βάρκα, είναι μέσα σε κάποια», παρατηρεί ο αδελφός του Αποστόλης χαριτολογώντας. «Εγώ έμαθα την ξυλοναυπηγική από τον πατέρα μου. Ξεκίνησα από μικρός ως παραγιός και σιγά σιγά πέρασα από όλα τα στάδια. Είναι ωραίο πράγμα να δημιουργείς κάτι απ’ το μηδέν. Από την οικογένειά μας έχουν περάσει πάνω από 150 σκαριά διαφορετικού τύπου: τρεχαντήρια, μπότηδες, λιμπερτάκια (μικρά liberty), παπαδιές. Τώρα πέσαμε σε δύσκολες εποχές, ψαράδες δεν υπάρχουν και τα νέα παιδιά δεν ενδιαφέρονται. Ο τουρισμός είναι μια λύση για τα καρνάγια».

150 σκαριά απ’ τα χέρια μας-3

Τα σπίτια των ψαράδων στο Πέδι, ένα εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής «της ανάγκης». (Φωτογραφία: ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΛΗΜΗ)

 

«Προχθές ρίξαμε στο νερό τη “Μαρία”, που είχες φωτογραφίσει το 2012», καταλήγει. Η «Μαρία» είναι ένα κατάλευκο τρεχαντήρι που πηγαίνει τους επισκέπτες ημερήσιες εκδρομές στις παραλίες της Σύμης και στο νησάκι της Νίμου. Καπετάνιος είναι ο Πανορμίτης Κρητικός, μηχανικός ο γιος του Πέτρος, ενώ η κόρη του Βικτωρία ασχολείται με τη διαφήμιση των εκδρομών στο ίντερνετ και με τα εισιτήρια: έχουν κιόσκι στον Γιαλό. Ο πατέρας τους βοηθάει παντού, ενώ η μητέρα τους μαγειρεύει καταπληκτικά πιάτα, όπως κοτόπουλο κατσαρόλας με ρύζι και τυροπιτάκια συμιακά, που μαζί με το φρούτο και την τσικουδιά περιλαμβάνονται στην τιμή της εκδρομής.

Τον ρωτώ τι διαφορά έχει η «Μαρία» από τα πλαστικά καΐκια. «Το ξύλινο σκαρί είναι πιο αξιόπλοο, ταχύτερο, πιο όμορφο και υπερτερεί σε αντοχή και ασφάλεια». Και το κόστος; «Οι ξυλουργικές εργασίες δεν κοστίζουν πάνω από 50.000 ευρώ», λέει.

ΣΠΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΣΚΑΡΙΑ

Την επόμενη μέρα, ο Γιώργος Χάσκας είναι πολύ λυπημένος. «Τη Δευτέρα θα σπάσουν τη “Γλυκερία”, ένα δικό μας τρεχαντήρι του 2001», εξηγεί. Πολλοί αλιείς σπάνε τα καΐκια τους, ώστε να πάρουν την αποζημίωση που δίνει η ΕΕ, στο πλαίσιο της πολιτικής της για μείωση της υπεραλίευσης. Στο Χαράνι, στο άλλο καρνάγιο της Σύμης, η «Γλυκερία» μαζί με ένα liberty περιμένουν να έρθει η ώρα τους. Με το σπάσιμο και την παραχώρηση της άδειας ο ιδιοκτήτης ψαράς εισπράττει 80.000 ευρώ και αγοράζει καινούργιο σκάφος πλαστικό, ώστε να πηγαίνει σε πιο μακρινά μέρη για ψάρεμα. Το πώς θα βγάλει καινούργια άδεια είναι ένα ερώτημα, όπως και το γιατί επί τόσα χρόνια καταστρέφονται χιλιάδες αναντικατάστατα παραδοσιακά σκάφη, μοναδικά δείγματα ελληνικής ξυλοναυπηγικής, ενώ η πολιτεία θα μπορούσε να κάνει μια τροποποίηση στον χαρακτηρισμό τους (π.χ. «αναψυχής»), ώστε να διατηρηθούν.

150 σκαριά απ’ τα χέρια μας-4

Παραδοσιακά σκαριά στο Χαράνι (Γιαλό), ανάμεσα στα οποία και η «Γλυκερία». (Φωτογραφία: ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΛΗΜΗ)

Οι Συμιακοί ήταν πάντα ψαράδες, σφουγγαράδες και φυσικά άφθαστοι ναυπηγοί. Τα όμορφα σκαριά τους οι Οθωμανοί χρονογράφοι τα περιέγραφαν ως «ιπτάμενα πλοία που προκαλούν απώλειες και ζημιές*». Χάρη σε αυτά, οι Άραβες τους αποκαλούσαν «σεμπεκιλί» (σ.σ. γοργοτάξιδους). Ας ελπίσουμε ότι ο τουρισμός θα δώσει μια ανάσα ζωής στα καρνάγια και ότι οι νέοι θα θελήσουν να διδαχθούν την ξυλοναυπηγική, αυτή την πανάρχαια ελληνική τέχνη.

* Από το βιβλίο «Ελληνική Παραδοσιακή Ναυπηγική» του Κώστα Α. Δαμιανίδη

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή