1.074 καλαμάκια, 366 μπατονέτες, 1.095 καπάκια, 93 αποτσίγαρα και πολλά ακόμα, συνολικά πέντε χιλιάδες σαράντα επτά (5.047) απορρίμματα, συνολικού βάρους 57,5 κιλών.
Ήταν το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς, σε συνθήκες καύσωνα, δεκαεπτά μελών της συντακτικής ομάδας του «Κ» και συναδέλφων από άλλα τμήματα των Καθημερινών Εκδόσεων, για να συγκεντρώσουμε, να κατηγοριοποιήσουμε, να καταμετρήσουμε και να καταγράψουμε τα απορρίμματα στην παραλία που βρίσκεται πίσω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Η εξόρμηση έγινε στο πλαίσιο της δράσης «Υιοθέτησε μια παραλία» του WWF Ελλάς. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης και συλλογής πολύτιμων δεδομένων, που εγκαινιάστηκε τον περασμένο Μάιο και στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν ομάδες από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο και βασίζεται στο σχετικό πρωτόκολλο του Οργανισμού Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών.
Κάθε ομάδα «υιοθετεί» μια παραλία, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά τον καθαρισμό ενός τμήματός της μήκους 100 μ. και την καταγραφή των ευρημάτων έως και τέσσερις φορές τον χρόνο, σε προκαθορισμένους μήνες, Δεκέμβριο ή Ιανουάριο (χειμερινή καταγραφή), Απρίλιο (εαρινή καταγραφή), Ιούνιο ή Ιούλιο (θερινή καταγραφή), Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο (φθινοπωρινή καταγραφή). «Ουσιαστικά θέλουμε να δούμε την εποχικότητα που υπάρχει σε ό,τι αφορά τα απορρίμματα, να καταγράψουμε πώς διαφοροποιείται η τάση, ο αριθμός, η σύσταση ανάλογα με την εποχή», διευκρινίζει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, υπεύθυνος τοπικών δράσεων του WWF Ελλάς και ο άνθρωπος που αναλαμβάνει να καλωσορίζει και να καθοδηγεί τις ομάδες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα μέσω ενημερωτικών workshops που διοργανώνονται, αλλά και απαντώντας σε κάθε απορία.
Αυτή τη στιγμή, ήδη εβδομήντα τρεις ομάδες έχουν υιοθετήσει ογδόντα δύο παραλίες σε όλη την Ελλάδα και έχουν γίνει περισσότεροι από πενήντα καθαρισμοί-καταμετρήσεις-καταγραφές. «Όπως ήταν αναμενόμενο, περισσότερο από το 80% των απορριμμάτων που έχουν βρεθεί και καταγραφεί είναι πλαστικά», τονίζει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. Χαρακτηριστικά, σημειώνει, με βάση τα ευρήματα των ομάδων πυρήνα –ομάδες που διενήργησαν καθαρισμούς και καταγραφές πριν από την επίσημη έναρξη του προγράμματος, ώστε να γίνουν προσαρμογές και διορθωτικές κινήσεις ανάλογα με την εμπειρία τους–, «το 84% ήταν πλαστικά, με τα αποτσίγαρα να αναδεικνύονται σε πρωταθλητές, αλλά και κομμάτια πλαστικών από 2,5 έως 50 εκ., καλαμάκια, μωρομάντιλα, καπάκια, ενώ το 16% ήταν μέταλλο, χαρτί, επεξεργασμένο ξύλο, κ.λπ.». Κατά μέσο όρο, καταγράφηκαν 925 απορρίμματα ανά 100 μέτρα ακτογραμμής, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει ως ανώτατη οριακή τιμή τα 20 απορρίμματα ανά 100 μέτρα, προκειμένου να διατηρηθεί η καλή περιβαλλοντική κατάσταση της ακτογραμμής.
Τα στοιχεία είναι μεν εντυπωσιακά, αλλά δεν προκαλούν έκπληξη, αν συνυπολογίσουμε ότι κάθε άτομο στην Ελλάδα παράγει 68 κιλά πλαστικών απορριμμάτων ετησίως – τα στοιχεία δείχνουν ότι η συνολική ποσότητα των πλαστικών που παράγεται και χρησιμοποιείται στη χώρα αγγίζει τους 700.000 τόνους ετησίως, με σχεδόν 40.000 τόνους να διαρρέουν στο περιβάλλον. Τους καλοκαιρινούς μήνες, η παραγωγή απορριμμάτων αυξάνεται ακόμα περισσότερο, ενώ χιλιάδες πλαστικά καταλήγουν στις θάλασσες και στις ακτές. Μόνο στα 1.000 τ.μ. της παραλίας του ΣΕΦ που καθαρίσαμε, συλλέξαμε 4.724 μεγαλύτερα ή μικρότερα κομμάτια πλαστικού. «Νομίζω ότι αυτό που με σόκαρε περισσότερο ήταν ο τεράστιος αριθμός από καλαμάκια που βρήκαμε», σημειώνει η Νίκη Αγραφιώτη. «Και τα εκατοντάδες πλαστικά μπαστουνάκια από γλειφιτζούρια και μπατονέτες για τα αυτιά», συμπληρώνει η Παγώνα Λαψάτη. Φυσικά, δεν έλειψαν οι αλουμινένιες συσκευασίες αναψυκτικών και αλκοολούχων ποτών, οι συσκευασίες τέτρα πακ, τα πλαστικά μπουκάλια διαφόρων μεγεθών, τα καπάκια, τα αποτσίγαρα και φυσικά οι μάσκες μίας χρήσης. «Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο καταλήγουν στις θάλασσές μας πάνω από 11.500 τόνοι πλαστικών σκουπιδιών, ως αποτέλεσμα του κακού συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων», επισημαίνει ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος αποτυπώματος στο WWF Ελλάς σε σχετική ανακοίνωση Τύπου.
«Προσωπικά κρατάω δύο στοιχεία που μου έκαναν εντύπωση: το πρώτο είναι η ύπαρξη μιας παραλίας άγνωστης ακόμα και σε εμάς που εργαζόμαστε δέκα λεπτά από εδώ. Μπορεί να υποτιμάμε μια παραλία τόσο κοντά στον αστικό ιστό εξαιτίας της ρύπανσης, αλλά στις παραλίες δεν κολυμπάμε μόνο: πάμε βόλτα, απολαμβάνουμε τον θαλασσινό αέρα και τον ανοιχτό ορίζοντα, κάνουμε πικνίκ. Δεύτερον, βλέπεις με τα μάτια σου, πιάνεις με τα χέρια σου όλα αυτά για τα οποία ακούς και διαβάζεις. Όμως η εμπειρία της προσωπικής επαφής με τόσο πλαστικό, και τόση ανθρώπινη αδιαφορία, σε βοηθούν να τοποθετήσεις εντελώς διαφορετικά μέσα σου το θέμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Όλα ξαφνικά έρχονται πολύ πιο κοντά σου, σε αφορούν με έναν πολύ πιο άμεσο τρόπο», σημειώνει ο αρχισυντάκτης του «Κ» Δημήτρης Ρηγόπουλος. «Έμεινα έκπληκτος με τον αριθμό των πλαστικών που συγκεντρώσαμε, και μάλιστα σε μια τόσο μικρή έκταση. Έμοιαζε σαν κάθε τετραγωνικό μέτρο να ήταν καλυμμένο με δεκάδες κομματάκια πλαστικού και άλλων απορριμμάτων. Ο αρνητικός αντίκτυπος που ως είδος έχουμε στον πλανήτη φτάνει γοργά σε κρίσιμο σημείο. Βλέποντας πόσο πλαστικό μαζέψαμε λίγο έξω από την “πόρτα” μας, πραγματικά αποκάλυψε το μέγεθος του προβλήματος και πόσα περισσότερα πρέπει να κάνουμε όλοι ώστε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά την απόρριψη ανθρωπογενών σκουπιδιών πριν να είναι αργά. Πρέπει να δράσουμε τώρα», επισημαίνει ο Ντάνκαν Χόουιτ-Μάρσαλ.
Επιστήμη των πολιτών
Τιτάνιο και χρονοβόρο αποδείχθηκε το έργο του διαχωρισμού, της καταμέτρησης και της καταγραφής των απορριμμάτων στην αντίστοιχη φόρμα, το οποίο αποτελεί κεντρικό κομμάτι της δράσης. Τα ευρήματα καταχωρίζονται στο προφίλ κάθε ομάδας στην ιστοσελίδα του προγράμματος και είναι διαθέσιμα στο κοινό. «Πρόκειται ουσιαστικά για ένα πρόγραμμα επιστήμης των πολιτών (citizen science), όχι για ένα απλό πρόγραμμα καθαρισμού παραλίας που γίνεται άπαξ. Ουσιαστικά, λοιπόν, όλα τα μέλη των ομάδων μετατρέπονται σε ερευνητές πηγαίνοντας στην παραλία και μαζεύοντας, καταμετρώντας και καταγράφοντας τα απορρίμματα», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος.
Στόχος είναι μέσα από το πρόγραμμα να δημιουργηθεί μια ολοκληρωμένη εθνική πλατφόρμα καταγραφής της πλαστικής ρύπανσης στις ελληνικές παραλίες, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό, καθώς η συλλογή στοιχείων αποτελεί μία από τις κυριότερες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα κύρια ευρήματα θα αποτυπώνονται σε ετήσια έκθεση, η οποία θα αποστέλλεται προς δημόσιες υπηρεσίες, δημοτικές αρχές και ερευνητικούς φορείς. Επίσης, αυτή η βάση δεδομένων θα είναι ανοιχτή και διαθέσιμη διεθνώς, για όλους τους πολίτες του πλανήτη. «Φοιτητές, επιστημονικοί φορείς, πανεπιστήμια, έχουν τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που συλλέγονται από κάθε παραλία και να τα αξιοποιήσουν όπως θέλουν», τονίζει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και καταλήγει σημειώνοντας πως «γενικά θεωρούμε ότι, μέσα από την πρακτική του citizen science και μέσα από την επιστήμη, η γνώση και η ευαισθητοποίηση έρχονται πολύ πιο εύκολα και σύντομα».
Το επιβεβαιώνει με τα λεγόμενά της η Έλις Κις: «Η αρχική εικόνα της παραλίας είναι δύσκολο να βγει από το μυαλό. Ήταν ένα πραγματικά σοκαριστικό θέαμα, το οποίο δεν μπορεί να αφήνει κανέναν αδιάφορο. Όταν γύρισα στο σπίτι εκείνο το βράδυ, είχα την αίσθηση ενός μικρού “επιτεύγματος”. Ο καθένας έβαλε κάτι από τον εαυτό του. Αυτή η μέρα ήταν μια καλή μέρα». Το ραντεβού για την επόμενη συλλογή-καταμέτρηση-καταγραφή το δώσαμε για το φθινόπωρο, αποφασισμένοι να κάνουμε τον πλανήτη μας καλύτερο και καθαρότερο ένα (ή και εκατοντάδες) καλαμάκι(α) τη φορά.
